เรือนไทย

หยิบหนังสือ "บางกอกกับหัวเมือง" ของคุณเอนก นาวิกมูล ฉบับพิมพ์เมื่อ พ.ศ. ๒๕๔๗ มาอ่านถึงเรื่องการรื้อกำแพงพระนครลง ท่านบ่นว่าหาข้อมูลยาก ไม่มีการบันทึกหลักฐานเอาไว้บ้างเลย

เมื่อปี ๒๕๓๘ คุณเอนกได้สัมภาษณ์บุคคล ๓ ท่านที่ได้ทันรู้เห็นการรื้อกำแพงพระนครบางส่วนลงคือ คุณทองใบ วรรณประสิทธิ์ คุณอมร แม้นเมืองแมน และคุณใหญ่ นภายน เพื่อเก็บข้อมูลไว้เป็นหลักฐาน

คุณอมร แม้นเมืองแมน (เกิด พ.ศ. ๒๔๖๐) เป็นชาวบางลำพูแต่กำเนิด เล่าว่าท่านได้ทันเห็นการรื้อป้อมหน้าวังบูรพาคือป้อมมหาไชย เมื่ออายุประมาณ ๗-๘ ขวบ เมื่อรื้อลงแล้วได้มีการสร้างตึกห้าง บี. กริม ขึ้น และเปิดห้างเมื่อวันที่ ๑๕ ตุลาคม พ.ศ. ๒๔๗๑ แสดงว่าการรื้อป้อมลงก็คงราวๆ ปี ๒๔๗๐

ปัจจุบัน กำแพงเมือง  เหลืออยู่แค่นี้เอง
ฝรั่งคนหนึ่งอุตส่าห์ไปค้นหาถ่ายรูปไว้
เขียนเรื่องราวบันทึกไว้ ตามเวป

http://www.seetheworldinmyeyes.com/travel-diary/southeast-asia/thailand/mahakan-fort-and-bangkok-city-wall/

หลายประโยคที่แกเขียนไว้เช่น
- the last remainder of the old city wall of Bangkok
-Mahakan Fort used to be the most eastern fort and luckily it was entirely preserved.

ถ้าดูจากแผนที่เก่าสมัยกลางรัชกาลที่ ๕ จะเห็นว่ากระแสการสร้างถนนเพื่อสาธารณะประโยชน์นั้น โดยมีการรื้อป้อม และกำแพงพระนครลงย่อมมีประโยชน์ในการสร้างบ้านเมืองให้เจริญ

และแผนที่สมัยปลายรัชกาลที่ ๖ - ๗ ก็ยังคงเห็นกำแพงพระนครอยู่อีกมากไม่ได้รื้อลง

คุณเทพชู ทับทอง เคยลงภาพการรื้อประตูและกำแพงเมืองที่สะพานหัน
เขียนเรื่องประกอบ ว่า(เท่าที่ผมจำได้)
เมื่อประตูสะพานหันพังในสมัย ร 6 มีการรื้อประตูนี้และกำแพงเมืองตอนนี้ลง
เพราะไปทับทางรถราง รถวิ่งไม่ได้   ทำให้ต้องรื้ออย่างเร่งด่วน

 ท่านที่สนใจไปหาดูได้ในหนังสือภาพเก่ากรุงเทพ 100 ปี ราคาเล่มละ  หนึ่งร้อยบาท

นำภาพมาลงประกอบกระทู้ค่ะ

แหล่ประตูสะพานหันพัง  (แหล่เครื่องเล่นมหาชาติกัณฑ์มหาพน)

ที่ ๒๖  กันยายน                      เกิดโกลาหลอัศจรรย์
ที่ประตูยอดสะพานหัน                พังทะลายลั่นเสียงครืนคราน
ทับสายไฟฟ้าขาดเป็นแสง            ถูกนายแดงดับสังขาร
ประชาชนอลหม่าน                    พากันสงสารเวทนา
สองทุ่มหย่อน ๒๐ มินิต               เวลาเมื่ออิฐพังลงมา
เลื่องลือกันลั่นพารา                   ต่างคนต่างพากันมาดู
ทั้งไทยทั้งเจ๊กเด็กผู้ใหญ่              บ้างชวนกันไปเป็นหมู่หมู่
เสียงโจษกันลั่นสนั่นหู                ว่าจะไปดูประตูพัง
บ้างขึ้นรถไอบ้างไปรถลาก           รถม้าก็มากแล่นประดัง
เขย่ากระดิ่งเสียงกริ่งกรั่ง              ซ้อนซับคับคั่งทั้งรถยนต์
บ้างเดินกันกลุ้มทั้งหนุ่มแก่           เสียงพูดกันแซ่ตามถนน
บางคนก็ว่าตายห้าคน                 พูดกันจนล้นเลยอัตรา
สมคำโบราณท่านขานกล่าว          ว่าคนปากยาวกว่าปากกา
พูดเติมต่อแต้มแกมมุสา              บางคนก็ว่าตายมากมาย
ได้สืบถามผู้อยู่ใกล้ชิด                ว่านายแดงโปลิศคนเดียวตาย
เด็กหญิงสองคนที่ถูกสาย             ก็ไม่วางวายอย่าสงกา
ผู้ใหญ่ผู้หญิงถูกอีกคน                ก็ไม่วายชนม์แต่ช้ำกายา
เขาพาเอาไปรักษา                    ที่โรงไฟฟ้าทั้งสามคน
นี่เป็นความจริงไม่ผิดพลั้ง             ท่านผู้ฟังอย่าฉงน
ตกลงรวมสี่ตายหนึ่งคน               เจ็บอีกสามคนไม่ม้วยมรณ์.....

ยังไม่หมดเรื่องประตูพัง              ขอกล่าวแต่ครั้งเมื่อแรกสร้าง
ฉันจะแก้ไขให้กระจ่าง               ประตูนี้สร้างสามครั้งครา
ครั้งแรกรัชกาลที่หนึ่งชัด             ครั้งที่สองรัชกาลที่ห้า
ถึงครั้งที่สามตามอัตรา              รัชกาลที่ห้าอีกเหมือนกัน
ถึงรัชกาลที่หกนี้                     ประตูพังหมดที่สะพานหัน
จึงพังทลายกระจายลั่น              นี่กล่าวสั้นสั้นไม่พิสดาร
ถ้าท่านผู้ฟังยังไม่แจ้ง               ฉันจะแสดงให้วิตถาร
ท่านที่ไม่ชอบจะรำคาญ             ว่ากล่าวยาวยานจนเกินดี
เมื่อครั้งรัชกาลที่หนึ่งหนา           เสวยราชย์มาได้สองปี
จะสร้างประตูพระบุรี                 พร้อมกำแพงมีรอบนคร
แต่ประตูยอดครั้งก่อนใช้            ยอดทำด้วยไม้สูงสลอน
ทำช่องกุดบ้างเป็นตอนตอน         จนรอบนครแต่เดิมมา
ส่วนประตูที่สะพานหัน               ทำครั้งแรกนั้นช่องกุดหนา
ลงมือศกสองถึงศกห้า               จึงแล้วเสร็จว่าแต่ตั้งแผ่นดิน
ถึงรัชกาลที่สามชัด                  ประตูด้านวัดพรหมสุรินทร์
ยอดไม้ผุพังกระทั่งดิน              ทับคนตายดิ้นกลางมรรคา
จึงรื้อประตูยอดทั่วหมด             ทำซุ้มอิฐลดต่ำลงมา
เรียกว่าหอรบมีหลังคา              เผื่อข้าศึกมาได้ป้องกัน
แต่ช่องกุดที่มีประตู                 ยังคงเดิมอยู่ไม่แปรผัน
ถึงรัชกาลที่ห้านั้น                   ท่านทรงจัดสรรการแผ่นดิน
ศกเก้าสิบหกพระทูลเกล้า           โปรดให้เจ้าพระยามหินทร์
เปลี่ยนแปลงประตูพระบุริน         แต่ไม่ทั่วสิ้นทั้งบุรี
รื้อซุ้มหอรบที่มีอยู่                  ทำเป็นประตูยอดสูงดี
ประตูตัดสั้นนั้นก็มี                  ท่านทำท่วงทีดูโสภณ
แต่ประตูที่สะพานหัน               เมื่อคราวครั้งนั้นแปลงอีกหน
เป็นประตูตัดดาดฟ้าบน             ดูเหมือนจะทนทำแข็งแรง
ถึงศกร้อยปีมีสมโภช               โขนเขนเต้นโลดงิ้วตุ้งแชง
พระสงฆ์สวดมนต์รอบกำแพง      เลี้ยงข้าวเลี้ยงแกงสนุกครัน
ครั้นมาถึงศกร้อยเจ็ดปี             แปลงประตูที่สะพานหัน
เป็นประตูยอดตั้งแต่นั้น             มิได้แปรผันอีกเลยนา
ครั้นถึงศกร้อยสามสิบเอ็ด          ประตูเสด็จพังลงมา
เพราะเก่าชะแรแก่ชรา              ขอยุติกาจบกันที...นั้นแหล่

