เรือนไทย

มาจากกระทู้นี้
http://www.reurnthai.com/index.php?topic=5784.msg156707#msg156707

เจ้าจอมจรวย หรือม.ร.ว. จรวย ปราโมช เป็นธิดาหม่อมเจ้าจำรูญ ปราโมช โอรสในพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าปราโมช กรมขุนวรจักรธรานุภาพ     เกิดจากหม่อมเยื้อน
เกิดเมื่อ 7 เมษายน 2429   ในวังบูรพาภิรมย์  เพราะหม่อมเจ้าจำรูญทรงพึ่งพระบารมีสมเด็จพระราชปิตุลาบรมพงศาภิมุข เจ้าฟ้าภาณุรังษีสว่างวงศ์ กรมพระยาภาณุพันธุวงศ์วรเดช
ม.ร.ว. จรวย มีน้องชาย 2 คนคือม.ร.ว.จรัญ และม.ร.ว.ชายซึ่งถึงแ่ก่กรรมตั้งแต่ยังเป็นทารก  ไม่ทันได้ตั้งชื่อ

เมื่ออายุได้ 7 ขวบ  ม.ร.ว.จรวยก็มีชีวิตคล้ายแม่พลอย  คือถูกท่านพ่อส่งตัวเข้าไปอยู่ในพระบรมมหาราชวัง  ตามความนิยมในสมัยนั้นที่พ่อแม่จะส่งลูกสาวไปรับการอบรมอย่างกุลสตรี     ในเมื่อราชสกุลปราโมชมีหม่อมเจ้าหญิงหลายองค์รับราชการอยู่ในห้องเครื่องต้น   ม.ร.ว.จรวยก็เลยไปอยู่กับท่านป้า เข้านอกออกในอยู่ในห้องเครื่องต้น

มาลงชื่อรออ่านค่ะ ;D ;D

มาเข้าชั้นเรียนด้วยค่ะ

      ชะตาชีวิตของม.ร.ว. จรวยเริ่มเปลี่ยนแปลงเมื่ออายุได้ 10 ปี   วันหนึ่ง ท่านป้าของท่านคือหม่อมเจ้าคอยท่า ปราโมช พาท่านไปด้วยเมื่อไปรับเงินจ่ายประจำเดือนในห้องเครื่อง กับพระอรรคชายา พระวิมาดาเธอ พระองค์เจ้าสายสวลีภิรมย์ กรมพระสุทธาสินีนาฏ ซึ่งทรงควบคุมห้องเครื่องในพระบรมมหาราชวัง
     พระวิมาดาฯทรงเห็นม.ร.ว.จรวย หน้าตาน่ารักน่าเอ็นดู   ก็ทรงพระเมตตา  จึงทรงขอจากม.จ.คอยท่าไปทรงอุปการะเอง   ม.ร.ว. จรวยก็เลยจากท่านป้าไปอยู่ในตำหนักของพระวิมาดา  เมื่ออายุ 11 อายุครบโกนจุกก็ได้ไปทำพิธีโกนจุกอย่างสมเกียรติที่วังลดาวัลย์ของพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นภูมินทรภักดี พระบิดาของพระวิมาดา ซึ่งตั้งอยู่ข้างวัดพระเชตุพน
     ม.ร.ว.จรวยได้รับใช้ใกล้ชิดพระวิมาดา ตามเสด็จไปทุกหนทุกแห่ง แม้แต่เสด็จประพาสชวาก็ได้ติดตามไปด้วย    อยู่ในตำหนักมานานจนเป็นสาวเต็มตัว อายุ 18 ปี   พระวิมาดาก็ตรัสสั่งม.ร.ว.จรวยให้ไปทูลท่านพ่อและท่านป้าว่า จะนำท่านขึ้นถวายรับราชการฝ่ายในเป็นเจ้าจอม    ท่านพ่อและท่านป้าก็ทรงอนุญาตด้วยดี
     ในวันถวายตัว ม.ร.ว.จรวยได้รับพระราชทานเงิน 5 ชั่ง ผ้าลายและผ้าห่ม 2 สำรับตามประเพณี   ต่อมาเมื่อถวายงาน ก็รับพระราชทานเครื่องเพชรและของอื่นๆอีกหลายสิ่ง

