เรือนไทย

เพิ่งอ่านสี่แผ่นดินจบครับ เชยจริงๆเลยเนาะ แต่ชอบมากๆเลยครับ ทึ่งและนับถือฝืมือการประพันธ์ของคุณชายหมดหัวใจ
มีคำถามเล็กน้อย ไม่รู้จะหันหน้าไปถามใครครับ นึกได้ก็แต่คุณเทาชมพูนี่เอง ต้องขอรบกวนหน่อยล่ะครับ

ตอนต้นเรื่องบอกว่า แม่พลอย มีอายุสิบขวบ เมื่อ พ.ศ. 2435
นั่นหมายความว่า แม่พลอยเกิดเมื่อ พ.ศ. 2425
พออายุ 18 ปีได้แต่งงานกับคุณเปรม นั่นคือ พ.ศ. 2443
แล้วหลังจากนั้นประมาณหนึ่งหรือสองปี ร.5 ก็เสด็จสวรรคต ซึ่งตามประวัติศาสตร์จริงนั้นตรงกับปี พ.ศ. 2453
แต่ถ้าตามในเรื่องก็จะประมาณ พ.ศ. 2444-2445

ตกลงตอนที่ ร. 5 สวรรคต แม่พลอยอายุเท่าไหร่กันแน่ครับ
หรือว่าผมเข้าใจอะไรผิดไปหรือเปล่าครับ

เคยนับอายุแม่พลอยอยู่เหมือนกันว่าม.ร.ว. คึกฤทธิ์ท่านนับผิดบ้างหรือเปล่า
ตอนที่เสด็จถามอายุพลอยว่าเท่าไรแล้ว พลอยตอบว่าอายุ ๑๘  คือช่วงคุณเปรมมาสู่ขอ
แต่กว่าจะแต่งงาน ก็คงอีกนานหลายเดือน   เพราะต้องตระเตรียมของหมั้น ของถวาย หาฤกษ์ยาม อนุโลมว่ากว่าจะแต่งได้แม่พลอยอายุ ๑๙ พ.ศ. ๒๔๔๔
แต่งงานได้ ๒-๓ เดือนก็ท้อง   กว่าจะคลอดอย่างช้าก็เข้าปี ๒๔๔๖
แสดงว่าตาอั้นลูกชายต้องอายุประมาณ ๖-๗  ขวบแล้วตอนปลายแผ่นดินที่ ๑
 แล้วมาท้องตาอ๊อดช่วงปี ๒๔๔๓ คลอดเมื่อสิ้นรัชกาลที่ ๕ ขึ้นรัชกาลที่ ๖
ปี ๒๕๔๓ แม่พลอยต้องอายุ ๒๘ ค่ะ

คิดว่ามีความสับสนอะไรกันอยู่บ้างในเรื่องการนับปี แต่ก็ไม่มากมายจนรู้สึกว่ามีผลต่อเนื้อเรื่องสำคัญ

ขอบคุณมากๆครับ คุณเทาชมพู
ผมก็คิดอย่างงั้นแหละครับ รู้สึกว่า แม่พลอยน่าจะอายุเยอะแล้วตอนสิ้นแผ่นดินที่หนึ่ง
แต่พอขึ้นแผ่นดินที่สอง ก็บรรยายไว้ว่า ขณะนั้นตาอั้น อายุราวๆห้าขวบ ในขณะที่ตาอ๊อดอายุราวๆสามขวบ นั่นคือ ห่างกันประมาณสองปี
เพราะฉะนั้นช่วงที่ท้องตาอ๊อดค้างแผ่นดิน แม่พลอยน่าจะอายุประมาณ 21-22
แต่ถ้าจะนับตามปีที่พลอยเกิดกับปีที่ ร.5 สวรรคต ก็ต้องร่วมๆ สามสิบ

ผมอ่านๆไปแล้วสับสนเรื่องอายุแม่พลอย เลยสร้างอารมณ์ไปตามเรื่องไม่ถูกน่ะครับ
แล้วพออ่านช่วงแผ่นดินที่สอง รู้สึกช่วงที่แม่พลอยอายุ 20-30 ปีมันหายไปยังไงชอบกล
เลยตะหงิดๆในใจนิดหน่อย...

อย่าคิดมากครับ  ก็แม่พลอยแกอยู่มาตั้ง4แผ่นดิน ก็เลยหลงลืมไปเป็นเรื่องธรรมดา  ผมสงสัยแต่ว่า ตอนหม่อมฯคึกฤทธิมีชีวิตอยู่ ทำไมไม่มีใครหยิบยกปัญหานี้ไปถามแกละครับ

อย่าว่าแต่แม่พลอยเลยค่ะ ดิฉันอยู่ ๑ แผ่นดิน ก็หลงลืม
ตอนแรกนับอายุแม่พลอยว่า ๓๑ ตอนสิ้นแผ่นดินที่ ๑ จากการจิ้มเครื่องคิดเลข  แล้วก็อตส่าห์จิ้มผิดจนได้
รีบไปแก้ใหม่ว่าแม่พลอยอายุ ๒๘ ตอนสิ้นแผ่นดิน โปรดอ่านอีกทีนะคะ

ม.ร.ว. คึกฤทธิ์ท่านเขียนสี่แผ่นดินลงวันต่อวันในสยามรัฐรายวัน  ข้อมูลทั้งหลายมาจากความทรงจำ  ไม่ได้กางตำราเขียนพลางเปิดตำราพลาง   ก็อาจคลาดเคลื่อนเรื่องพ.ศ. ไปบ้าง

