เรือนไทย

 อยากทราบว่า คำว่า ร้อนตับจะแตกมีที่มาจากไหน ทำไมต้องเป็นตับด้วย

ขอบคุณค่ะ

 "ร้อนตับจะแตก" คิดว่าเป็น การพูดเกินจริงเพื่อให้เห็นภาพพจน์ ที่เรียกว่า "อติพจน์" (hyperbole)
[ hyper (prefix) = above, more than]

 จะมาจากเวลาทำอาหารหรือเปล่าครับ
จำได้ว่าถ้าต้มน้ำเดือดมากเกินไป ตับจะกระด้าง

แต่ไม่เคยต้มเองซะด้วยสิครับ เลยไม่แน่ใจว่าจะแตกหรือเปล่า

 ขอเสนอ คำว่า ร้อนตับแลบ อีกคำนึงค่ะ
ไม่ทราบว่าร้อนขนาดไหน ตับถึงจะแลบออกมา    

 ใช่มาจากตุ๊กแกรึเปล่า ที่ร้องตุ๊กแกๆเรียกงูมากินตับ (เอ๊ะ !! นั่นมันตับแก่ ไม่เกี่ยวกันเนอะ)

        เข้าใจเองมานานแล้วว่า  ตับ ที่แตกเพราะความร้อน  คือ ตับของใบจากที่ใช้มุงหลังคา

เมื่อต้องมาเจอกับแสงแดดที่แผดเผา  ก็สิ้นสภาพเพราะความกรอบแห้ง

ที่ว่า ตับแลบ  ก็คือ ตับหมดสภาพการใช้ก็ยุบตัวลงจนสามารถเห็นได้ชัด  ไม่เป็นส่วนเดียวกับหลังคาจาก

ต้องรื้อออกมาเป็นตับ  แล้วมุงใหม่


        นายโหมด  อมาตยกุลใน "๓๑๑ ปี สกุลอำมาตย์ และ ๗๓ ปีแห่งการพระราชทานนามสกุล อมาตยกุล ๒๕๒๙" 

ได้เล่าเรื่องบ้านเรือนลักษณะต่าง ๆสมัยรัชกาลที่ ๓ - ๔ ไว้น่าฟังมาก

เสาชานบ้านที่ตอหม้อ ที่ท่านเรียกว่า ตะหม้อ ทำจากต้นมะพร้าวก็ต้องเปลี่ยนทุกปี

ยุ้งข้าวของคุณตาและบิดาของนายโหมด หลังคาจาก  ฝาไม้ไผ่สับเป็นเรือนทาดินกับขี้ควาย

คุณน้าพระกลิ่นบิดาบุญธรรม  มียุ้งข้าวอยู่ในสวน ข้าวเปลือกนั้นส่งมาจากบ้านสวนมาสีที่ใต้ถุนหอนั่ง


จากนี้จากพจนานุกรมมติชนหน้า ๒๒๖ บอกไว้ว่า 

๒. น.  ไม้ตระกูลปาล์ม  ใบคล้ายมะพร้าว  มักขึ้นริมน้ำกร่อย
นำใบมาเย็บเป็นตับใช้มุงหลังคา

น้อมรับความเห็นจากสหายทุกท่านด้วยค่ะ

คุณวันดี กล่าวถึงใบตับจากนั้นแม่นแท้

คำว่า "แลบ ก. เหลื่อมหรือทําให้เหลื่อมออกจากที่เดิม (มักใช้แก่ของแบน ๆ)  เช่น แขนเสื้อชั้นในแลบ แลบลิ้น; เป็นแสงแวบ ๆ ออกไป เช่น
 ฟ้าแลบ ไฟแลบ"

ยังมีความร้อนอีกอาการหนึ่งที่เคียงกัน "ร้อนจนตับแตก" ซึ่งความหมายนี้ให้ตัวอย่างที่ชัดกว่า คือ ความร้อนแผดเผาไปที่ใบจาก จนเกิดอาการกรอบและม้วนตัว เมื่อหลาย ๆ ตับจาก เกิดอาการม้วนตัวพร้อม ๆ กันเนื่องจากความร้อน ก็จะเกิดเสียงดัง กร๊อบ แกร๊บ ๆ  ๆ บนหลังคาจากแดดเผา คนโบราณจึงเรียกอาการนี้ว่า "ร้อนจนตับแตก" คือ หมายถึง อากาศและแดดร้อนมากจนตับจากแตก แสงลอดถึงพื้นเรือนได้หากตับจากพันใบน้อยชั้นเกินไป