ฉบับเต็มติดตามได้ที่ ประตูแลป้อมในพระนครสมัยต้นรัชกาลที่ ๕ (http://www.reurnthai.com/index.php?topic=4741.msg92677#msg92677)


(http://ptcdn.info/emoticons/smiley/อมยิ้ม04.png)

คุณอมร แม้นเมืองมาน กล่าวว่า "เขาเอากำแพงออก ผมเสียดายจังเลย เสียดายของโบราณ เขารื้อป้อมที่เป็นเทศบาล (ป้อมมหาปราบ) ราว พ.ศ. ๒๔๗๓-๒๔๗๔ ผมเสียดายเหลือเกิน"

"สะพานเฉลิมวันชาติสร้างเมื่อราว พ.ศ. ๒๔๘๒-๒๔๘๓ นี้เอง แต่ก่อนมีกำแพง เขารื้อกำแพงออกเพื่อสร้างสะพาน กำแพงนี่รื้อกันมาเรื่อยๆ คนงานใส่หมวกกุ้ยเล้ยทั้งนั้น รื้อแล้วเอาใส่รถม้าเอาไปทิ้งที่ไหนไม่รู้ รถโฆษณาหนังก็ใช้รถม้า ..."

บริเวณที่เคยเป็นป้อมมหาปราบ ที่คุณอมร แม้นเมืองมาน อ้างถึง ปัจจุบันเป็นอาคารของกลุ่มงานตกแต่ง สำนักงานก่อสร้างและบูรณะ สำนักการโยธา กรุงเทพมหานคร ถนนพระสุเมรุ ระหว่างสี่แยกสะพานวันชาติกับผ่านฟ้า และประตูกำแพงพระนครหน้าวัดบวรนิเวศวิหาร สภาพในอดีตกับสภาพในปัจจุบัน

เมื่อ Steve Van Beek เข้ามาในเมืองไทยประมาณ ปี 1900
ได้ถ่ายภาพที่สวยงามไว้มากมาย หนึ่งในนั้นคือ

กำแพงเมืองและประตูสะพานหัน

แสดงว่าในตอนนั้น ราวปี พศ 2443 กำแพงเมืองยังคงเหลืออยู่มาก

กำแพงพระนครส่วนที่ยังคงเหลือบริเวณหน้าวัดบวรนิเวศวิหาร ถนนพระสุเมรุ
แสดงรูปตัดของกำแพง และการเรียงอิฐกำแพง ดูตามความเก่าของอิฐแล้ว พอจะสันนิษฐานได้ไหมว่าเป็นอิฐใหม่หรือเป็นอิฐเก่าที่รื้อมาจากกรุงศรีอยุธยา

อาคารตึกแถวชั้นเดียวริมถนนดินสอ เชิงสะพานวันชาติ น่าจะเป็นตึกแถวรุ่นแรกในบริเวณนี้ ที่พัฒนาการมาจากบ้านเรือนไม้

อีกภาพของ แวนบีค  
ถ้าเดินไปตามถนนมหาชัย
เมื่อลงจากสะพานข้ามคลองหลอดวัดสุทัศน์(วัดราชบพิตร)ทีต่อจากหน้าคุกลหุโทษ
มองไปทางป้อมมหาชัย  ยังคงเห็นกำแพงบางส่วน ป้อมมหาชัยยังเห็นราง ฯ ที่อยู่หน้ารถยนตร์

แยกที่มีป้อมคือแยกสามยอด ที่ถนนเจริญกรุงตัดผ่าน 
ตึกใหญ่ๆที่ตรงแยกสามยอด เคยเป็นห้างไทยนิยม ,การไฟฟ้าสยามที่ทำรถราง,(และอีกอย่างลืมไปแล้ว  เดี๋ยวนี้ขี้ลืม)

ป้อมสันติไชยปราการอยู่ไหนคะ

 :D

ไม่มีชื่อป้อมนี้ครับ มีแต่สวนสันติชัยปราการ และ พระที่นั่งสันติชัยปราการ เป็นสวนที่สร้างเฉลิมพระเกียรติในหลวงที่เฉลิมพระชนมพรรษาครบ ๖ รอบ (๗๒ พรรษา) ติดกับบริเวณป้อมพระสุเมรุ ครับ

ภาพข้างบนมีจุดผิดพลาดอยู่ที่หนึ่ง


(http://ptcdn.info/emoticons/smiley/อมยิ้ม04.png)

ทำกราฟฟิค บนแผนที่ ๒๔๔๖ ให้เห็นร่องรอยว่า ในช่วงเวลานี้ ป้อมหลัก และป้อมรองรอบพระนครถูกรื้อทิ้งไปก็มากแล้ว คงเหลือไว้อยู่ ๙ แห่ง (จุดสีฟ้า)

ส่วนกำแพงพระนครก็เหลืออยู่มาก สำหรับกำแพงพระนครที่หายไปคือกลุ่มด้านใต้ของกรุงเทพฯ ช่วงตั้งแต่ปากคลองตลาด - โรงเรียนราชินี หายไปทั้งแถบ

ภาพนี้ถ่ายจากจุดเดียวกับ คห. 10 (จากสะพานข้ามคลองหลอดวัดสุทัศน์)
แต่หันกลับทิศกัน โดยภาพนี้มองไปทางทิศเหนือ ไปทางป้อมมหากาฬ
ยังเห็นแนวกำแพงเมืองมีอยู่ทั้งแนว

เดินขึ้นไปข้างหน้าอีกหน่อย

(http://www.reurnthai.com/index.php?action=dlattach;topic=3462.0;attach=14443;image)

(http://ptcdn.info/emoticons/smiley/อมยิ้ม04.png)

มีคนเอาวัวขึ้นไปเลี้ยงบนกำแพงเมืองด้วย
บางทีวัวเหยียบพลาดตกลงบนหลังคาชาวบ้านที่สร้างชิดกำแพง
เรื่องนี้จำไม่ได้ว่าใครเล่า - อาจจะเป็นขุนวิจิตรมาตรา หรือ พระยาอนุมานฯ

ที่ลุงไก่ว่าอิฐกรุงศรีอยุธยากับอิฐกรุงเทพแยกกันได้ไหม
น่าจะแยกกันได้
เพราะอิฐกรุงศรีอยุธยา  เขาว่าใหญ่มาก
ฝรั่งว่าใหญ่กว่าอิฐในยุโรป(กว้างยาวมากกว่า แต่ อาจจะหนาน้อยกว่า)

ภาพอิฐที่ป้อมเพชร

จากหนังสือ "ประวัติเจ้าพระยาวรพงษ์พิพัฒน์" โดย ม.ล.ยิ่งศักดิ์ อิศรเสนา ค่ะ

ในภาพของคุณเพ็ญชมพู  จะมีคนหรือประชากรเยอะขึ้น กว่าภาพแรก

ภาพกำแพงเมืองนครศรีธรรมราช และ อิฐ ลักษณะการสอปูนเหมือนกับของอยุธยา
เพราะสร้างในสมัยสมเด็จพระนารายณ์
กำแพงเมืองนครฯสูงใหญ่กว่ากำแพงเมืองกรุงเทพ