เรื่องนี้คนอ่าน "อิน" กับชีวิตแม่พลอยเสียจนลืมเรื่องพ.ศ. ก็คงคล้ายๆเราอินกับบทบาทจินตะหราจนลืมไปว่าเธออายุเท่าไรแน่ รู้แต่ว่าสาวและสวย  บทบาทประทับใจ  เธอจะ ๒๕ หรือ ๓๕ ก็ไม่เป็นไร

ชีวิตแม่พลอยตอนเป็นสาวจบสิ้นลงหลังจากแต่งงานกับคุณเปรมไม่เท่าไร   ก็มีบทผัวหนุ่มเมียสาวนิดหน่อย ต่อจากนั้นแม่พลอยก็ก้าวเข้าสู่วัยผู้ใหญ่ครองเรือน มีลูกมีภาระเข้ามาแทนที่  ไม่มีใครมองแม่พลอยเป็นสาว แต่มองเป็นผู้ใหญ่
ผู้หญิงสมัยแม่พลอยมีชีวิตสาวที่สั้นกว่าสาวยุค ๒๐๐๑ มาก    
สาวยุคนี้อาย ๒๘  ยังใส่สายเดี่ยว นุ่งยีนส์ ได้เหมือนวัยรุ่น
แต่สาวยุคแม่พลอย อายุ ๑๘ ถือว่าเป็นสาวใหญ่เต็มตัว ควรแต่งงานได้แล้ว   สาว ๑๘ ปี ๒๐๐๑ อาจจะยังกวดวิชาเตรียมเอนท์อยู่ก็มี

คุยเรื่องสี่แผ่นดิน คุยกันได้อีกยาวค่ะ

เรื่องอายุของแม่พลอยนี่ผมก็ไม่ได้สนใจเหมือนกันครับ อ่านเอาสนุกมากกว่า
เพิ่งจะมาเริ่มสงสัยตอนที่คุณพัดโบกถามนี่แหละครับ  มีอยู่ช่วงนึงผมสงสาร
แม่พลอยมาก คือช่วงที่อกหักจากพี่เนื่อง คุณชายคึกฤทธิ์ท่านปูพื้นความรักของ
แม่พลอยกับพี่เนื่องดีเหลือเกิน พอแม่พลอยอกหักแล้วผมนอนไม่หลับเลย มีความรู้สึก
เหมือนตัวเองมีความรักครั้งแรกแล้วผิดหวังยังไงยังงั้น

กลับมาจะตอบเรื่องอายุแม่พลอยตอนถึงแก่กรรม   เจอคำตอบคุณแจ้งแล้วอึ้งเลยค่ะ
ไม่ได้อึ้งเรื่องคุณแจ้งผิดหวังนะคะ นั่นคนละกระทู้  สาวเค้าปากแข็งไปยังงั้นเองละค่ะ

แต่อึ้งว่ากระทบใจในเรื่องตอนนี้มาก

 ดิฉันสงสารแม่พลอยจับใจ    ตอนอ่านครั้งแรก  
พอมาอ่านครั้งหลังนอกจากสงสารแม่พลอยแล้วเกลียดน้ำหน้าพี่เนื่องจริงๆ
อ่านดูซีคะ จดหมายที่พี่เนื่องเขียนถึงช้อย พูดถึงเมียตัวเอง

" ถ้าจะพูดกันจริงๆ พี่ก็เป็นคนไม่มีวาสนา  ได้เมียขนาดนี้ก็ดีเหมือนกัน  เพราะเขาเป็นคนที่คอยเอาใจและอยู่ในโอวาททุกอย่าง  ถ้าไปได้เมียที่เสมอกัน  พี่ก็ไม่แน่ใจว่าจะเลี้ยงเขาให้มีความสุขได้  เพราะช้อยก็คงรู้ว่าพี่ดีแต่เอาใจของตัว  เอาใจคนอื่นไม่เป็น  ถึงจะรักใคร่สักเท่าไรก็ไม่รับรองว่าจะทำให้เขามีความสบายใจได้แน่นัก   แต่ถ้าพี่ได้เมียอย่างสมบุญ ซึ่งเป็นลูกชาวบ้านธรรมดา แล้วก็เป็นคนบ้านนอก  เขาก็คงจะไม่หวังอะไรจากพี่มากนัก   นอกจากให้เลี้ยงดูเขาตามธรรมเนียม  พี่คิดดูแล้วก็ดีไปอย่างหนึ่ง  เพราะมีเมียอย่างนี้ไม่เป็นภาระ  เรื่องราวทั้งหลายก็สุดแล้วแต่พี่จะเป็นคนว่า  เขาก็จะตามทุกอย่าง  ขอให้ช้อยเห็นใจพี่และอย่าคิดอะไรให้มากนัก"

ผู้ชายอะไร้  จะยอมรับผิดสักนิดก็ไม่มี  แถมยังพูดเป็นทำนองว่าได้ผู้หญิงดีๆอย่างแม่พลอยมาก็ไม่เป็นสุข เลี้ยงยาก ต้องเอาใจ  ไม่เหมือนได้เมียบ้านนอก
ดีแล้วที่แม่พลอยไม่ได้หน้ามืดตามัว คิดจะไปสร้างความสัมพันธ์ด้วยอีก  
 เพราะพี่เนื่องก็ทำท่าว่าไม่ยอมให้จบ ส่งเพลงยาวมาอีกพร้อมแพรเพลาะ
ถ้าแม่พลอยใจอ่อน ก็คงกลับมาพัวพันด้วยอีกนั่นแหละ

