ตามที่เคยบอกว่าจะไปสกัดคำจากจารึกสุโขทัยมาครับ น่าสนใจดีที่เดียว เพราะมีทั้งศัพท์ และสำนวนที่เราอ่านเข้าใจแต่เราไม่พูดกันแบบนี้
จารึกคำปู่สบถอักษร ไทยสุโขทัย
ศักราช พุทธศตวรรษ ๒๐
คุณในปลา ยาในข้าว : โชคร้ายที่อยู่ตอนต้นของจารึกซึ่งชำรุด จึงไม่ทราบว่าข้อความก่อนหน้านี้คืออะไร แต่ก็ทำให้นึกถึงเอกลักษณ์ของภาษาไทสุโขทัยได้ชัด เหมือนกันกับที่พบในจารึกหลักที่ ๑ อยู่หลายประโยค (แต่ก็ยังมีคนบอกว่าเขียนสมัย ร.๔ ซึ่งสำนวนแบบนี้ไม่มีพูดกันแล้ว) เช่น ในน้ำมีปลา ในนามีข้าว, จูงวัวไปขาย ขี่ม้าไปขาย เป็นต้น จากรูปประโยค นี้ก็น่าจะหมายถึง คุณค่าของอาหาร
สรรพโทษ - ปัจจุบันนิยมใช้ "ความผิดต่างๆ"
เกลียวสนิท - แน่นแฟ้น, กลมเกลียว, สนิทสนม
สัจจาคำ - คำพูด, คำสัญญาที่ให้ไว้
ผิ - ถ้า
ปด - โกหก, พูดโกหก, พูดเท็จ
ผิปดสัจจาคำ - ถ้าผิดคำพูด, ถ้าพูดโกหก, ถ้าพูดผิดไปจากคำสัญญาที่ให้ไว้
ฝูงพระพุทธ - เหล่าพระพุทธเจ้า - เมื่อก่อนนี้ อะไรที่เป็นกลุ่มก็เรียกฝูง ไม่ว่าจะเป็นสัตว์หรือคน แม้แต่เหล่าอดีตพระพุทธเจ้า แต่ปัจจุบันไม่ใช้แบบนั้นแล้ว
ปางหน้า - ภายหน้า
คำสบถ - คำสาบาน
สบถ [สะบด] ก. เปล่งถ้อยคำเพื่อเน้นให้คนเชื่อโดยอ้างสิ่งศักดิ์สิทธิ์
ลงโทษตนหรือให้ภัยพิบัติต่าง ๆ เกิดกับตนถ้าหากตนไม่ปฏิบัติ
ตามหรือไม่เป็นไปอย่างที่พูดไว้. (ป. สปถ; ส. ศปถ).
รักด้วยใจจริง - จงรักภักดี
อย่าให้ได้แก่ปู่ - อย่าให้เกิดขึ้นกับปู่
กระทำใจรักภักดีไมตรีด้วย... - มีไมตรีจิตต่อ...
ช่วยปลดช่วยมล้าง - ช่วยแก้ไข (ปัญหา)
ด้วยรี้ด้วยพล - ด้วยรี้พล, ด้วยไพร่พล
เรามักมากท่านให้มาก เรามักน้อยท่านให้น้อย - ถ้าเราต้องการมากท่านก็ให้มาก ถ้าเราต้องการน้อยท่านก็ให้น้อย
สังเกตว่า ปัจจุบัน "มักมาก" จะใช้ในความหมายไม่ค่อยดี เช่น มักมากในกาม แต่ไม่มีมักมากในความรู้
บ้านเมืองเราทั้งหลาย - บ้านเมืองพวกเรา
เราทั้งหลาย - พวกเรา
ชั่ววงศ์สุโขทัย - ในสมัยราชวงศ์แห่งเมืองสุโขทัย
คำว่า "ชั่ว" กับ "ช่วง" คงมีรากมาจากคำเดียวกัน ปัจจุบันจะนิยมใช้ "ช่วง" ยกเว้นบางคำที่พูดกันมานานแล้ว เช่น ชั่วเวลาหนึ่ง, ชั่วขณะหนึ่ง
ปรีชญาพล - (กำลังแห่งสติปัญญา) - พลังสมอง, พลังความคิด
พาหุพล - (กำลังแขน) - พลังกาย, กำลังกาย
ตนปู่พระยา - ตัวปู่พระยา (ปัจจุบันมีคำซ้อนความหมายใช้ว่า ตัวตน)
ลูกท้าวลูกไท - ลูกท่านหลานเธอ
สรรพโทษทั้งหลาย - ความผิดต่างๆ
ทุกอำรุง - ทนุบำรุง
เสมอดั่ง - เหมือนกับ
===============================================
ถ้ามีเวลาจะหามาอีกครับ