ตึกห้าง บี. กริม แอนโก ที่สร้างขึ้นตรงพื้นที่ที่เคยเป็นป้อมมหาไชย หน้าวังบูรพา
ถ่ายภาพจากบนสะพานภาณุพันธ์ซึ่งเป็นต้นสายของถนนเยาวราช

ส่วนประวัติความเป็นมาของตึก "ห้างบีกริมแอนด์โก เชิงอยู่สะพานภาณุพันธ์ มีเรื่องเล่าสืบเนื่องมาว่า เมื่อพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้โปรดเกล้าฯ ให้สร้าง "วังบูรพาภิรมย์" พระราชทานแก่ "สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอเจ้าฟ้ากรมพระยาภาณุพันธุวงศ์วรเดช" (สมเด็จฯ วังบูรพา) ในปี พ.ศ. ๒๔๒๔ แล้ว ในเวลาต่อมา หลวงอมรสมบัติ (อมรเชษฐ์ จุนทะเกาศลย์) สมุหบัญชีของสมเด็จฯ วังบูรพา ก็ได้ถวายคำแนะให้ให้สร้างตึกแถวที่หน้าวังบูรพาฯ เพื่อให้คนเช่าทำการค้า แต่ในตอนแรกการสร้างตึกแถวได้เริ่มจากริมถนนเจริญกรุงตรงประตูสามยอดบริเวณเชิงสะพานดำรงสถิต (สะพานเหล็กบน) มาสิ้นสุดอยู่เพียงแค่ข้างป้อมมหาไชยเท่านั้น

จนกระทั่งในต้นรัชกาลที่ ๗ หลวงอมรสมบัติจึงได้ส่งคนไปแนะนำให้นายห้างเอ็ลโบเฮนสกี้ ทำหนังสือทูลถวาย ขอให้สมเด็จฯ วังบูรพาสร้างตึกในที่ว่างข้างป้อมมหาไชยให้ห้างบีกริมแอนด์โกเช่า สมเด็จฯ วังบูรพาจึงทรงขอพระบรมราชานุญาติรื้อป้อมมหาไชยที่หน้าวังบูรพาภิรมย์ แล้วสร้างตึกแถวขนาดใหญ่ในพื้นที่ดังกล่าว เพื่อให้ห้างบีกริมแอนด์โกและผู้อื่น ๆ เข้ามาเช่าทำการค้า โดยได้เปิดประมูลสร้างอาคารในปี พ.ศ. ๒๔๖๘ และเมื่อทำการก่อสร้างอาคารเสร็จเรียบร้อยแล้ว จึงได้มีการทำพิธีเปิดห้างบีกริมแอนด์โกเมื่อวันที่ ๑๕ ตุลาคม ๒๔๗๑  แต่เดิมในปี ๒๔๒๑ ห้างบีกริมแอนด์โก ตั้งที่ทำการแห่งแรกอยู่ที่ข้างโรงแรมโอเรียลเต็ล แล้วจึงย้ายไปอยู่ที่ปากคลองตลาดในปี ๒๔๒๔   ครั้นถึงต้นรัชกาลที่ ๖ จึงย้ายไปอยู่ที่ตึกแถวของวังบูรพาภิรมย์ที่ข้างประตูสามยอด ถนนจริญกรุง จากนั้นจึงได้ย้ายมาอยู่ที่ตึกใหม่ข้างสะพานภาณุพันธ์ดังกล่าว

จาก lucksiam.com (http://www.lucksiam.com/content/298/%E0%B8%AA%E0%B8%B0%E0%B8%9E%E0%B8%B2%E0%B8%99%E0%B8%A0%E0%B8%B2%E0%B8%93%E0%B8%B8%E0%B8%9E%E0%B8%B1%E0%B8%99%E0%B8%98%E0%B9%8C.html)

(http://ptcdn.info/emoticons/smiley/อมยิ้ม04.png)

จากภาพในความเห็นที่ ๒๑ ถ้ามองอย่างผิวเผินจะเข้าใจว่าตึกห้าง บี. กริม แอนโก เป็นตึกเดี่ยวๆ แต่เมื่อมาพิจารณาภาพถ่ายทางอากาศของวิลเลียม ฮันส์ ที่ถ่ายภาพไว้เมื่อ พ.ศ. ๒๔๘๙ (หลังสงครามโลกครั้งที่สองสิ้นสุด) จะเห็นว่าตึกห้างบี. กริม แอนโก เป็นส่วนต้นสุดของตึกแถวที่ก่อสร้างขึ้น

กำแพงพระนครส่วนที่ติดกับป้อมมหาไชยตรงเชิงสะพานภาณุพันธ์คงจะถูกรื้อลงก่อนหน้านี้ คราวการก่อสร้างถนนเยาวราช เพราะมีการก่อสร้างสะพานเหล็กข้ามคลองโอ่งอ่างขึ้นด้วย แต่คงจะก่อนการรื้อประตูสะพานหัน

เมื่อพุทธศักราช ๒๔๕๔ ในสมัยต้นรัชกาลที่ ๖ โปรดเกล้าฯให้ทำการรื้อกำแพงเมืองตั้งแต่ศาลต่างประเทศหน้าวัดพระเชตุพนฯ ไปจรดประตูยอดท่าเตียนเพื่อสร้างตลาดท่าเตียน

การรื้อกำแพงเมืองนั้น เป็นการรื้อแบบค่อยเป็นค่อยไป ไม่ได้รื้อเสียทีเดียวในคราวเดียว ดังนั้นจึงต่างกรรมต่างวาระกัน หลายช่วง หลายพ.ศ.

เช่นในสมัยปลายรัชกาลที่ ๕ ถัดจากป้อมพระสุเมรุลงมา เป็นที่ตั้งหน่วยงานราชการหนึ่ง คือ ที่ว่าการตำรวจภูธร ก็รื้อกำแพงพระนครออกเพื่อเปิดเป็นพื้นที่โล่ง (แนวเส้นสีแดง)

และถ้าดูจากแผนที่กรุงเทพ ๒๔๓๐-๒๔๓๙ พบว่า ป้อมปราการที่ถูกรื้อถอนเป็นอันดับแรกคือ "ป้อมจักรเพชร"

นอกจากกำแพงแพงที่ข้างป้อมมหากาฬ
ยังมีกำแพงเมืองและประตูเมือง(เพียงประตูเดียว ที่เหลือ) คงมีอยู่ที่ข้างวัดบวรนิเวศน์
ยาว 40 เมตร

จากภาพในความเห็นที่ ๒๖ ประกอบภาพในความเห็นที่ ๑๕  "ป้อมผีเสื้อ" บริเวณตลาดปากคลองตลาดปัจจุบันน่าจะเป็นป้อมแรกที่ถูกรื้อ
จากภาพที่อ้างถึง แสดงป้อมมหาปราบอยู่หน้าวัดบวรนิเวศวิหาร และป้อมยุคลธรอยู่ตรงสะพานวันชาติ
จากบทความของครูใหญ่ นภายน เรื่อง "ภาพสะท้อนชีวิตไทยในอดีต ตอน สองฟากทางรถไฟแล่น "รถรางสายรอบเมือง" " ตีพิมพ์ในหนังสือวารสารไทย ฉบับเดือนตุลาคม-ธันวาคม ๒๕๔๕ อ้างถึงคำพูดของคุณอมร แม้นเมืองมาน"  ว่า ป้อมที่อยู่หน้าวัดบวรนิเวศคือป้อมยุคลธร และป้อมที่อยู่ระหว่างแยกสะพานวันชาติกับสะพานผ่านฟ้าคือป้อมมหาปราบ

ตามพระราชพงศาวดารกรุงรัตนโกสินทร์ รัชกาลที่ ๔ ฉบับเจ้าพระยาทิพากรวงศ์ฯ (ขำ บุนนาค) กล่าวถึงการสร้างถนนเฟื่องนครว่า "อีกสายหนึ่งแก้ถนนเก่าบ้างตัดใหม่บ้าง ตั้งแต่กำแพงด้านทักษิณหว่างวังกรมหลวงเทเวศวัชรินทร์ ตลอดมาตามทางบ้านหม้อจนถึงกำแพงพระนครด้านอุดรข้างวัดบวรนิเวศ ยาวห้าสิบเส้นกว้างสิบสอก ... ประทานชื่อถนนเฟื่องนคร" (พ.ศ. ๒๔๐๖)

กำแพงพระนครตามภาพนี้บอกว่าอยู่ริมแม่น้ำเจ้าพระยา เรียนถามว่าอยู่ตรงส่วนไหน?