ผู้ชายแบบนี้เห็นแก่ตัวค่ะ ม.ร.ว.คึกฤทธิ์ ท่านทำให้คนอ่านรู้สึกว่าเขาไม่รักใครจริง ทั้งแม่พลอย ทั้งเมียบ้านนอก แต่งงานก็ตกบันไดพลอยโจนเพราะผู้หญิงท้องขึ้นมา
เพราะฉะนั้นพอแม่พลอยเลิกกับพี่เนื่อง   ไม่มีใครสงสารพี่เนื่อง หรืออยากให้กลับไปตั้งต้นใหม่กันเลย ต่อให้พี่เนื่องหย่ากับเมียทีหลังก็ตาม

เรื่องอายุ แม่พลอยตายตอนอายุ ๖๔  ถ้าเป็นสมัยนี้ก็ยังสาว     อ่อนกว่าเจ้าป้ากอแก้วตั้ง ๑๐ ปีได้มั้ง

พี่ด.เด็ก - นั่นสิครับ แต่ยังไงไม่ทราบ ผมยังเชื่อว่าถ้ามีใครไปถามคุณชาย จะต้องได้รับคำตอบที่น่าพอใจทีเดียว

คุณแจ้ง - เรื่องนี้มีหลายบทหลายตอนเหลือเกินที่ผมอ่านแล้วน้ำตาซึม ท่านบรรยายได้ถึงอารมณ์จริงๆ ตอนที่คุณแจ้งว่ามานั่นก็ตอนนึง อาจแล้วใจจะขาดตามแม่พลอยให้ได้ แต่ตอนที่ผมอ่านแล้วสลดใจที่สุดคงไม่พ้นตอนตาอ๊อดเสีย นั่นแหละครับ..เฮ้อ อ่านแล้วสงสารแม่พลอยจับใจ น้ำตาไหลไม่ทันตั้งตัวเลย

คุณเทาชมพู - เห็นด้วยอย่างที่คุณเทาฯว่าครับ แต่ก่อนหน้านี้ ใจผมคิดไปซะแล้วว่า พี่เนื่องนี่เป็นพระเอก คุณเปรมเป็นตัวประกอบ พอจู่ๆคุณเปรมมาเป็นตัวจริงแบบไม่รู้เนื้อรู้ตัว รู้สึกใจหายยังไงบอกไม่ถูก

มานึกๆดู คำว่า "อยู่กินกันไปเดี๋ยวก็รักกันไปเอง" ของคนสมัยก่อนนี่มีน้ำหนักมากทีเดียวนะครับ
ผมรู้สึกว่า ในสังคมที่ผู้หญิงมีสถานะและบทบาทเป็นรองผู้ชายถึงขนาดนั้น ชีวิตคู่ที่จะอยู่กันได้ยืดน่าจะเป็นคู่ชายหญิงที่มีคุณสมบัติ ฐานะทัดเทียมกัน ซึ่งการจับคู่ที่เหมาะที่สุดก็คงไม่พ้นผู้ใหญ่จัดหาให้
อ่านแล้วเข้าใจ วัฒนธรรมคลุมถุงชน ขึ้นอีกเยอะเลย

ดีใจจริงๆที่ได้อ่านเรื่องนี้
เสียดายที่อ่านช้าไป
 
เอ..ตอนอ่านนี่ผมรู้สึกมีคำถามเยอะเลย
พออ่านจบแล้วชักลืมๆ เดี๋ยวนึกได้จะค่อยๆทยอยเอามาถามนะครับ
คุณเทาชมพูอย่าเพิ่งเบื่อซะก่อน

หวัดดีค่ะ คุณพัดโบก  ยินดีที่มาเที่ยวเรือนไทยค่ะ  ขอบคุณที่ยกเรื่องนี้มาคุยนะคะ   ดิฉันอ่านเรื่องสี่แผ่นดินมาตอนยังเด็กมาก  ขนาดยังไม่รูเรื่องว่า
คุณเปรมชวนแม่พลอยไปพระบาททำไมน่ะค่ะ  เลยลืมเนื้อเรื่องไปเกือบหมดแล้ว  ใครช่วยเล่าย่อให้ฟังอีกทีได้มั้ยคะ  ว่าเรือ่ง แม่พลอย
คุณเนื่องนี่มันเป็นอย่างไร  ดิฉันจำ คุณเนื่องไม่ได้เลยค่ะ  ที่คุยกันในกระทู้หมากพลูก็ยังงงๆอยู่ว่า  คุณเนื่อง นี่มาเกี่ยวอะไรด้วย

ไม่เบื่อค่ะ มันส์มาก เพราะสี่แผ่นดินเป็นเรื่องโปรดของดิฉัน  คุยกันปีหนึ่งก็ไม่จบ
สี่แผ่นดินมีหลายตอนที่ดิฉันขีดเส้นใต้เอาไว้ ยอมให้หนังสือเลอะเทอะไปบ้าง เพราะจับใจเกินกว่าจะปล่อยให้ผ่านสายตาไปเฉยๆ
ตอนที่ดิฉันสะเทือนใจมากมีหลายตอน อย่างตอนที่ตาอ้นเขียนถึงพลอย เรื่องการต่อสู้ในกบฏบวรเดช  ก็ตอนหนึ่ง  อ่านแล้วมือไม้สั่น ไม่กล้าอ่านซ้ำเพราะ" อิน" มาก ต้องรอไปอีกนาน ทำใจได้ถึงจะกลับมาอ่านได้

