กระทู้: เรือลอยพระประทีป เริ่มกระทู้โดย: ลุงแก่ ที่ 18 ต.ค. 00, 12:00 เมื่อวันศุกร์ที่ผ่านมาเป็นวันออกพรรษา ในวันเสาร์ที่ ๑๑ พฤษจิกายนก็จะเป็นวันลอยกระทง ดังนั้น
จึงจะขอนำเรื่องที่เกี่ยวกับลอยกระทงในวังสมัยก่อนมาเสนอให้เป็นความรู้กัน สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ ครั้งยังทรงดำรงตำแหน่งเป็นสภานายก หอพระสมุดวชิรญาณ ทรงพระนิพนธ์เป็นคำนำไว้ในหนังสือโคลงเรือพระประทีป ฉบับกฐินพระราชทาน ณ วัดอินทาราม เมื่อวันที่ ๑ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๔๖๑ ดังนี้ "เรือลอยพระประทีป คือเรือที่ถ่ายแบบเรือพระที่นั่งแลเรือกระบวนเสด็จมาทำขนาดย่อมๆ ให้เหมือน กับเรือเดิม ปั้นตุ๊กกะตาตั้งรายลำเปนนักสราศแลฝีพาย แล้วปักเทียนรายที่กลางกระทงเรือตลอดลำ ถวายทรงจุดเทียนลอยเรือนั้นในการพิธีลอยพระประทีปทั้งกลางเดือน๑๑ แลกลางเดือน ๑๒ เหตุที่ จะเกิดเรือลอยพระประทีปนี้ เจ้าพระยาทิพากรวงษ์มหาโกษาธิบดีแสดงไว้ในหนังสือพระราชพงษาวดาร กรุงรัตนโกสินทรว่า ในรัชกาลก่อนๆมาเจ้านายแลข้าราชการทำเครื่องประทีป เรียกว่ากระทงถวายทรง จุดในการลอยพระประทีป กระทงนั้นทำรูปร่างต่างๆกันตามความคิด เหมือนกันแต่ปักเทียนรายไว้ถวาย ทรงจุด ถึงในรัชกาลที่ ๓ เจ้านายแลข้าราชการผู้ใหญ่เปลี่ยนกันรับทำกระทงถวาย ประดิษฐ์คิดทำ งดงามใหญ่โตขึ้นเรียกว่ากระทงใหญ่ ครั้นมาถึงรัชกาลที่ ๔ ทรงพระราชดำริห์ว่า ทำกระทงใหญ่เปนการ ประกวดกัน เปลืองทุนรอนของผู้ที่ทำมากนัก จึงทรงพระกรุณาโปรดให้ขอแรงพระบรมวงษานุวงศ์ แลข้าราชการที่มีตำแหน่ง ทำเรือลอยพระประทีปแทนกระทงถวายคนละลำ เปนการทำคราวเดียวแล้วใช้ ต่อมาได้ทุกปี จึงเกิดเรือลอยพระประทีปขึ้นด้วยเหตุนี้ มีความปรากฏในจดหมายเหตุว่า เมื่อแรกทำเรือลอยพระประทีปขึ้นในรัชกาลที่ ๔ ถึงพิธีลอยพระประทีป ในตอนหัวค่ำ โปรดให้เอาเรือลอยพระประทีปเหล่านั้นไปลอยที่พระบวรราชวัง(วังหน้า - ลุงแก่) ถวาย พระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงจุดคราวหนึ่งก่อน แล้วจึงมาเตรียมถวายพระบาทสมเด็จ พระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงจุดในตอนดึกอีกคราวหนึ่ง แต่เรือลอยพระประทีปเมื่อแรกทำมากลำด้วยกัน การที่ทรงจุดเทียนทุกลำเห็นจะเปลืองเวลาช้านัก ต่อมาจึงแก้ไขลักษณะลอยเรือพระประทีปถวายทรง จุดเทียนแต่เรือของเจ้านายซึ่งทำเปนเรือพระที่นั่ง เรือขุนนางทรงจุดเทียนแต่เรือสำเภาของพระยาโชฏึก ราชเศรษฐีลำเดียว ด้วยเปนสัญญาเมื่อถึงเรือสำเภาก็จุดดอกไม้เพลิง ส่วนเรือประทีปของขุนนางที่เปน เรือกระบวนให้เจ้าพนักงานจุดเทียนข้างเหนือน้ำ แล้วปล่อยลอยผ่านน่าพระที่นั่งถวายตัวจนหมดทุกลำ จนหมดกระบวน เปนประเพณีมาดังนี้จนเลิกลอยพระประทีปเมื่อรัชกาลที่ ๕ โคลงที่พิมพ์ในสมุดเล่มนี้ หลวงสารประเสริฐ นุช แต่งเมื่อแรกสร้างเรือพระประทีปขึ้น พรรณาชื่อเรือ แลชื่อผู้ทำถวายทุกๆลำ ดูเหมือนจะเปนบาญชีเรือพระประทีปที่ทำครั้งนั้นมีอยู่แต่ในโคลงเรื่องนี้ฉบับเดียว หนังสือโคลงลอยเรือพระประทีปเรื่องนี้ จึงนับว่าเปนจดหมายเหตุที่ดีด้วยอีกอย่างหนึ่ง ..." บทโคลงลอยเรือพระประทีปนี้มี ๑๐๕ บาท ลุงแก่คงไม่พิมพ์เพราะยาวมาก ถึงพิมพ์ไปก็คงไม่มีใครทน อ่านได้จนจบ จึงขอพิมพ์เสนอเพียง ๒ บาทแรกเท่านั้น ดังนี้ ๐ โคลงเรือพระประทีปไท้............. เอกองค์ เกณฑ์ราชวงษานุวงษ์.................... มาตย์พร้อม พลเรือนแลทหารผจง................... จัดทั่ว หมู่เฮย สารประเสริฐนุชน้อม.................... นอบเกล้าแต่งถวาย ฯ ๐ ขยมผู้ศิษย์ลอกไว้.................... หวังชม ฟังพจน์คำคารม.......................... เรื่องอ้าง เปนแบบอย่างนิยม....................... ตามไต่ ท่านนา ดูเพื่อเทียบทานบ้าง...................... บทเบื้องครูทำ ฯ กระทู้: เรือลอยพระประทีป เริ่มกระทู้โดย: เทาชมพู ที่ 15 ต.ค. 00, 00:00 น่าอ่านมากค่ะคุณลุงแก่ ขอบคุณที่มาเล่าสู่กันฟัง
กระทู้: เรือลอยพระประทีป เริ่มกระทู้โดย: ทิด ที่ 19 ต.ค. 00, 00:00 คุณลุงแก่ครับ มีสมาชิกถามหาอยู่ที่นี่ครับ เรื่องวัดแก้วฟ้า
http://pantip.inet.co.th/cafe/klaibann/topic/H712660.html |