ภาพนี้ไม่ทราบว่าเป็นประตูเมืองบริเวณไหน
สังเกตุ หน้าตา การแต่งกายของชาวเมืองที่เป็นคนเมืองหลวง

ประตูพฤฒิบาทครับ ตรงที่เป็นสะพานผ่านฟ้าปัจจุบัน ตรงนี้มีบ่อนอยู่บ่อนหนึ่งด้วย ชื่อบ่อนต้นมะขาม

ภาพนี้ไม่ชัดเจน ถ้าชัดเจนกว่านี้จะเห็นป้อมมหากาฬและภูเขาทองอยู่ด้านหลังด้วย

แสดงว่ามีการ code แผนที่ป้อมที่ผิด ที่ถูกต้องควรเป็นดังภาพนี้

กรมตำรวจภูธร ได้จัดตั้งขึ้นในรัชกาลที่ ๕ ปี พ.ศ. ๒๔๔๓ ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้มีหน้าที่ทำการเป็นพลตระเวณในหัวเมือง ดังมีแจ้งอยุ่ในท้องตราพระราชสีห์ใหญ่ ลงวันที่ ๗ กรกฎาคม ร.ศ. ๑๑๙ (พ.ศ. ๒๔๔๓) แต่อาคารที่ทำการกรมตำรวจภูธร จะก่อสร้างขึ้นใหม่หรือจะใช้วังของเจ้านายพระองค์ใดหรือจะใช้บ้านของข้าราชการผู้ใดเป็นที่ทำการยังค้นไม่พบ

แสดงว่ามีการ code แผนที่ป้อมที่ผิด ที่ถูกต้องควรเป็นดังภาพนี้
[/quote]

คุณณล ตรวจสอบในแผนที่อีกที ถนนในแผนที่ที่บอกว่าเป็นถนนตรีเพชรน่าจะเป็นถนนบ้านหม้อหรือถนนเฟื่องนครเดิม ไม่น่าจะใช่ถนนตรีเพชรเมื่อเทียบตำแหน่งถนนกับโบสถ์วัดราชบูรณะ

จากแผนที่ภาพแสดงสะพานเจริญรัตน์ ๓๑ ปลายถนนจักรเพชรข้ามคลองคูเมืองแล้ว สะพานเจริญรัช ๓๑ สร้างขึ้นเมือต้นรัชกาลที่ ๖ ในปี ๒๔๕๓
หมายความว่าแนวกำแพงพระนครแถบนี้และป้อมผีเสื้อน่าจะรื้อถอนในภายหลังปี ๒๔๕๓ แต่คงต้องตรวจสอบกับแผนที่บริเวณออฟฟิตไปรสนี ปากคลองโอ่งอ่าง และแผนที่บริเวณรอบๆ โรงเรียนสวนกุหลาบก่อน

ประวัติถนนจักรเพชร จากวิกิพีเดีย
ถนนจักรเพชรสร้างในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เมื่อ พ.ศ. 2441 โปรดเกล้าฯ ให้กรมโยธาธิการก่อสร้างถนนมีทางเดินสองข้างจากป้อมจักรเพชร หน้าวัดราชบุรณราชวรวิหารไปถึงปากคลองตลาด ต่อมาโปรดเกล้าฯ ให้สร้างถนนต่ออีกช่วงหนึ่ง จากถนนเยาวราชมาตามแนวถนนกับกำแพงพระนครจนถึงป้อมจักรเพชร แล้วพระราชทานชื่อว่า "ถนนจักรเพชร" ตามชื่อป้อมจักรเพชรที่ถนนสายนี้ตัดผ่าน

ก่อน พ.ศ. ๒๔๗๕ กำแพงเมืองตรงป้อมจักรเพชร หน้าวัดราชบูรณะยังเหลืออยู่หย่อมเดียว ในภาพเก่านี้เป็นการรื้อเวนคืนอาคารเพื่อจะสร้างสะพานปฐมบรมราชานุสรณ์ เห็นแนวกำแพงเมืองได้ชัดเจน

กำแพงเมือง   ที่อยู่ตรงข้ามการอาคารไฟฟ้าสยาม  หน้าวัดเลียบ

ท่าราชวรดิษฐ์

ป้อมพรหมอำนวยศิลป์ อยู่ริมน้ำเหนือท่าราชวรดิษฐ์ - ป้อมอินทรอำนวยศร อยู่ริมน้ำใต้ท่าราชวรดิษฐ์ เป็นป้อมที่สร้างขึ้นที่ท่าราชวรดิษฐ์สำหรับตั้งปืนคุ้มกันทางเรือ

เวลาถึงคราวมีพระราชพิธีบรมราชาภิเษก จะต้องมาไหว้เทวรูปที่หอรบนี้

ลุงไก่ เห็นแต่ใบมะขาม  บ่อนคงจะหลบอยู่แถวนี้

ภาพนี้ให้หลักฐานชัดเจนว่ากำแพงพระนครช่วงที่เป็นสะพานผ่านฟ้าลีลาศได้ถูกรื้อลงแล้ว สันนิษฐานเอาเองว่าคงรื้อลงในตอนที่มีการก่อสร้างสะพานเหล็กโค้งข้ามคลอง

การตัดทางก่อสร้างถนนพระสุเมรุมีมาก่อนการก่อสร้างถนนราชดำเนิน

ภาพเต็มๆต้องอันนี้

ต่อจากท่าราชวรดิษฐ์ เป็นบริเวณริมนํ้าวัดโพ

(เดิมวัดโพอยู่ริมนํ้า    หน้าวัดหันออกแม่นํ้า) ที่กลายเป็นท่าเตียน

ภาพนี้ปี พศ 2438   กำแพง ประตูเมือง ป้อม ริมนํ้ายังมีอยู่

ชื่อป้อมรอบพระบรมมหาราชวังและรอบพระนคร

พระเจ้าราชวงษเธอ กรมหมื่นภูวไนยนฤเบนทราธิบาลได้เรียบเรียงชื่อป้อมรอบพระบรมมหาราชวังแลรอบพระนครไวัเพื่อราชการ
เมื่อกราบบังคมทูลพระกรุณาจะได้เรียกให้ถูกต้องตามนี้

ป้อมรอบพระบรมมหาราชวัง ๑๖ ป้อม ดังนี้
ป้อมอินทรังสรค์ มุมประตูท่าพระ ทิศตวันตกเฉียงเหนือ
ป้อมขันเขื่อนเพชร ริมประตูวิเสศไชยศรี ทิศเหนือ
ป้อมเผดจดัษกร มุมโรงสัก ทิศตวันตกเฉียงเหนือ
ป้อมสัญจรใจวิง ใต้พระที่นั่งไชยชุมพล ทิศตวันออก
ป้อมสิงขรขันธ์ ใต้พระที่นั่งไชยชุมพล ทิศตวันออก
ป้อมขยันยิ่งยุทธ เหนือพระที่นั่งสุทไธสวรรย ทิศตวันออก
ป้อมฤทธิรุธโรมรัน ใต้พระที่นั่งสุทไธสวรรย ทิศตวันออก
ป้อมอนันตคีรี ตรงพระตำหนักสวนกุหลาบ ทิศตวันออก
ป้อมมณีปราการ มุมวัดพระเชตุพน ตวันออกเฉียงใต้
ป้อมพิศาลเสมาตรงพระวิหารวัดป่าเลไลย วัดพระเชตุพน ทิศใต้
ป้อมภูผาสุทัศน ตรงโบสถพระพุทธไสยาศน วัดพระเชตุพน ทิศใต้
ป้อมสัตตบรรพต มุมประตูพิทักษบวร ทิศตวันตกเฉียงใต้
ป้อมโสฬศสีลา ใต้ฉนวนออกราชวรดิฐ ทิศตวันตก
ป้อมมหาสัตตะโลหะ เหนือฉนวนท่าราชวรดิฐ ทิศตวันตก
ป้อมพรหมประสาทสิลป เหนือพระที่นั่งชลังคณพิมาน
ป้อมอินทประสาทศร ใต้พระที่นั่งชลังคณพิมาน ทิศตวันตกทั้งสองป้อม
(อ้างถึง ราชกิจจานุเบกษา เล่ม ๒ หน้า ๓๐๖ จ.ศ. ๑๒๓๗)