"แม่ทูนหัวของลูก   ขออย่าให้แม่นึกแต่น้อยว่าลูกชอบทำสิ่งที่ลูกกำลังทำอยู่   ลูกไม่อยากเห็นคนไทยรบกันเองเลย  และเมื่อแรกก็คิดไปไม่ถึง   หรือไม่ได้นึกว่าเรื่องราวจะรุนแรงถึงเพียงนี้
ลูกปืนทุกลูกที่ยิงออกไปทั้งสองข้างนั้นดูเหมือนจะถูกที่หมายทุกครั้งไป  ที่หมายนั้นคือหัวใจของลูกเอง  ทุกครั้งที่ลูกยิงปืนด้วยตนเอง หรือสั่งให้ทหารยิง  น้ำตาของลูกจะไหลออกมาโดยไม่รู้ตัว  
ความรู้สึกเหมือนกับลูกกำลังทำบาปอย่างหนัก ต้องฆ่าพี่น้อง  บางครั้งลูกแทบจะทนไม่ได้  อยากจะวิ่งหนีหลบหลีกไปเสีย  แต่ลูกก็ไม่อาจทำได้ เพราะไม่สามารถจะทิ้งทหารที่อยู่ใต้บังคับบัญชา และไม่สามารถจะเสียความสัตย์ที่มีต่อเพื่อนร่วมตายทุกคน"

อ่านแล้ว นึกถึงพระยาศรีสิทธิสงคราม(ดิ่น ท่าราบ) แม่ทัพใหญ่ฝ่ายพระองค์เจ้าบวรเดช  แล้วใจหายมากกกก

Khun Taochompoo ka, I have never heard the name of พระยาศรีสิทธิสงคราม(ดิ่น ท่าราบ) before. Could you please tell me who he was ka?

ท่านที่คุณ B ถามถึง มีประวัติที่เขียนโดยธิดาของท่าน เป็นหนังสืออ่านสนุกครับ คุณ B ลองหามาอ่านดู
ท่านผู้เขียนก็เป็นนักเขียนอาวุโสมากในวงการอยู่เหมือนกัน เดิมท่านเรียนมาเป็นแพทย์หญิงนะครับ แต่เขียนหนังสือด้วย ใช้นามปากกาว่า ณเพ็ชรภูมิ ตอนนี้ท่านก็เขียนลงมติชนสุดสัปดาห์เป็นตอนๆ อยู่ ที่ที่คุณบีอยู่น่าจะหามติชนสุดสัปดาห์ได้

ชีวิตแม่พลอย นอกจากเด่นในแง่สะท้อนวัฒนธรรมไทยโบราณในรั้วในวังแล้ว ยังสะท้อนวิวัฒนาการความเปลี่ยนแปลงทางการเมืองในสังคมไทย ที่พลอยในฐานะข้าแผ่นดิน เมีย และแม่ ได้เห็นมา ตั้งแต่ยุคกบฏ  ร.ศ. 130 ปฏิวัติ 2475 กบฏบวรเดช สงครามโลกและยุค "วัธนธัม"  ฯลฯ เรื่อยมาจนสิ้นรัชกาลที่แปด
สมัยหลังนี้ถ้าจะมีแม่พลอยคนที่สอง (ดูเหมือนว่ามีคนเขียนเรื่องในทำนองนี้แล้วด้วย) ก็สามารถเขียนสะท้อนความขัดแย้งทางการเมืองในสังคมไทยได้ตั้งแต่เริ่มวันเสียงปืนแตก คือเมื่อ พคท. เริ่มต้นสู้รัฐบาลด้วยอาวุธ เรื่อยไปจน 14 ตค. 2516 /6 ต.ค. 2519 /พ.ค. 2535...
ผมเคยอ่านเรื่องที่ไม่ทราบว่าจริงหรือไม่จริง ที่กล่าวถึงครอบครัวหนึ่ง พี่ชายเป็นนายทหาร น้องสาวเป็นนักศึกษาที่หัวรุนแรงและทนอยู่ในเมืองไม่ไหว ก็เข้าป่า ในช่วงที่นักศึกษาเข้าป่ากันมาก เมื่อไปอยู่กับพรรคคอมมิวนิสต์แห่งประเทศไทยแล้ว วันหนึ่ง กองทหารป่าของน้องสาวก็ปะทะกับกองทหารรัฐบาล แพ้ฝ่ายรัฐบาลเสียชีวิตหมด ปรากฏว่า นายทหารผู้นำหน่วยฝ่ายรัฐบาลนั้นก็คือ พี่ชายของตัวเองนั่นเอง
เรื่องจริงอาจจะไม่ dramatic ขนาดนี้ แต่ความขัดแย้งทางการเมืองที่นำไปสู่ความขัดแย้งทางความคิดเห็นในครอบครัว แบบที่ปรากฏในหมู่ลูกๆ ของพลอย ในสมัยเราๆ ก็เห็นได้จริง ผมจำได้ว่าเหตุการณ์เมื่อพฤษภาคม 35 ขณะที่ยังดำเนินอยู่ยังไม่สิ้นสุด ทำให้สังคมไทยแตกกันเป็นขั้วเห็นชัด มีหลายครอบครัวที่พ่อไม่เห็นด้วยกับลูก พี่ไม่เห็นด้วยกับน้อง ฯลฯ