ขออนุญาตเข้าห้องเรียนด้วยอีกคนครับ... :)

    มาถึงตรงนี้ขอเล่าเกร็ดแทรกว่า  ประเพณีที่ใครจะได้เป็นเจ้าจอมนั้น    มีขั้นตอนของความเหมาะสมถูกควรหลายอย่าง   ไม่ใช่ว่าใครอยากเป็นก็เป็นได้ง่ายๆ       บางกรณีฝ่ายหญิงอาจจะไม่รู้อีโหน่อีเหน่อะไร แต่บังเอิญพระเจ้าแผ่นดินเกิดทอดพระเนตรเห็น เป็นที่พอพระราชหฤทัย บุญวาสนาก็จะมาถึงได้  เพราะจะทรงขอต่อผู้ปกครอง เช่นในกรณีของเจ้าจอมมารดาอ่วม และกรณีเจ้าจอมม.ร.ว.สดับ เป็นต้น
    แต่ในบางกรณี  ที่มีการนำขึ้นถวายนั้น   ก็จะเป็นแบบเจ้าจอมม.ร.ว.จรวย  คือเป็นสตรีที่ไปอยู่ในวังตั้งแต่เล็ก   เมื่อโตเป็นสาว เจ้านายสตรีหรือเจ้าจอมที่เธออาศัยพึ่งบารมีอยู่เห็นว่างามพร้อมทั้งรูปร่างหน้าตา กิริยามารยาท และนิสัยใจคอ   ก็จะนำขึ้นถวายตัว  เรียกว่าคัดเลือกความพร้อมกันมาชั้นหนึ่งแล้ว
    ใน "สี่แผ่นดิน" เสด็จเคยรับสั่งกับพลอยว่า มีผู้มาบอกว่านางข้าหลวงอย่างพลอย หน้าตาดี ทำไมไม่นำขึ้นถวาย    ถ้าได้เป็นเจ้าจอมก็จะได้หน้าได้ตา มีบุญบารมีกันทั้งเสด็จในฐานะเจ้านายเก่าและพลอยในฐานะเจ้าจอมใหม่    ก็นัยยะเดียวกันนี้

     คนเป็นเจ้าจอม ไม่ได้มีหน้าที่เป็นเจ้าจอมเฉยๆ  แต่อาจจะโปรดเกล้าฯให้ทำหน้าที่ถวายงานรับใช้อย่างอื่นด้วย   ดังนั้นกว่าจะถึงขั้นตอนนี้ ก็ต้องเตรียมคุณสมบัติให้พร้อมมาก่อน

รีบนั่งแถวหน้าเลยค่ะ เผื่ออาจารย์มีขนมมาเลี้ยงจะได้หยิบก่อนเพื่อน ;D

เล่าเรื่องชาววัง ต้องเสิฟมะปรางริ้วลอยแก้วค่ะ

เข้ามานั่งท้ายห้องรออ่านค่ะ

         
      การพระราชทานเครื่องเพชรแก่เจ้าจอม มีได้ในโอกาสต่างๆกัน   เช่นในโอกาสพิเศษ อย่างเช่นพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ 5 เสด็จกลับจากยุโรป    บรรดาเจ้านายสตรีฝ่ายในและเจ้าจอมทั้งหลายต่างก็ได้รับ 'ของพระราชทาน' อันมีค่า   ตัวอย่างหนึ่งที่รู้กันคือเจ้าจอมม.ร.ว.สดับได้รับกำไลทองรูปตาปูสองดอกไขว้กันพร้อมคำจารึกอันทรงคุณค่า       อีกวาระหนึ่ง ก็เมื่อถวายงานหรือกระทำสิ่งใดเป็นที่พอพระราชหฤทัย  ก็จะได้รับพระราชทานเครื่องเพชร เสมือนเป็นรางวัล
      ถ้าถามว่าทำไมเป็นเครื่องเพชร    คำตอบคือสมัยนั้น คนไทยไม่ได้นิยมสะสมเงินกันเป็นร้อยๆพันๆล้านอย่างสมัยนี้   แต่สะสมของมีค่าที่ราคาไม่ตก มีแต่จะขึ้นสูงกันเสียมากกว่า      ชาวบ้านทั่วไปก็สะสมกันเป็นทองคำ  เช่นสร้อยคอ แหวน กำไล ยังไงต้องมีติดตัวเอาไว้เสมอ  แม้แต่เด็กเล็กๆก็ต้องมีกำไลเท้าทองติดตัวแต่เล็ก   ส่วนชนชั้นสูงก็มีของมีค่ากว่านั้นเช่นเพชรพลอย   ถือว่าถ้าจำเป็นก็แลกเปลี่ยนเป็นเงินสดได้ทันที 
      แฟชั่นสตรีในสมัยปลายรัชกาลที่ 5  นิยมแต่งเครื่องประดับกันมากมาย โดยเฉพาะเข็มกลัด   เอาไว้ติดบนแพรสะพายไม่ให้เลื่อนหลุด   นอกจากนี้ก็ยังมีสร้อยคอ ซ้อนกันสองหรือสามสาย ต่างหู สร้อยข้อมือ กำไล แหวน  แต่งกันเต็มที่เวลาออกงาน   เครื่องเพชรจึงเป็นของฮิทในสมัยนั้น