ป้อมรอบพระนคร รอบพระนครรวม ๑๓ ป้อม ดังนี้
ป้อมมหายักษ ตรงการเปรียญวัดพระเชตุพน ทิศตวันตก
ป้อมมหาฤก น่าวังกรมหมื่นภูมินทรภักดี ทิศใต้
ป้อมผีเสื้อ น่าวังกรมพระเทเวศวัชรินทร ทิศใต้
ป้อมจักรเพชร เชิงตพานช้างวัดราชบูรณ ทิศตวันตกเฉียงใต้
ป้อมมหาไชย น่าวังใหม่สมเดจพระเจ้าน้องยาเธอ เจ้าฟ้าภาณุรังษีสว่างวงษ ทิศตวันออก
ป้อมใหม่ใต้บ้านพระยาอัพพันตริกามาตย (ดิษ) ทิศตวันออก
ป้อมมหากาล น่าบ้านหม่อมเจ้าหญิงพิกุล ในกรรมพระราชวังบวรสถานพิมุข ทิศตวันออก
ป้อมมหาปราบ ออกบ้านเสมียนตรากรมวัง ทิศตวันออก
ป้อมยุคุนธร มุมวัดบวรนิเวศ ทิศตวันออกเฉียงเหนือ
ป้อมพระสุเมรุ ปากคลองบางลำภู ทิศตวันตกเฉียงเหนือ
ป้อมอีสินทร ออกบ้านพระยาสุรเสนา (บุญคง) ทิศตวันตก
ป้อมพระอาทิตย มุมพระราชวังบวรสถานมงคล ทิศตวันตก
ป้อมพระจันทร มุมวัดมหาธาตุ ทิศตวันตก

(อ้างถึง ราชกิจจานุเบกษา เล่ม ๒ หน้า ๓๐๖ จ.ศ. ๑๒๓๗)

ภาพถ่ายมุมสูง

ถูกต้องแล้วครับ สำหรับพื้นที่ท่าเตียนหน้าวัดพระเชตุพนฯ มีป้อมมหายักษ์ตั้งอยู่ มีประตูพระนครทิศเหนือ - เรียกว่า "ประตูท่าเตียน" และประตูทิศใต้ป้อม - เรียกว่า "ประตูนกยูง"

สำหรับการเรียกชื่อประตูนกยูง เนื่องจากเรียกตามสิ่งที่ปรากฏคือ ฉนวนวัดพระเชตุพน ซึ่งสร้างในสมัยรัชกาลที่ ๓ เป็นฉนวนสำหรับพระสงฆ์ลงท่าน้ำ หลังคาไตรมุขติดกับประตูเมือง

ทำเป็นรูปนกยูง กระเบื้อง ชาวบ้านจึงเรียกประตูนี้ว่า "ประตูนกยูง" - ซึ่งตรงกับแนวถนนพระเชตุพน ไปยังสวนเจ้าเชตุ

ภาพข้างล่างเคยนำลงแล้วแต่จำไม่ได้ว่าหน้าไหน  เข้าใจว่าเป็นวัดเบญจฯ  แต่อะไรที่คล้ายป้อม ในกรอบสีแดง  คืออะไรคะ
ปัจจุบันถูกรื้อไปหรือยัง

หน้า ๕   ;)



(http://ptcdn.info/emoticons/smiley/อมยิ้ม04.png)

องค์การส่งเสริมการท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย สำนักงานใหญ่ถนนศรีอยุธยา ได้ประกอบพิธีเปิดโดยจอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชต์ เมื่อวันที่ ๑๘ มีนาคม ๒๕๐๓ ครับ

ส่งภาพประตูเมือง และหอรบ งาม ๆ ให้ลุงไก่เอาไปนอนฝันถึงครับ

พศ 2409 ภาพของ J Thomson เห็นป้อมและกำแพงเมือง

อาจจะเป็นป้อมพระสุเมรุ ?

เหตุไรจึงคิดว่าเป็นป้อมพระสุเมรุล่ะคะ

ถ้าพี่ visitna สันนิษฐานว่าน่าจะเป้นป้อมพระสุเมรุ ปากคลองบางลำพู อาคารหลังแนวกำแพงในภาพก็อาจจะเป็นวังของเจ้านายองค์ใดองค์หนึ่ง ประมาณตำแหน่งก็น่าจะเป็นบ้านพระอาทิตย์ สำนักงานของหนังสือพิมพ์ผู้จัดการในปัจจุบัน ถ้าพิจารณาการหักโค้งแนวกำแพงพระนคร และลักษณะของยอดหลังคาป้อมในภาพ ผมก็คิดว่าน่าจะเป็นป้อมพระสุเมรุ

http://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%9A%E0%B9%89%E0%B8%B2%E0%B8%99%E0%B8%9E%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B8%AD%E0%B8%B2%E0%B8%97%E0%B8%B4%E0%B8%95%E0%B8%A2%E0%B9%8C


ถ้าสันนิษฐานว่าเป็นกำแพงของวัดบวรนิเวศ ป้อมนี้ก็น่าจะเป็นป้อมยุคลธร

ภาพของป้อมพระสุเมรุในสมัยรัชกาลที่ ๕

ภาพพระเศวต ในรัชกาลที่ ๔ อยู่หน้าวังกรมขุนบำราบปรปักษ์ ฯ กำกับดูแลกรมช้าง ด้านหลังเป็นแนวกำแพงวัดพระศรีรัตนศาสดารามทางประตูวิเศษไชยศรี

สำหรับหอสูง เป็นส่วนหนึ่งในสิ่งก่อสร้างในสมัยรัชกาลที่ ๔ ริมท้องสนามหลวง สำหรับงานพระราชพิธีเกี่ยวกับการแรกนาขวัญ

กำแพงด้านขวามือผมคิดว่า(อาจจะ)เป็นวังหน้า

ส่วนกำแพงที่คุณหนุ่มคิดว่าเป็นกำแพงวัดพระแก้ว ผมไม่ค่อยเห็นด้วย

เพราะลักษณะกำแพงนอกจากมีเสมาแล้วมีเชิงเทิน ชั้นสำหรับทหารเดินด้วย

เป็นรูปแบบของกำแพงเมือง ไม่เหมือนกำแพงวัดพระแก้ว   

มีโอกาสเห็นภาพเก่าของป้อมหมู่ทะลวง ที่ติดกับประตูผี พอออกนอกกำแพงเมืองก็ชนกับสีข้างวัดสะเกศ
ช่วงโรคห่าระบาดสมัยรัชกาลที่ 4 ประตูเมืองด้านนั้น เป็นช่องทางแบกศพไปทิ้งที่วัดสะเกศ

เอาภาพหน้าตรง มาให้ชมกันอีกครั้ง จะได้เห็นรูปทรงอาคารครับ

จะขออธิบายว่า หากเป็นกำแพงวังหน้า คงเป็นไปได้ยากสักหน่อยดังนี้

๑. ถ้าเป็นกำแพงวังหน้า และภาพไกลเป็นกำแพงพระนครฯ และพระเศวตฯ ควรถ่ายจากถนนพระจันทร์