คุณ B อยู่ไกลคงหาเรื่องกบฏบวรเดชอ่านได้ยากหน่อย  ขอเล่าคร่าวๆว่า
เมื่อปีพ.ศ. ๒๔๗๖ มีทหารและพลเรือนที่ไม่พอใจการบริหารงานของรัฐบาลหลังการเปลี่ยนแปลงการปกครอง  โดยเฉพาะการที่พระยาพหลพลพยุหาเสนา บังคับให้พระยามโนปกรณ์นิติธาดาลาออกจากตำแหน่งนกยกรัฐมนตรี
ก็รัฐประหารนั่นแหละค่ะพูดง่ายๆ
พวกเขาเห็นว่าไม่ใช่ระบอบประชาธิปไตยอย่างเจตนารมณ์แต่แรก  จึงรวบรวมกำลังกันจากนครราชสีมา ประสานงานกับทหารในจังหวัดอื่นๆ และทางกรุงเทพ ยกกำลังมายื่นคำขาดให้รัฐบาลเปลี่ยนแปลงท่าทีและนโยบายหลายๆอย่างเสียใหม่
ผู้นำคือพระองค์เจ้าบวรเดช (ราชสกุลกฤดากร) ส่วนแม่ทัพใหญ่คือพระยาศรีสิทธิสงคราม(ดิ่น ท่าราบ)

กองกำลังประจันหน้ากันที่ทุ่งบางเขน  ตอนนั้นเป็นทุ่งนาชานเมือง
แต่รัฐบาลตอนนั้นมีนายทหารหนุ่มชื่อพันโทแปลก ขีตตะสังคะ (ต่อมาคือจอมพล ป. พิบูลสงคราม) เป็นแม่ทัพ โต้ตอบอย่างแข็งกร้าว จนเกิดการสู้รบกันขึ้น
ตาอ้น เป็นฝ่ายกบฏบวรเดช

ทหารหน่วยต่างๆที่เคยตกลงกันว่าจะเข้าร่วมก็พากันถอนตัวเมื่อรู้ว่าผู้นำคือเจ้า  เกรงว่าจะกลับไปสถาปนาระบบเจ้าขึ้นมาใหม่

ในที่สุดกองกำลังฝ่ายพระองค์เจ้าบวรเดชพ่ายแพ้  ถอยร่นกลับที่ตั้งที่โคราช
ระหว่างถอยหลับ  พระยาศรีสิทธิคอยระวังหลัง ปักหลักสู้อยู่  แต่ถูกกระสุนของร้อยตรีคนหนึ่งฝ่ายรัฐบาล อ้อมไปยิง เสียชีวิต  เรียกว่าท่านปักหลักสู้จนนาทีสุดท้าย

านถูกเรียกว่า กบฏ   ครอบครัวของท่านก็ได้รับความสะเทือนใจหลายอย่าง    คุณหมอผู้เป็นลูกสาวเล่าไว้ในหนังสือที่คุณนกข.เอ่ยถึง ชื่อ "กำสรวลพระยาศรี"    ดิฉันจะไม่เล่าซ้ำ

มีเกร็ดเล่าให้คุณ B ฟังต่อ  ถ้าคุณ B เป็นแฟนหนังสือของคุณ "นิดา" นักแปลชื่อดัง
บิดาของเธอคือพันตรีหลวงสุรสิทธยานุการ  หนึ่งในผู้ที่ยืนหยัดอยู่ฝ่ายกบฏบวรเดชจนกระทั่งขั้นสุดท้าย  จึงยอมให้จับกุมไม่หนีไปไหน และถูกพิจารณาโทษในฐานะนักโทษการเมือง    แต่ภายหลังก็ได้รับอิสรภาพ
คุณ"นิดา" บันทึกเรื่องนี้ไว้ในหนังสืออนุสรณ์งานศพของคุณแม่  เป็นเรื่องที่คนในครอบครัวภูมิใจมากในอุดมการณ์และความกล้าหาญของคุณพ่อเธอ

คุณพวงร้อยคะ
เนื่องเป็น "ความรักครั้งแรก "ของแม่พลอยค่ะ  เป็นพี่ชายของช้อย  เห็นพลอยมาตั้งแต่ยังเด็กจนต่างคนต่างโตเป็นหนุ่มสาว   เนื่องเรียนทหารได้ไปประจำการอยู่นครสวรรค์
ระหว่างนั้นก็เขียนจดหมายหาพลอย ผ่านทางช้อย รำพันถึงความรักและความหวังว่าจะได้ครองคู่กัน
แต่ความมาแตกเมื่อพ่อแม่ของเนื่องรู้ว่าเนื่องไปได้ผู้หญิงอื่นเป็นเมีย  เพราะความใกล้ชิด   และแม่ผู้หญิงเขามาเรียกร้องให้ไปขอ เพราะลูกสาวเขาท้องขึ้นมา
ชีวิตรักแม่พลอยก็จบลง  อีกไม่นานคุณเปรมซึ่งตามรักมานานก็ให้คนมาสู่ขอ

เรื่องไปพระบาท เป็นประโยคแรกที่คุณเปรมพูดกับพลอยโดยตรง  หลังจากส่งตัวกันเข้าหอ
การไปนมัสการพระพุทธบาทที่สระบุรีในสมัยนั้น ย้อนไปจนถึงต้นรัตนโกสินทร์ เป็นเรื่องลำบากลำบน  ไปได้ยากมาก  ถือว่าอานิสงส์แรง  ใครได้ไปครบ ๗ ครั้งจะได้ขึ้นสวรรค์
สาวชาววังจะตื่นเต้นกันมากเรื่องนี้   อย่างใน นิราศพระบาท ของสุนทรภู่ก็เล่าไว้ถึงขบวนสาวชาววังค่ะ
ดังนั้นผู้ชายที่อยากจะให้หญิงสาวตื่นเต้นนิยมยินดีในตัวเอง ก็ต้องเอาเรื่องพระบาทมาล่อเสียก่อน  ให้หมดความเขินอาย   จะได้พูดจาปราศรัยกันสะดวก ชักชวนให้ปลื้มไปด้วยได้
ถ้าเป็นยุคนี้  เทียบได้กับชวนแม่พลอยไปฮันนีมูนที่ยุโรป ๑๘ประเทศ   นั่ง first class พักในโรงแรมที่ดัดแปลงมาจากปราสาท อะไรพวกนี้มังคะ

