yutthana
|
"สมุดไทย" หรือ "สมุดข่อย"
"สมุด ไทย" หรือ "สมุดข่อย" พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. ๒๕๒๕ ได้ให้บทนิยามของคำว่า "สมุดไทย" ไว้ดังนี้ "น. สมุดที่ทำด้วยกระดาษข่อยพับเป็นชั้น ๆ, สมุดดำ ก็เรียก"
รองศาสตราจารย์พชรวรรณ จันทรางศุ ได้ให้ความหมายไว้ดังนี้
"สมุด ไทย" หรือ "สมุดข่อย" คือ เครื่องเขียนหนังสือของไทยมาแต่โบราณกาล เล่มสมุดทำด้วยกระดาษข่อยแผ่นยาวแผ่นเดียวพับกลับไปกลับมาเป็นชั้นให้เป็น เล่มชั้นหนึ่งเรียกว่า "เผนิก" อ่านว่า ผะ - เหนิก หนึ่ง สมุดเล่มหนึ่งโดยมากมีราว ๒๐ - ๔๐ เผนิก ปกสมุดด้านหน้าด้านหนังหุ้มด้วยหนังหรือผ้า และตกแต่งสวยงาม ขนาดของเล่มสมุด หอสมุดแห่งชาติได้กำหนดตามอัตรากว้างยาวไว้ ๓ ชนิดได้แก่ ขนาด ก (ใหญ่) มีอัตรากว้าง ๒๑ - ๓๐ เซนติเมตร ยาว ๗๑ เซนติเมตรขึ้นไป ขนาด ข (กลาง) กว้าง ๑๑ - ๒๐ เซนติเมตร ยาว ๓๔ - ๗๐ เซนติเมตร ขนาด ค (เล็ก) กว้าง ๖ - ๑๑ เซนติเมตร ยาว ๒๐ - ๓๔ เซนติเมตร
ขนาดที่นิยมใช้กันได้แก่ ขนาด ข
ลักษณะของสมุดจำแนกตามคุณภาพของกระดาษได้ ๓ อย่าง คือ อย่างดี กระดาษหนา ขัดเกลี้ยง เรียกว่า สมุดขาว อย่างกลาง ขัดไม่สู้เกลี้ยงและไม่สู้หนา เรียกว่า สมุดรองทรง อย่างเลว เล็ก บาง และ หยาบ เรียกว่า สมุดร่าง
โดยทั่ว ๆ ไป สมุดไทยแบ่งเป็น ๒ ชนิด สมุดไทยสีขาว เขียนตัวอักษรด้วยดินสอดำหรือหมึกดำ ลงบนพื้นกระดาษสีขาว สมุดไทยสีดำ เขียนตัวอักษรลงบนแผ่นสมุดสีดำด้วยรง (ยางไม้สีเหลือง) น้ำฝุ่นดินสอขาวและรงทอง (เขียนด้วยรงแล้วใช้ทองคำเปลวปิดท้าย)"
นอกจากนั้นรองศาสตราจารย์พชรวรรณ จันทรางศุ ได้เขียนถึง "ประวัติ ความเป็นมาของคำ และวิวัฒนาการ" ไว้ดังนี้
"สมุด ไทยหรือเดิมเรียกว่า สมุดข่อย เพราะทำจากต้นข่อย และในภาคใต้เรียกว่า "บุด" เหตุที่มาเรียกสมุดไทยนั้น เพราะประสงค์จะให้แตกต่างกับสมุดที่มาจากต่างประเทศ คนไทยได้ใช้สมุดไทย ในการบันทึกเหตุการณ์ เรื่องราวและคำสอนต่าง ๆ มานานแล้ว ตั้งแต่สมัยสุโขทัย สมัยอยุธยา และสมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้น โดยการเขียนตัวหนังสือลงบนกระดาษข่อยทำเป็นสมุดไทย จนกระทั่งมีการพิมพ์ตัวหนังสือด้วยเครื่องพิมพ์ การใช้สมุดไทยจึงลดน้อยลงและเลิกใช้ไปแล้วในปัจจุบัน
"สมุด ข่อยทำจากเปลือกข่อยที่ไม่แก่จัด ลอกเปลือกแช่น้ำไว้ ๓ - ๔ วัน เพื่อหมักให้เปื่อย บีบน้ำออกให้หมด และฉีกให้เป็นฝอย นำไปใส่ไว้ในกระบอก ซึ่งสานด้วยไม้ไผ่ (เรียกว่า รวม) แล้วนำลงนึ่งในกระทะ กลับเปลือกข่อยให้สุกทั่วกันประมาณ ๔๘ ชั่วโมง นำไปแช่ในน้ำปูนขาว ๒๔ ชั่วโมง ล้างให้สะอาด ผึ่งให้แห้งเอาค้อนทุบเปลือกข่อยจนแตกละเอียด ปั้นเป็นก้อนกลม นำก้อนข่อย ไปละลายน้ำในครุไม้ไผ่ ใช้มือตีให้เปลือกข่อยผสมกับน้ำจนได้ที่ แล้วจึงเทลงในแบบพิมพ์ที่มีลักษณะเป็นตะแกรงกรอบไม้รูปสี่เหลี่ยม กรุด้วยผ้าหรือลวดมุ้ง