จากแผนที่เก่ากรุงเทพ ถนนพระจันทร์นั้นเต็มไปด้วยสิ่งปลูกสร้างต่าง ๆ ไม่เหมาะกับการเดินช้าง

ภาพเก่าเห็นหลังคาป้อมซ้ายมือ แต่ถ้าถ่ายรูปจากถนนพระจันทน์จะเห็นป้อมพระจันทร์ตรงกับถนน ไม่เยื้องไปทางซ้ายมือดังในภาพ

๒. ช่วงเวลาที่ ทอมสัน เข้ามาถ่ายภาพ เป็นช่วงเวลาที่พระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าฯ ทรงประชวรและสิ้นพระชนม์ในระหว่างพิธีโสกันต์เจ้าฟ้าจุฬาลงกรณ์

ดังนั้นจึงไม่เหมาะที่จะนำพระเศวตฯ ไปเดินและถ่ายภาพในแถวนี้

๓. ระหว่างถนนพระจันทร์ ระหว่างวังหน้า-วังหลวง เคยเห็นแผงไม้ไผ่สานขัดกั้นระหว่างกัน

หากมีเวลาจะหา บันทึกของทอมสัน ที่บันทึกเรื่องการถ่ายรูปในเมืองไทย ว่ามีร่องรอยอะไรได้เพิ่มเติมอีกครับ

ภาพประตูนกยูง ครับ ด้านหลังประตูเป็นถนนพระเชตุพนไปสวนเจ้าเชตุ

ป้อมมหาชัยน่าจะรื้อไปเมื่อปี 2469  เพราะห้าง บี กริมม์ มาสร้างตึกแทนตรงบริเวณนี้  และเปิดร้านปี 2471

คือ เป็นเวลา 2 ปีหลังจากรื้อป้อม

นับย้อนหลังจากปีนี้  88  ปี น่าจะมีคนรู้เห็นเรื่องนี้บ้าง(คนที่อายุ 90 ปี+)

ป้อมหมู่ทะลวงใน คห 26  ตำแหน่งอาจไม่ได้
เพราะดูรูปจริง ไม่ใคร่ห่างจากป้อมมหากาฬเท่าไรนัก

หรือว่าที่โล่ง กินตา?

คุณ winter_rain หลงป้อมแล้วนะครับ แก้การบ้านให้ครับ

ขอบคุณคุณ Siamese ค่ะ ที่ช่วยแก้ให้


กระนั้นก็ตาม
1) ตำแหน่งป้อมยุคลธรในแผนที่ถูกหรือไม่คะ เพราะจากรูปถ่าย แลใกล๊ใกล้ไงชอบกล
คลองบางลำภูช่วงนั้น ไยต้องมี 2 ป้อมประชิด? เกือบแฝดแน่ะค่ะ

2) เวลา กทม รื้อป้อมเก่า หลักฐานที่ตั้งป้อมหายเรียบหมดหรือเปล่าคะ?

3) ป้อมทุกป้อมสัณฐานเดียวกันหมดเลยหรือไม่คะ?

4) แล้วประตูเืมืองทุกประตู หน้าตาเหมือนกันไหมเอ่ย?

1) ตำแหน่งป้อมยุคลธรในแผนที่ถูกหรือไม่คะ เพราะจากรูปถ่าย แลใกล๊ใกล้ไงชอบกล
คลองบางลำภูช่วงนั้น ไยต้องมี 2 ป้อมประชิด? เกือบแฝดแน่ะค่ะ

เยื้องไปมากเลยทำให้การมองผิดไปนิด แนบแผนที่ป้อมให้ดูครับ ป้อมหมายเลข ๔๓ กับ ๔๔ ครับ

2) เวลา กทม รื้อป้อมเก่า หลักฐานที่ตั้งป้อมหายเรียบหมดหรือเปล่าคะ?

แผนที่ใหม่ ก็ไม่เขียนอยู่แล้วครับ

3) ป้อมทุกป้อมสัณฐานเดียวกันหมดเลยหรือไม่คะ?

ไม่เหมือนกันครับ

4) แล้วประตูเืมืองทุกประตู หน้าตาเหมือนกันไหมเอ่ย?

คล้าย แต่ไม่เหมือนครับ

คลองบางลำภูช่วงนั้น ไยต้องมี 2 ป้อมประชิด?

หมายเลข 44 และ 45 ถ้าสเกลจริง ป้อมห่างกันมากน้อยคะ
ตามธรรมดาแล้ว เขาคงกระจายป้อมให้ระยะห่างใกล้เคียงกัน เพื่อช่วยระวังแนว
เว้นแต่ีมีเหตุผลอื่น ทำให้ต้องสร้างป้อมแฝด

ก็ไว้ช่วยสนับสนุนป้อมมหากาฬ ยิงปืนไปทางคลองมหานาคได้อีกแรงหนึ่ง  ส่วนแนวด้านใต้ป้อมมหากาฬตั้งป้อมคู่แฝดไม่ได้เพราะว่าระยะการยิงติดเนินภูเขาทองและข้ามพระอุโบสถวัดสระเกศ ดังนั้นป้อมตรงนี้จึงมองดูห่างมาก

อีกป้อมหนึ่ง


ลองทายเล่นๆ ว่า
1) แบคกราวน์ไกลโพ้น คือวัดอะไร
2) โฟร์กราวน์ประชิดขัณฑสีมาใด

1) แบคกราวน์ไกลโพ้น คือวัดอะไร..... วัดสุทัศน์ฯ
2) โฟร์กราวน์ประชิดขัณฑสีมาใด.......บริเวณแนวกำแพงเมืองริมคลองคูเมือง ถ่ายจากภูเขาทองลงไป ป้อมหอรบนี้ถูกแปลงเป็นหอรบ ให้คนขึ้นไปได้ในสมัยรัชกาลที่ ๓ และประตูนี้อยู่เลยวัดเทพธิดาราม น่าจะประมาณประตูผี แนวถนนบำรุงเมือง

เอ...แปลกใจกับหลังคานี้จัง ถ้าเอาภาพทิศเดียวกันมาเทียบ ตำแหน่งประตูก็ใช่ แนวเรือนหน้าประตูก็หลังเดียวกัน แต่ทำไม มีหน้าจั่วใหญ๋โตเกิดขึ้นมา  ???  ???

ดังนั้นแล้วขอตอบใหม่ว่า "หลังคาวัดกัลยาณมิตร" ครับ  ;D ;D ;D

ก่อนอื่นคุณ Siamese ต้องตอบให้ได้ก่อนว่าจากภาพของคุณ หลังคาซ้อนเป็นชั้นๆๆ ระยิบระยับ นั้น คือที่ใด



จั่วใหญ่ที่เห็นนั้น เส้นผมบังภูเขา ข้าพเจ้าพึงทำให้เบลอสุดฤทธิ์ เพราะสิ่งนี้เป็นเอกลักษณ์หนึ่งเดียว

บอกใบ้เท่านี้เพราะแจ๊คพอทจวนแตกแล้วอ่ะ

ลังเล

อยากจะรับแจ๊คพอดแตกจังเลย  ;D อันอดีตยังคงทับซ้อนกับปัจจุบันเสมอ

หลังคาแห่งวัดสุทัศน์เทพวราราม พระวิหาร พระอุโบสถตั้งขวางกัน เบื้องหลังเห็นเงาแห่งพระปรางค์สูงใหญ่ และวัดที่มาด้วยหมู่เจดีย์มากมาย

ส่วนหลังคาจั่วที่เคยถูกทำให้เบลอนั้น บัดนี้กระจ่างใส ไม่ผิดเพี้ยนแต่อย่างใด ยังคงอยู่คือ วิหารที่ประดิษฐานซำปอกงแห่งวัดกัลยาณมิตร นั่นเอง

ขอแก้ไขการวางป้อมแฝด ซึ่งตรวจสอบจากแผนที่เก่าแล้วจะพบการเรียงลำดับป้อมคือ ป้อมยุคลธร - ป้อมมหาปราบ - ป้อมมหากาฬ และตำแหน่งการวางป้อมก็เลื่อนที่ใหม่ดังภาพขวามือครับ