เจ้าจอมม.ร.ว.จรวยมีหน้าที่ถวายงานประจำพระองค์พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ 5   งานนั้นคือทุกวัน   ท่านจะต้องขึ้นไปที่พระที่นั่งอัมพรสถาน เวลา 11-12 น. อันเป็นเวลาก่อนตื่นบรรทม  เพื่อเตรียมเครื่องสรงพระพักตร์ และทรงเครื่องเมื่อเวลาตื่นบรรทม
เสร็จแล้วก็อยู่ช่วยตั้งเครื่องเสวย เมื่อเสด็จออกเสวย
จนเสร็จเรียบร้อย เสด็จออกข้างหน้าแล้ว   เจ้าจอมท่านถึงจะหมดหน้าที่ส่วนนี้ กลับไปที่อยู่ของท่านได้

เจ้าจอมม.ร.ว.จรวยน่าจะเป็นเจ้าจอมที่ทรงโปรดปรานท่านหนึ่ง  เห็นได้จากพระราชหัตถเลขาที่ประทานมา   ขอนำลง ณ ที่นี้
และขอแรงท่านสมาชิกช่วยกันแกะออกมาให้ครบด้วย   ดิฉันอ่านได้บางตอนเท่านั้นค่ะ

 :D

ทเลแดง
วันที่ ๑๘ เมษายน ศก^๔๐ ๑๒๖

จรวย เจ้าจะนึกฤๅไม่ว่าคิดถึงเจ้า ได้คิดถึงทุกวันจนออกปากบ่น เจ้าชายอุรพงษเปนผู้ได้รับคำบ่น อ้ายพวกลครอิเหนาที่มาตามเสด็จมันไม่มีแก่ใจที่จะเอาใจใส่อไร เพราะหมายว่าตัวก็จากเมียมาควรจะครวญบ้างทุกคน ซึ่ง..เปนผู้มีบุญ ไม่เหมือนเช่นพวกเจ้าที่เปนน่าที่ยังคงเปนเจ้าจอมหาดีอยู่ แต่ถ้าให้อยู่กับเจ้าจอมที่เปนเจ้าคุณ ฤๅสมเด็จ..เจ้าจอมแล้ว อยู่กับอ้ายพวกพ่อสวิงพ่อสวายที่เปนลครอิเหนามาคราวนี้ยังดีกว่า คิดถึงทุกวันในเวลาตื่นนอน ที่ต้องนั่งงมหมูอยู่คนเดียว

จปร

ผมลองอ่านได้อย่างนี้

จรวย เจ้าจะนึกฤาไม่ว่า
คิดถึงเจ้า  ให้คิดถึงทุก
วันจนออก--   เจ้า
ห้องตรวจเป็นผู้ได้รับ
คำบ่น   อ้ายพวกลครอิ
เหนาที่มาตามเสด็จ มัน
ไม่มีแก่ใจ ที่จะเอาใจใส่
อะไร  เพราะหมายว่าตัวก็
ตกเมียมา ควรจะครวญ
บ้างทุกคน ซึ่งถ้าเป็น
ผู้มีบุญ  ไม่เหมือนเช่น
พวกเจ้าที่เป็นท่า ที่ยัง
คงเป็นเจ้าจอมหาดีอยู่
แต่ถ้าให้อยู่กับเจ้าจอม
ที่เป็นเจ้าคุณ ฤา สม
เด็จ-- เจ้าจอมแล้ว
อยู่เป็นอ้ายพวกพ่อสวิง
พ่อสวาย ที่เป็นลคร อิ
เหนามาคราง นี้ยังดี
กว่า  คิดถึงทุกวันใน
เวลาตื่นนอน ที่ต้อง
นั่งงมหมูอยู่คนดียว
        จปร