ขึงให้ตึงกับขอบไม้ แบบพิมพ์นี้เรียกว่า พะแนง ยกพะแนงวางลงในน้ำนิ่ง เทข่อยที่ละลายแล้วลงในพะแนง เขี่ยให้เยื่อข่อยกระจายทั่วพะแนง ยกพะแนงขึ้นจากน้ำ วางพิงไว้เฉียง ๆ ใช้ไม้ยาว ๆ รีดให้น้ำตกและหน้าข่อยเรียบเสมอกัน ตากแดดให้แห้งสนิท แล้วจึงลอกอกจากพะแนง จะได้แผ่นกระดาษไปทำเป็นเล่มสมุด"วัตถุที่ใช้เขียนสมุดข่อยนี้มีหลายอย่าง เช่น ดินสอขาวและน้ำหมึกซึ่งมีทั้งสีดำที่ทำจากเขม่าไฟ หรือหมึกจีนสีต่าง ๆ
"สมุดไทยขาวใช้สีดำเขียนโดยการนำลูก ยอป่ามาตำแช่ไว้ ก็จะได้หมึกสีดำหรือสีน้ำตาลแก่ หรือบางทีเอาสีดำจากตัวปลาหมึกก็ได้ วัสดุที่ใช้เขียนนั้นมีหลายชนิด เช่น เหล็กปลายแหลม ไม้ไผ่เหลาให้เหมือนปากไก่ เป็นต้น ส่วนสมุดไทยดำนั้น เขียนได้หลายวิธี คือ ใช้ดินสอพองหรือฝุ่นหินเขียน จะเป็นสีขาวปรากฏบนสมุดไทยดำ อีกวิธีหนึ่ง คือ ใช้ยางไม้ที่เรียกว่า "ยางรง" มีสีเหลืองเป็นหมึกเขียนจะได้สีเหลืองบนแผ่นสมุดสีดำ เรียกว่า "รงเหลือง" และอีกชนิดหนึ่งเรียกว่า "รงทอง" ใช้เขียนด้วยรงแล้วปิดด้วยทองคำเปลว เมื่อรงแห้งใช้มือลูบทอง ทองที่ถูกรงก็จะติดอยู่ ส่วนอื่นจะหลุดไป ตัวอักษรที่ปราฏจะเป็นสีทอง"
|
|
|
บันทึกการเข้า
|
|
|
|
yutthana
|
ความคิดเห็นที่ 1 เมื่อ 10 ก.พ. 10, 12:03
|
|
ภาพต่อมาครับ
|
|
|
บันทึกการเข้า
|
|
|
|
yutthana
|
ความคิดเห็นที่ 2 เมื่อ 10 ก.พ. 10, 12:04
|
|
ภาพต่อมาครับ
|
|
|
บันทึกการเข้า
|
|
|
|
yutthana
|
ความคิดเห็นที่ 3 เมื่อ 10 ก.พ. 10, 12:04
|
|
ภาพต่อมาครับ
|
|
|
บันทึกการเข้า
|
|
|
|
yutthana
|
ความคิดเห็นที่ 4 เมื่อ 10 ก.พ. 10, 12:05
|
|
ภาพต่อมาครับ
|
|
|
บันทึกการเข้า
|
|
|
|
yutthana
|
ความคิดเห็นที่ 5 เมื่อ 10 ก.พ. 10, 12:05
|
|
ภาพต่อมาครับ
|
|
|
บันทึกการเข้า
|
|
|
|
yutthana
|
ความคิดเห็นที่ 6 เมื่อ 10 ก.พ. 10, 12:06
|
|
ภาพต่อมาครับ
|
|
|
บันทึกการเข้า
|
|
|
|
yutthana
|
ความคิดเห็นที่ 7 เมื่อ 10 ก.พ. 10, 12:06
|
|
ภาพต่อมาครับ
|
|
|
บันทึกการเข้า
|
|
|
|
yutthana
|
ความคิดเห็นที่ 8 เมื่อ 10 ก.พ. 10, 12:07
|
|
ภาพต่อมาครับ
|
|
|
บันทึกการเข้า
|
|
|
|
yutthana
|
ความคิดเห็นที่ 9 เมื่อ 10 ก.พ. 10, 12:07
|
|
ภาพต่อมาครับ
|
|
|
บันทึกการเข้า
|
|
|
|
yutthana
|
ความคิดเห็นที่ 10 เมื่อ 10 ก.พ. 10, 12:07
|
|
ภาพต่อมาครับ
|
|
|
บันทึกการเข้า
|
|
|
|
yutthana
|
ความคิดเห็นที่ 11 เมื่อ 10 ก.พ. 10, 12:08
|
|
ภาพต่อมาครับ
|
|
|
บันทึกการเข้า
|
|
|
|
yutthana
|
ความคิดเห็นที่ 12 เมื่อ 10 ก.พ. 10, 12:08
|
|
ภาพต่อมาครับ
|
|
|
บันทึกการเข้า
|
|
|
|
yutthana
|
ความคิดเห็นที่ 13 เมื่อ 10 ก.พ. 10, 12:09
|
|
ภาพต่อมาครับ
|
|
|
บันทึกการเข้า
|
|
|
|
yutthana
|
ความคิดเห็นที่ 14 เมื่อ 10 ก.พ. 10, 12:09
|
|
ภาพต่อมาครับ
|
|
|
บันทึกการเข้า
|
|
|
|
|