เรื่องพระยาศรีสิทธิสงครามนี่ ผมอ่านเจอว่า ตอนท่านอยู่กองระวังหลัง ตรงนั้นชัยภูมิ
ดีมากเนื่องจากเป็นช่องเขาแคบ ข้าศึกไม่สามารถผ่านไปโดยสะดวก หากท่านต้องการ
ที่จะกำจัดฝ่ายตรงข้ามจริงๆแล้วก็สบายมาก แต่ท่านคงคิดว่ายังไงฝ่ายพระองค์เจ้าบวร
เดชจะพ่ายแพ้แล้ว ก็เลยอยากประนีประนอมเนื่องจากเป็นคนไทยด้วยกัน จึงขอเข้าไปเจรจา
ยุติศึกอย่างลูกผู้ชาย แต่ปรากฎว่าพอท่านออกไปเจรจา กลับถูกลอบสังหารจากฝ่ายตรงข้าม
มีเรื่องแปลกอยู่อีกเรื่องหนึ่งคือเมื่อจัดงานศพของพระยาศรีสิทธิสงครามเรียบร้อยแล้ว อีกปีต่อมา
กองทัพจึงมีหนังสือถึงคุณหญิงภริยา ว่าให้ไปรับศพของพระยาศรีสิทธิฯ กลับมาได้

จะลองกลับไปเช็คความถูกต้องของข้อมูลอีกทีครับ

ขอบคุณมากครับ คุณเทาชมพู คุณนกข. สวัสดีคุณพวงร้อย คุณB ด้วยครับ  รู้อะไรขึ้นมากอีกเยอะเลย
เรื่อง คุณเปรมถามแม่พลอยเรื่องพระบาทนี่ผมอ่านแล้วก็งงๆเหมือนกัน นึกว่าหมายความว่า ไปสวรรค์อะไรทำนองนี้เสียอีก
ยังคิดว่า เอ๊ะ..คุณเปรมนี่ เอ่ยปากคำแรกก็จะชวนขึ้นสวรรค์เสียแล้ว..

มีเรื่องนึงที่อยากทราบรายละเอียดเพิ่มเติมครับ
คือเรื่องที่รัชกาลที่ 6 ทรงถอนหมั้นกับพระวรกัญญา
มีที่มาอย่างไรหรือครับ กลับไปค้นกระทู้เก่าๆที่มองอดีต
ได้มาแต่กลอนข้างล่างนี้ แต่ไม่มีรายละเอียดเกี่ยวกับเรื่องทรงถอนหมั้นนัก

อย่าทนงอวดองค์ว่างามเลิศ
สวยประเสริฐยากที่จะเปรียบได้
อย่าทนงอวดองค์ว่าวิไล
อันสุรางค์นางในยังมากมี
อย่าทนงอวดองค์ว่าทรงศักดิ์
จะใฝ่รักแต่องค์พระทรงศรี
นั่งรถยนต์โอ่อ่าวางท่าที
เป็นผู้ดีแต่ใจไพล่เป็นกา
อย่าดูถูกลูกผู้ชายที่เจียมตน
อย่าดูถูกฝูงชนที่ต่ำกว่า
อย่าทะนงอวดองค์ว่าโสภา
อันชายใดฤาจะกล้ามาง้องอน

อ้าว..คุณแจ้ง ขออภัยครับ เมื่อกี้ไม่ได้ทัก

คุณพัดโบกคงจะอินกับกระทู้ ปิดไฟใส่กลอนข้างล่าง  ติดมาถึงสี่แผ่นดิน ที่นี่

มีคำถามครับ สี่แผ่นดินเนี่ยเรารู้แน่แล้วว่า ตัวละครเด่นฝ่ายหญิงคือแม่พลอย
แล้วตัวละครฝ่ายชายล่ะครับ คิดว่าใครเป็นพระเอก สำหรับผม ผมชอบพี่ชายของแม่พลอย แกเป็นสีสัน อีกสีสัน คือแทนชีวิตของชาวบ้านในสมัยนั้น เพราะแม่พลอยนั้น อยู่อย่างคนรวย แล้วก็เป็นผู้หญิงไม่ได้ไปเห็นอะไร ๆ ชัดเจน แต่พี่ชายของแม่พลอยนั้น อยู่แบบชาวบ้านมากกว่า เวลามาเล่าอะไรจึงเป็นเรื่องสนุก ๆ มากกว่า
อีกคนก็คือตาอ๊อด คนนี้พ่อส่งไปเรียนเมืองนอก แต่พอกลับมากลับไม่มีความคิดจะทำงานอะไรเป็นชิ้นเป็นอันจนต้องทะเลาะกับพี่น้องแล้วก็ออกไปเสียชีวิตอย่างน่าสงสาร
ไม่รู้ว่า คนอื่นจะวิจารณ์ตาอ๊อดเป็นคนไม่เอาถ่านหรือเปล่าครับ

Thank yoy so much ka Khun Taochompoo, Khun Nil, and Khun Jang. I read สี่แผ่นดิน since I studied in highschool so I cannot remember the details.