และป้อมนี้ที่ซุกซ่อนในเงาไม้คือ ป้อมมหาปราบ

(http://ptcdn.info/emoticons/smiley/อมยิ้ม04.png)

ทายเอง งงเอง แล้วสิท่าน

ภาพ 72 จั่วเคียงข้างปรางค์วัดอรุณ ไม่ได้อยู่ในจอเรดาห์ที่ข้าฯ เพ่งมองแต่แรก
แต่พอท่าน Siamese ทักมาว่าเป็นหลังคาพระซำปอกง ก็ฉงน
รูปลักษณ์ สัณฐาน นั่นใช่ แต่ทิศทางไยผิดหลักความจริงไปโข

ด้วยวัดกัลยาฯ อยู่กรุงเทพฯใต้ เลยวัดอรุณ ไปราว 200 เมตร
เหตุใดในภาพจั่วปริศนาจึงอยู่ขวามือของปรางค์วัดอรุณ
น่าจะซ้ายมือนาท่าน

หลังคาพระซำปอกง อยู่เลียบแม่น้ำ ไม่ได้ลึกเข้าไปจากฝั่งน้ำเท่าใดเลย ???


อสท

นั่นแล บางครั้งอะไร ๆ ก็หลอกตาได้เช่นกัน  ลำดับถ้ามองจากภูเขาทองจะเป็น  วัดกัลยา - ปากคลองบางกอกใหญ่ - ป้อมวิชัยประสิทธ์ - พระราชวังเดิม - วัดอรุณ

ส่วนกำแพงเมืองริมถนนพระสุเมรุ จากถนนราชดำเนินกลาง  ไปทางบางลำพู

ยังมีอยู่ในภาพ ที่คาดว่าถ่ายเมื่อ

ปีพศ 2442 (เปิดเดินรถรางสายเลียบกำแพง)ถึงปี 2482(สร้างอาคารริมถนนราชดำเนิน)

ในปี 2442 มีกำแพงส่วนนี้แน่ แต่จะคงอยู่ไปถึงปีไหน(ถึง 2482?)บอกไม่ได้

แสดงว่าคำตอบในใจเบื้องต้น คุณ Winter Rain คิดว่าเป็นอะไร?

หลังคาวัดกัลยาฯ มองผ่านไปค่ะ
ปล. แล้วจั่วเดี่ยวๆ โตๆ คุณ Siamese คิดว่าเป็นอะไรคะ



จาก 58
หากมีเวลาจะหา บันทึกของทอมสัน ที่บันทึกเรื่องการถ่ายรูปในเมืองไทย ว่ามีร่องรอยอะไรได้เพิ่มเติมอีกครับ



อ่านบันทึกของ วิลแฮล์ม เบอร์เกอร์ ด้วย ก็จักได้รู้อะไรดีๆ อีกมากค่ะ
เป็นต้นว่าวันหนึ่งนายฝรั่งไปเยี่ยมสตูดิโอบนแพลอยน้ำ
ช่างภาพไทยเป็นชายร่างเล็ก ผอมเกร็ง ใช้วิธีโบราณที่ได้ผลเกินคาด
แต่หาอ่านยากหน่อย เพราะเป็นภาษาเยอรมัน ค่ะ ฉบับแปลน่าจะมีที่ หจช

ดั่งนี้แล้ว ชาวอั่งม้อนั้นคงมาซื้อภาพกลับไป และหรือสนทนาแลกเปลี่ยนวิชาอันทันสมัยระหว่างกัน

ยังคาใจอยู่ค่ะ ตำแหน่ง D คงไม่ใช่อย่างที่คุณ Siamese เฉลย

A - วัดกัลยาณมิตร
B - พระอุโบสถวัดสุทัศน์
C - พระวิหารวัดสุทัศน์
D - พระอุโบสถวัดพระเชตุพนฯ
E - พระปรางค์วัดอรุณราชวราราม

ภาพมุมมองเดียวกัน แต่คนละยุคสมัย ที่อดีตทับซ้อนกัน

จากภาพนี้ บริเวณตลาดท่าเตียน หน้าวัดพระชตุพนฯ หรือวัดโพธิ์ กำแพงพระนครที่ติดกับประตูนกยูงยังคงเหลืออยู่บางส่วน ผมไม่ทราบว่าภาพนี้ถ่ายในปีใด

ช่างที่ถ่ายภาพ   คือ จอห์น ทอมสัน
เข้ามาเมืองไทยก่อนปี 2412 (2412 ออกไปที่ฮ่องกงและจีน)
คงจะถ่ายก่อนปี 2412 เล็กน้อย

Thomson's entire career was spent in photographic documentation of the social conditions of his time.
Born in Edinburgh in 1837,
he had followed the same path as many Scots to distant parts of the British Empire,
in his case Singapore. There, and later in Hong Kong,
 he earned his living as a portrait photographer, making 'carte de visite' portraits of both natives and Europeans.
Earnings from his portrait work enabled him to set off on a series of long journeys,

 first to Thailand, Cambodia and Indochina,


 and finally (1869-1871) to Taiwan and China.

ที่เห็นประตูเมืองแบบหอรบ ถุกปรับปรุงในสมัยรัชกาลที่ ๓ ประตูนี้คือ "ประตูท่าเตียน" ไม่ใช่ประตูนกยูงครับลุงไก่

จอห์น ทอมสัน เข้ามาถ่ายภาพในกรุงสยาม เข้ามาเมื่อวันที่ 28 กันยายน พศ. 2408

ภาพที่ลุงไก่นำมามีปัญหานิดหน่อยครับ

ภาพอ้างว่าเป็นของทอมสัน (เข้ามาสยาม 2408) แต่วัดราชประดิษฐ์สร้าง 2407 + สร้าง 9 เดือน ครับ

แต่ภาพนี้ดูแล้ว วัดราชประดิษฐ์ยังไม่สร้างพระอุโบสถเลย

กุญแจไขปริศนา คือ มีภาพ 2 เซ็ต จากฝรั่ง 2 คน มุมเดียวกัน เหมือนกันแทบทุกประการ
เว้นแต่ว่าระยะถ่ายห่างกันเป็นปีๆ อาคารถาวรในภาพไม่เหมือนกัน ต้องสังเกตจึงจะทราบ
ทำให้คนอาจทึกทักภาพโดย Mr. ก เป็นภาพโดย Mr. ข


ฝรั่ง 2 คน แต่ละคนถ่ายเซ็ตใหญ่ มาเป็นคณะใหญ่ หาใช่ไก่กา

ใช่แล้วครับ สมัยสมบูรณายาสิทธิราชนั้น การเข้า-ออก ของกรุงสยาม ต้องรายงานตามสายงาน ล่วงรู้ถึงพระเนตรพระกรรณทุกเรื่อง

ยิ่งเป็นเรื่องเทคโนโลยีแบบใหม่เช่นนี้ ทั้ง  Mr. ก และ Mr. ข ย่อมต้องได้รับพระราชทานอนุญาตให้เข้ามาและทำงานบางประการได้โดยสะดวก

ภาพนี้ไม่เห็นประตูพฤฒิบาศ ซึ่งตามประวัติเป็นประตูหนึ่งที่พังลงมาเอง

หรือว่าหลังคาสโลปที่โดนป้อมมหากาฬบังเป็นประตูเมือง?

แต่กำแพงเมืองยังมีอยู่

และถ้ายังไม่มีรถรางวิ่งตามที่เห็น แสดงว่า  ถ่ายก่อน พศ 2442

ประตูที่พังลงมาเองคือประตูที่สะพานหันครับ ในสมัยรัชกาลที่ ๖
ประตูพฤฒิบาทและกำแพงพระนครบางส่วนรื้อลงเมื่อมีการก่อสร้างถนนราชดำเนิน และสะพานข้ามคลอง ในสมัยรัชกาลที่ ๕

จำคลองในภาพที่ 91 ไม่ได้แล้วค่ะ   

ขอถามคุณ visitna  คุณลุงไก่หรือคุณหนุ่มสยามก็ได้   แล้วแต่ใครจะเข้ามาอ่านก่อน
ว่าภาพนี้คือที่ไหนคะ  คลองทางซ้ายและคลองทางขวาคือคลองอะไร
อยากทราบชื่อสะพานข้ามคลองทางขวาด้วยค่ะ

ลุงไก่ครับผมอ่านมาจากหนังสือคุณเทพชู(?)