สมเด็จ.....  น่าจะเป็นสมเด็จพระบรมนะครับ

แกะข้อความว่าอยากแล้ว   การตีความหมายให้เข้าใจก็ยากเหมือนกัน

น่าจะเป็นสมเด็จทรงกรมมากกว่าครับ

คงจะเป็น "เจ้าชายอุรพงษเปนผู้ได้รับคำบ่น" ตามที่คุณเพ็ญชมพูอ่านออกมา เพราะพระองค์เจ้าชายอุรุพงษ์ตามเสด็จประพาสยุโรปด้วย

http://oknation.nationtv.tv/blog/panuwat838084/2010/04/06/entry-1

ส่วนที่คิดว่า เป็น สมเด็จพระบรมเจ้าจอม น่าจะหมายถึง สมเด็จพระบรมราชินีนาถ  สมเด็จพระบรมราชเทวี

ยกข้ามหน้ามาเพื่อประกอบการวินิจฉัย  ;D

(http://www.reurnthai.com/index.php?action=dlattach;topic=6760.0;attach=64178;image)

เจ้าจอมหม่อมราชวงศ์สดับในรัชกาลที่ ๕ เล่าเกี่ยวกับการเรียกชื่อคนในวังของคนังว่า มีเจ้าจอมหลายท่านที่คนังใช้คำว่า "อ้าย" นำหน้า แต่เจ้าจอมหม่อมราชวงศ์จรวยเป็นผู้หนึ่งซึ่งรอดจากการถูกเรียกเช่นนี้ไปได้

ขอบคุณทั้งสองท่านอย่างสูงค่ะ
พอถอดความออกมาได้แล้ว   ใครพอจะตีความได้บ้างคะ  ว่าทรงหมายถึงใครหรืออะไร

ในหนังสืออนุสรณ์งานพระราชทานเพลิงศพม.ร.ว.จรวย   ม.จ.พูนพิสมัยทรงระบุถึงพระราชหัตถเลขาฉบับที่สอง ที่ทรงมีถึงเจ้าจอมท่านนี้ 
น่าเสียดาย ฉบับที่ถ่ายเอกสารน่าจะตัดส่วนนี้ออกไป เลยไม่รู้ว่าพระราชหัตถเลขามีใจความว่าอย่างไร

อ่านได้ว่า "สมเด็จทรงกรม" ครับผม

พ...รม   ;D

ส่วนที่คิดว่า เป็น สมเด็จพระบรมเจ้าจอม คือลองเดาใจความว่า พระองค์คงคิดถึงเจ้าจอมจรวยเนื่องจากไม่ผู้ดูแลพระองค์ท่าน  เพราะเจ้าจอมจรวยเป็นเจ้าจอมอยู่งาน มีหน้าที่ถวายปรนนิบัติรับใช้ทุกวัน ตั้งแต่ตื่นบรรทมจนเสวย ไม่เหมือนบาทบริจาริกาชั้นสูงเช่น เจ้าจอมที่เป็นชั้นเจ้าคุณ(ในขณะนั้นก็มีเพียงเจ้าคุณจอมมารดาแพ ) หรือที่เป็นถึงชั้นสมเด็จพระบรมเช่นสมเด็จพระบรมราชินีนาถ  สมเด็จพระบรมราชเทวี ซึ่งไม่ได้ถวายปรนนิบัติใกล้ชิด

พิมพ์ตกไปครับ   ไม่มีผู้ดูแลพระองค์

ขอบคุณค่ะ  คุณ azante

ในการเสด็จประพาสยุโรปทั้งสองครั้ง  ข้าราชบริพารที่ตามเสด็จเป็นผู้ชายทั้งหมด   ไม่มีฝ่ายในตามเสด็จไปเลย   ก็เดาว่าการรับใช้ในเรื่องส่วนพระองค์ ผู้ชายคงทำได้ไม่ประณีตถี่ถ้วนเท่าผู้หญิง     จึงทรงคิดถึงเจ้าจอมจรวยผู้ทำงานถวายอยู่ทุกวัน    คงจะคล่องแคล่วรู้งานดีทุกอย่าง   