การเย็บจากจะให้วัสดุเย็บคือ "คล้า" ที่มีความเหนียวสูง ขายเป็นฟ่อน ยาวสองเมตรกว่า จับรวมกันเป็นฟ่อนมัดรวมกัน ตอนเด็ก ๆ เห็นประจำด้วยคนแถบแม่น้ำบางปะกงต่างเย็บตับจากขายกันเนือง ๆ ตัวโครงไม้ทำด้วยไม้ประเภทหนึ่ง ออกสีลูกหว้าถึงดำ มีความเหนียวและยืดหยุ่นดีไม่แพ้ไม้ไผ่

นอกจากตับจาก ยังมีอีกหลายตับ

ตับ น.ไม้สําหรับหนีบปลาหรือไก่เป็นต้นปิ้งไฟ; เรียกของที่ผูก ตั้ง หรือวางเรียงกันเป็นแถว เช่น ตับจาก ตับพลุ ตับลูกปืน; ลักษณนามเรียกของที่เรียงกันเป็นแถว เช่น ปลาย่างตับหนึ่ง ปลาย่าง ๒ ตับ.

ตับจากแตกได้ได้ฉันใด ตับปลาย่างก็อาจแตกได้ฉันนั้น

 ;D

คุณเพ็ญชมพู ขยายความเรื่องตับ ก็จะเสริมให้เพิ่มด้วยว่า ในทางการดนตรีไทยนั้น ก็มี "เพลงตับ"

เพลงตับ คือ การนำเพลงไทยหลาย ๆ เพลง นำมาตีเพลงต่อ ๆ กัน เป็น ๑ ชุด เรียกว่า "เพลงตับ" และตั้งชื่อเสียใหม่ ทำนองว่าหากตีเพลงตับนี้ต้องมีเพลงอะไรประกอบเข้าด้วยกัน

ชวนคุณหนุ่มเสวนาเรื่องที่มาของสำนวน "ตับ"

ลำดับแรก "ล้วงตับ"

มาจากไหน ?

 ;D

คงมาจากความสัมพันธ์ระหว่างงูเขียว กับ ตุ๊กแก หรือเปล่าเอ่ย  ;D

สัมพันธ์กันอย่างไร        อยากรู้ไซร้ขยายความ
ใครล้วงใคร่ขอถาม        ล้วงทำไมให้สงกา

 ;D

อันว่างูนั้นล้วงกินตับ   ตุ๊กแกงับปากอ้าน่าสงสัย
เท็จจริงล้วนน่าฉนงพิกลนัย   งูเข้าไปกินอาหารจากกายา  ;)

ตุ๊กเอยตุ๊กแก                             ตับแก่แซ่ร้องก้องบ้าน
เหมือนเตือนหูให้งูรู้อาการ                น่ารำคาญเสียแท้แท้แซ่จริงจริง
อันความลับเหมือนกับตับที่ลับแน่         อย่าตีแผ่ให้กระจายทั้งชายหญิง
ควรจะปกปิดไว้อย่าไหวติง               ที่ควรนิ่งนิ่งไว้ในใจเอย

นายทัด  เปรียญ  แต่ง

 ;D 

ลำดับที่สอง "กินตับ"

น่าจะมาที่เดียวกับ "ล้วงตับ"  แต่ตับในที่นี้มีความหมายมากกว่า "ความลับ" อย่างความหมายเป็นนัยในเพลงที่ว่า พาไปกินตับ คนฟังคงไม่ได้นึกถึงว่าพาไปกินตับ (ที่เป็นอาหาร) อย่างเดียว

ความหมายเป็นนัยนี้แตกแขนงไปมากมาย อย่างในการ์ตูนของคุณชัย ราชวัตร ในไทยรัฐฉบับวันนี้เอง (วันอาทิตย์ที่ ๑๑ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๕๔)

ลองดูซิว่า "ตับ" มีความหมายกระไรบ้าง

 ;D