เรื่องพระบาทสมเด็จพระมงกุฏเกล้าทรงถอนหมั้นพระวรกัญญา ทรงแจ้งในประกาศเพียงว่าพระอัธยาศัยไม่ต้องกัน  สั้นๆไม่มีการขยายความ
แต่มี gossip ตกทอดกันมาว่า พระวรกัญญาไม่พอพระทัยข้าราชบริพารสนิทผู้หนึ่งของพระเจ้าอยู่หัว  เพราะถือธรรมเนียมฝรั่งเกินไป  เมื่อพระวรกัญญาเสด็จลงจากรถก็ไปรับพระหัตถ์มาแบบฝรั่ง ทั้งที่สมัยนั้นไม่มีธรรมเนียมบุรุษแตะต้องกายสตรีไม่ว่าในกาลเทศะใด ก็ทรงสะบัดไม่ให้แตะ   เป็นเหตุให้ข้าราชบริพารผู้นั้นเก้อ
บางข่าวก็บอกว่าข้าราชบริพารผู้นั้นไม่ชอบพระวรกัญญา จึงกีดกันไม่ให้เป็นพระมเหสี ด้วยเกรงว่าตัวเองจะตกอับในอนาคต

เรื่องgossip มันพูดกันยาก เพราะเราไม่รู้เรื่องไหนเรื่องจริงค่ะ  พูดมากไปก็เสียกับท่านเปล่าๆ เล่าแค่นี้พอแล้ว

สี่แผ่นดิน - เคยมีนายทหารท่านหนึ่งวิเคราะห์ว่าม.ร.ว. คึกฤทธิ์ได้นำความรู้สึกนึกคิดบางอย่างของตัวท่าน ไปใส่เป็นตัวตาอ๊อดด้วยค่ะ

คุณชานเรือนครับ แหะๆ เพิ่งได้อ่านกระทู้ที่ว่าเมื่อกี้นี่เองแหละครับ

คุณพระนายครับ พอ่เพิ่ม แต่เป็นตัวละครที่ผมชอบมากทีเดียว รู้สึกเค้ามองโลกสบายๆ ดูเป็นคนมีความสุขตลอดเวลา
ส่วนตัวผมแล้วรู้สึกว่าตาอ๊อดมีบทบาทมากกว่า
อาจจะเป็นเพราะการบรรยายในลักษณะที่มองด้วยสายตาแม่พลอยเป็นหลักก็ได้
ผมเลยไม่ได้รู้สึกว่า ตาอ๊อดไม่เอาถ่าน แต่ชื่มชมในด้านความรักระหว่างแม่ลูกมากกว่า

ขอบคุณมากครับ คุณเทาชมพู ผมสงสัยขึ้นมาอีกนิดครับว่า
ก่อนหน้าสมัยรัชกาลที่ 6 เคยมีการหมั้นของพระมหากษัตริย์มาก่อนหรือเปล่าครับ
เพราะคิดว่าสมัยก่อน ถ้าทรงโปรดใครน่าจะแต่งตั้งเป็นมเหสี หรือ เจ้าจอม ได้เลย

มีอีกคำถามครับ คุณเทาชมพู อย่าเพิ่งเบื่อซะก่อน กลัวเหลือเกินว่า คุณเทาฯจะรำคาญ
ผมสงสัยชีวิตชาววังนิดหน่อยครับ
ช่วงที่รับใช้เสด็จ ชาววังเหล่านี้มีหน้าที่แน่นอนตายตัวหรือเปล่าครับ แล้วได้รับเงินเดือนหรือยังไง
ที่ผมเข้าใจคือ ไม่มีหน้าที่แน่นอนลงไป ว่างๆก็ขึ้นไปปรนนิบัติเสด็จ

แล้วหลังจากที่เสด็จที่เป็นเจ้านายตนสิ้นพระชนม์แล้วชีวิตชาววังเหล่านี้เป็นอย่างไร
อย่างในเรื่องกรณีของแม่ช้อย คุณสาย เค้าอยู่กันในลักษณะไหนครับ อ่านๆดูคล้ายๆกับว่า ก็อยู่รวมๆกันเหมือนเดิม
แต่ไม่ต้องปรนนิบัติรับใช้ใคร ใครมีลู่ทางก็หากินกันไป อาศัยวังเป็นที่กินนอนเท่านั้นเอง

พูดถึงสี่แผ่นดิน  แล้วจะไม่กล่าวถึงแม่ช้อยได้ไงคะ  แม่ช้อย  เป็นตัวละครที่น่ารักมีสีสันมาก เป็นคนที่เหมาะสมที่เกิดในยุคนั้นที่มีการเปลี่ยนแปลงมากมาย เป็นคนปรับตัวเก่ง  มีความสุขในชีวิตมากกว่าแม่พลอย  และเป็นเพื่อนที่ดีของแม่พลอย  สรุปแล้วแม่ช้อยเป็นตัวละครในดวงใจค่ะ

ดิฉันก็ชอบพ่อเพิ่มและแม่ช้อยมากค่ะ ทั้งสองคนช่วยชูรสให้เรื่องสี่แผ่นดินมาก  มีตอนหนึ่งในเรื่องนี้ที่ดิฉันชอบคือตอนที่แม่พลอยหวีผมแล้วพบว่ามีผมหงอกขาวแซม ก็เก็บผ้าห่มผ้านุ่งสีสด ๆมาพับเก็บเสีย อยากอ่านข้อความตอนนี้อีกจังเลยค่ะ  เพราะถ้าเทียบกับสาวปัจจุบันคงต้องรีบโกรกผม แล้วแต่งตัวให้จ๊าบเข้าไว้  อิ อิ