หน้าที่ของเจ้าจอมจรวยไม่ได้มีแค่เฉพาะตอนเช้า   ในตอนค่ำ  ก็ต้องขึ้นไปตั้งเครื่องเสวยมื้อเย็น  แล้วอยู่รับใช้ไปจนเข้าบรรทมเวลาตีห้าถึงตีหก   เพราะเจ้านายในยุคนั้นใช้เวลากลางคืนแทนกลางวัน  แปลว่าเจ้าจอมจรวยก็ต้องตื่นอยู่ทั้งคืน
หน้าที่พิเศษเพิ่มเติมคืออ่านหนังสือถวาย   หน้าที่นี้เป็นหน้าที่ประจำของเจ้าจอมมารดาเลื่อน  แต่คืนไหนเจ้าจอมมารดาติดขัดด้วยเรื่องอะไรก็ตาม เจ้าจอมจรวยก็ต้องอ่านถวายแทน
หน้าที่อีกอย่างคือ เมื่อทรงแปลตำรากับข้าวฝรั่งเป็นภาษาไทย  เจ้าจอมจรวยก็มีหน้าที่จดลงไว้     ความจริงเป็นหน้าที่ของราชเลขานุการิณีคือสมเด็จเจ้าฟ้านิภานภดล  แต่ถ้ายังไม่เสด็จขึ้นมา  เจ้าจอมจรวยก็มีหน้าที่จดลงแทน    แสดงว่าการอ่านเขียนภาษาไทยของท่านเก่งทีเดียว
และเมื่อทรงประกอบอาหารตามตำรา  เจ้าจอมจรวยก็ต้องอยู่เฝ้าในเวลานั้นด้วย   จะกลับลงมาที่พักได้ก็ต่อเมื่อเจ้าจอมที่เข้าเวรขึ้นไปทำหน้าที่แล้ว
ฟังๆดูก็เป็นงานประจำที่ใกล้ชิดพระเจ้าอยู่หัวมากทีเดียว  และเป็นงานหนักด้วย

  ม.จ.พูนพิศมัย ดิสกุลผู้นิพนธ์ประวัติของเจ้าจอมจรวยกล่าวถึงท่านว่า "เป็นคนอ่อนหวานนุ่มนวล  เข้ากับคนได้ทุกชั้นทุกเหล่า จึงเป็นที่โปรดปรานของเจ้านายทุกพระองค์ตลอดมา"  
  อ่านแล้วก็พอเข้าใจได้ว่า งานของเจ้าจอมจรวยเป็นงานรับใช้ ในเรื่องส่วนพระองค์ที่จะต้องละเอียดลออพิถีพิถัน   คนที่จะทำงานนี้ได้อย่างดีติดต่อกันทุกวัน ยาวนานเป็นปีๆ จะต้องเป็นคนใจเย็น อดทนและประณีต    เป็นคนที่ประสานงานกับคนอื่นๆได้เรียบร้อยได้เรื่องได้ราว
   เมื่อสิ้นรัชกาลที่ 5   บรรดาพระมเหสีเจ้านายส่วนใหญ่ย้ายออกจากพระบรมมหาราชวังมาประทับที่ภายนอก     พระวิมาดาเธอฯก็เป็นเจ้านายองค์หนึ่งที่ย้ายออกมาข้างนอก     เจ้าจอมจรวยก็ติดตามออกมาอยู่ด้วย จนพระวิมาดาฯ สิ้นพระชนม์ เมื่อพ.ศ. 2472 ในรัชกาลที่ 7
    เมื่อสิ้นพระวิมาดาฯ   ข้าหลวงในวังก็แยกย้ายกระจัดกระจายกันไป     เจ้าจอมจรวยย้ายไปพำนักกับท่านป้า ม.จ.คอยท่า ปราโมช  จนท่านป้าสิ้นชีพิตักษัยในพ.ศ. 2483   เจ้าจอมจรวยก็ย้ายมาพึ่งบุญพระเจ้าบรมวงศ์เธอพระองค์เจ้าอาทรทิพยนิภาที่วังตำหนักทิพย์