ว่าสะพานพฤฒิบาศพังลงมาเหมือนกัน

เช่นเดียวกับประตูสามยอด ก็พังเช่นกันเลยรื้อทิ้ง

ประตูทั้งสามที่มีประวัติ พังเพราะสภาพเก่า


--------------------------------------------------

ชื่อคลองตามแผนที่ครับ อาจารย์เทาชมพู

คลองหลอด ? คลองบางลำพู?

เรื่องชื่อคลองต้องถามคุณหนุ่ม

คนไทยเรียกชื่อคลองหลอดผิด

คลองหลอดที่คน กทม เรียกแท้จริงคือคลองคูเมืองเดิมที่ขุดในสมัยพระเจ้าตาก
คลองคูเมืองเดิมด้านเหนือเคยมีโรงไหมตั้งอยู่ เลยเรียกอีกชื่อว่าคลองโรงไหม
คลองคูเมืองเดิมด้านใต้มีตลาดเลยเรียกอีกอย่างว่าคลองตลาด

เมื่อย้ายเมืองหลวงมาที่ฝั่งตะวันออกขนาดเมืองเล็ก   เพราะติดคลองคูเมืองเดิม
จึงขยายเขตเมืองใหม่ให้กว้างโดยขุดคูเมืองใหม่ เป็นคลองบางลำพูด้านเหนือและคลองโอ่งอ่างด้านใต้
โดยมีคลองมหานาค(ที่ขุดทีหลัง)เป็นตัวแบ่ง

ระหว่างคลองเขตเมืองทั้งสองมีการขุุดคลองเชื่อมเป็นเส้นตรง(หลอด) คือคลองหลอดสองเส้น
คือคลองหลอดวัดราชบพิธ กับ  คลองหลอดวัดเทพธิดาราม
สองคลองนี้คือคลองหลอดแท้จริง

สะพานพฤฒิบาทนี่ไม่มีครับ สำหรับประตูสามยอดเดิมเป็นประตูยอดเดียวเช่นกับประตูอื่น ต่อมาในสมัยรัชกาลที่ ๕ เมื่อมีกิจการรถรางสายบางคอแหลมขึ้น จึงทรงให้ขยายประตูให้ใหญ่ กลายเป็นประตูสามยอด ในช่วงปลายรัชกาลทรงให้รื้อประตูสามยอดลงเสีย ด้วยเหตุผลว่าประชาชนนิยมสัญจรทางถนนมากขึ้น ประตูทำให้ลำบากแก่การสัญจร

เมื่อประตูเมืองรื้อถอนออกไป แต่กำแพงเมืองยังคงอยู่ ดังนั้นจึงมีการสร้างหอรบเตี้ย ๆ ขึ้นไว้แทนที่ มีด้านซ้ายและขวาครับ

เขียนประตูผิดเป็นสะพาน ตาไม่ค่อยดี

เอาข้อเขียนของคุณเทพชูมาให้ดู

รศ 107 หรือ พศ 2432 ปรับเปลี่ยนด้านบนเป็นประตูยอด

ประตูพฤฒิบาศ   ที่รูปทรงเป็นประตูยอดอิฐ ตามรูปต้องถ่าย หลัง พศ 2432

อ้างถึงพระราชหัตถเลขาพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เรื่องรื้อกำแพงเมืองหน้าวัดราชบูรณะมีใจความช่วง พ.ศ. ๒๔๓๙ ตอนหนึ่งว่า

"กำแพงพระนครโดยมีอยู่ในเวลานี้ ก็ไม่ต้องใช้การรักษาแลป้องกันอันใดได้นัก แม้มีอยู่ก็เหมือนกับไม่มีฉนั้น จึ่งเห็นว่า

บัดนี้กำแพงพระนครนั้น ควรรื้อให้ทำเลเหล่านั้นเป็นที่กว้างขวางขี้น"

ในพระราชหัตถเลขานี้ทรงเห็นประโยชน์ในการจัดการทำถนนให้กว้างขวางขึ้นเพื่อประโยชน์ในการให้ราษฎรได้มีถนนกว้างขวางกันมากขึ้น ใช้รถม้าวิ่งกันได้สบาย ๆ

ภาพของ J Thomson ชัดจริงๆ น่าจะมาจากใช้เน็กกาทีฟกระจกแผ่นใหญ่

ปี คศ1866  สังเกตุภูเขาทองที่อยู่ข้างหลังด้วย

ใน ภาพมุมกว้างฯ อาจารย์พิพัฒน์ได้เสนอข้อค้นพบว่าภาพถ่ายเก่ารุ่นรัชกาลที่ ๔ จำนวนมาก ที่มักไปปรากฏตามหน้าหนังสือฝรั่งเกี่ยวกับกรุงสยาม หรือแม้กระทั่งมีฝรั่งสมอ้างว่าเป็นผลงานการบันทึกภาพของตนนั้น แท้จริงแล้วเป็นฝีมือของ ฟรันซิส จิตร (F. Chit) หรือหลวงอัคนีนฤมิตร ช่างภาพชาวสยาม นอกจากนั้นแล้ว อาจารย์ยังได้ค้นพบว่าภาพถ่ายจากมุมสูงฝีมือนายจิตรนั้น สามารถนำมาต่อกันได้เป็นภาพมุมกว้าง (Panorama) ที่นับว่ามีความก้าวหน้าและมีผลสำเร็จเทียบได้กับช่างภาพระดับโลกในยุคเดียวกัน...

(http://i345.photobucket.com/albums/p371/turn_back/art1.jpg)

(http://img84.imageshack.us/img84/3108/52224373.jpg)

เรื่องที่น่าจะมีคำคัดค้านน้อยกว่า ก็คือการที่อาจารย์พิพัฒน์ระบุไปว่าช่างภาพที่ถ่ายภาพบุคคล สถานที่ หรือเหตุการณ์ส่วนใหญ่ในสมัยรัชกาลที่ ๔ ก็คือ ฟรันซิส จิตร นั่นเอง ดังนั้นนอกจากจะเป็นสมุดภาพของยุครัชกาลที่ ๔ แล้ว พร้อมกันนั้น หนังสือเล่มนี้ก็อาจมีชื่อรองว่า อัลบั้มรวมผลงานฟรันซิส จิตร ได้ด้วย

ข้อมูลจากเรื่อง สมุดภาพรัชกาลที่ ๔ วารสารเมืองโบราณ (http://www.muangboranjournal.com/modules.php?name=News&file=article&sid=147)

ภาพจาก  พิพิธภัณฑ์ภาพมุมกว้าง กรุงเทพมหานคร (http://61.19.246.36/~thaiavclub/Forum/index.php?topic=4774.0)

ฝีมือ F. Chit หรือ J. Thomson กันแน่หนอ  ???

ภาพเหล่านี้ระบุว่าเป็นฝีมือ John Thomson  ;D

ข้อมูลจาก


(http://ptcdn.info/emoticons/smiley/อมยิ้ม04.png)

ภาพเหล่านี้เป็นฝีมือ John Thomson จริงหรือไม่

คุณพิพัฒน์ พงศ์รพีพร ไม่เชื่อเช่นนั้นและบรรยายไว้ ณ แกเลอรี่ริมคลอง วันเสาร์ที่ ๒๘ สิงหาคม ๒๕๕๓ หัวข้อเรื่อง

"การแอบอ้างผลงานของ มิศฟะรันซิสจิต โดยช่างภาพระดับโลก" (http://archive.is/vJRv)

ชาวเรือนไทยมีความเห็นเพิ่มเติมจากคุณพิพัฒน์หรือไม่หนอ  ;D