เจ้าของตำหนักทิพย์  พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอาทรทิพยนิภา เป็นพระราชธิดาในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวประสูติแต่เจ้าจอมมารดาชุ่ม จากสกุลไกรฤกษ์
ตัวตำหนักเป็นสถาปัตยกรรมแบบทิวดอร์ของอังกฤษ  ยังมีมาจนปัจจุบันนี้   เมื่อสิ้นพระชนม์แล้ว ตำหนักเป็นมรดกแก่ทายาทของคุณพูนเพิ่ม ไกรฤกษ์ อดีตเลขาธิการพระราชวัง และท่านผู้หญิงกุณฑี ไกรฤกษ์ (สุจริตกุล)

พระองค์เจ้าอาทรทิพยนิภาสิ้นพระชนม์เมื่อพ.ศ. 2501   เจ้าจอมม.ร.ว. จรวยก็ยังอยู่ในตำหนักต่อมาอีกถึง 10 ปี   จนถึงแก่กรรมด้วยโรคชราเมื่ออายุได้ 84 ปี 5 เดือน ในพ.ศ. 2511

เรียน คุณเทาชมพู อายุท่าน 82 ปี ครับ

ตำหนักพระเจ้าลูกเธอในรัชกาลที่ 5 ที่ปลูกสร้างใหม่ในที่ดินพระะราชทาน  ตำหนักทิพย์ ดูจะใหญ่โตโอ่อ่ามากกว่าตำหนักหรือวังอื่นๆ เช่นวังคันธวาส วังวาริชเวสม์  ตำหนักพระองค์เจ้าอภันตรีปชา

ท่านใดมีภาพ ตำหนักทอง ของพระองค์เจ้าเหมวดี  วังประกายรัตน์ ของพระองค์เจ้าประภาพรรณพิไล บ้างครับ 

ตำหนักทอง เหมือนว่าถูกระเบิดเสียหาย แต่ทำไมจึงไปขอพระะราชทานวังราชทัตแทน  แทนที่จะซ่อมแซม และปัจจุบันพื้นที่ของตำหนักทองเป็นของใครครับ

ขอบคุณค่ะ

เพิ่งอ่านหนังสือ แลวังหลังตำหนัก ของ ดร. ม.ร.ว.เบญจาภา (จักรพันธุ์) ไกรฤกษ์ซึ่งเล่าถึงพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอาทรทิพยนิภาโดยตรง ซึ่งในหนังสือเล่าว่า เสด็จฯโปรดให้สร้างบ้านมีลักษณะเหมือนบ้านมนังคศิลาของพระยาอุดมราชภักดีแต่ตัดทอนให้เหลือปีกเดียว ไม่ต้องมีห้องหับมากมาย โดยในหนังสือระบุว่า เสด็จฯทรงรับสั่งว่า "ฉันตัวคนเดียว ไม่รู้จะสร้างบ้านใหญ่โตไปทำไม" แต่ถ้าเทียบกับวังวาริชเวสม์ของเสด็จพระองค์วาปีฯแล้วดูมีขนาดใหญ่กว่ามากทีเดียว อาจจะเป็นเพราะว่าจริงเสด็จพระองค์อาทรฯทรงอยู่รายล้อมด้วยพระญาติฝั่งสกุลไกรฤกษ์หลายท่านที่ไปมาหาสู่ไม่ขาดก็ได้ค่ะ

เจ้าจอมท่านงามมากนะครับ ท่านเป็นลูกพี่ลูกน้องกับคุณชายคึกฤทธิ์ใช่ไหมครับ
เพราะเป็นหลานมจ.คอยท่า เหมือนกัน ไม่แน่ใจว่าในหนังสือดครงกระดูกในตู้ของ
คุณชายท่านมีกล่าวถึงเจ้าจอมท่านนี้ไหมครับ

ใช่ค่ะ คุณจอมกับม.ร.ว.คึกฤทธิ์เป็นลูกพี่ลูกน้องกัน
ท่านพ่อของคุณจอมเป็นพี่ชายของท่านพ่อของม.ร.ว.คึกฤทธิ์ ค่ะ
โครงกระดูกในตู้ ไม่ได้เอ่ยถึงท่านเลยค่ะ

ขอบคุณอาจารย์ครับ