นั่นน่ะซีคะ  ดิฉันว่า ผู้หญิงไทยนี่ ถูกกำหนดให้ "ยอมรับว่า" แก่เร็วเกินวัยไปมากนะคะ  ดูดาราหนังฮอลลีวูดนี่  ขึ้นสูงสุดก็ย่างสามสิบกันทั้งนั้น  
แต่ถ้าเป็นบ้านเรานี่  เข้าสามสิบก็โดนล้อกันไม่จบเรื่องย้ายเข้า "คานทองนิเวศน์" น่ะค่ะ  ไปๆมาๆก็เลยทำตัวแก่ตามไปด้วย  ทั้งที่จริงแล้ว  
ดิฉันว่ามันเป็น prime time เสียด้วยซำ้ไป  ถ้าไม่ปล่อยตัวซะอย่าง   มาอยู่เมืองนอกนี่  คนคิดว่าเป็นเด็ก ม ปลาย อยู่ตลอดจนย่างเลขสามนั่นแหละ  
เค้าถึงได้สังเกตว่า  "เป็นสาวแล้ว"  โฮะๆๆ

ไม่เบื่อหรอกค่ะคุณพัดโบก  เต็มใจตอบทุกคำถามถ้าหากว่าตอบได้นะคะ  คำถามไหนตอบไม่ได้เดี๋ยวก็มีเจ้าประจำบนเรือนไทยมาช่วยกันตอบเองละค่ะ
ธรรมเนียมการหมั้นหมายแบบฝรั่ง มีพระคู่หมั้น เกิดในสมัยรัชกาลที่ ๖ค่ะ
ก่อนหน้านี้ผู้ที่จะได้เป็นเจ้าจอม ก็เป็นเรื่องทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ  มีได้หลายทาง คือ
๑)ผู้หญิงคนนั้นเป็นที่สบพระราชอัธยาศัยเอง  อาจจะทรงให้บุคคลสำคัญไปสู่ขอทาบทาม  อย่างเจ้าจอมมารดาอ่วม ซึ่งเป็นเจ้าจอมมารดาของกรมพระจันทบรีนฤนาถ นี่ก็กล่าวกันว่ารัชกาลที่ ๕ ทรงเห็นและพอพระราชหฤทัยเอง
๒) ข้าราชบริพารสำคัญ ส่วนใหญ่เป็นบิดาหรือปู่หรือลุง ผู้ทำหน้าที่ปกครอง  นำขึ้นถวาย เรียกว่าให้รับราชการเป็นฝ่ายใน
๓) พระมเหสีหรือเจ้านายฝ่ายในพระองค์ใดพระองค์หนึ่ง นำขึ้นถวาย   โดยมากก็เป็นนางข้าหลวงที่อยู่ในตำหนักหรือเรือนท่านนั้นๆ
วิธีที่ ๓ เป็นที่นิยมกันมากในปลายรัชกาลที่ ๕  เพราะการจะถวายใครเป็นเจ้าจอมไม่ได้ทำได้ง่ายๆ  ต้องคัดเลือกและอบรมกิริยามารยาทให้งามพร้อมเสียก่อน  พ่อแม่ที่หวังว่าลูกสาวจะได้เป็นเจ้าจอมก็มักจะนำตัวไปเป็นข้าหลวงตำหนักใดตำหนักหนึ่ง  ให้เจ้าของตำหนักทรงอบรมให้ดีก่อน  ถ้าเห็นสมควรเจ้านายพระองค์นั้นก็นำขึ้นถวายเอง
แม่พลอยเองก็เกือบจะได้เป็นประเภท ๓  เพราะเป็นคนสวย สกุลรุณชาติดี   เสด็จถึงรับสั่งว่ามีคน(คงหมายถึงเจ้านายสตรีด้วยกัน) มาบอกว่าทำไมไม่นำขึ้นถวาย  เผื่อเป็นที่โปรดปรานก็จะ "มีบุญวาสนา" (แปลว่าได้เป็นเจ้าจอมที่โปรดปราน)  แต่เสด็จทรงเห็นว่าบุญวาสนาไม่ทำให้คนมีความสุขได้  ก็เลยไม่ทรงทำข้อนี้
มีประโยคหนึ่งที่คุณเปรมพูดกับพลอยเมื่อแต่งงานกันแล้วว่า
"อย่างแม่พลอย ถ้าจะหากันจริงๆ หาผัวที่ดีกว่าฉันสักพันเท่าก็ยังได้"
หมายความว่าผู้หญิงสวยและชาติตระกูลดีอย่างแม่พลอย อยู่ในข่ายจะเป็นเจ้าจอมได้   ดังนั้นเมื่อมาแต่งกับคุณเปรม  ฝ่ายชายก็เลยปากหวานยอว่าแม่พลอยเป็นดอกฟ้า หล่นลงมาถึงมือ

ส่วนผู้ทีได้เป็นพระมเหสี ก็ต้องแล้วแต่พระเจ้าอยู่หัวค่ะ   หรือไม่ก็พระบรมวงศานุวงศ์ฝ่ายในที่เป็นผู้ใหญ่มากๆ ทรงสนับสนุนเจ้านายสตรีรุ่นเล็กให้ทรงรับตำแหน่งนี้

เรื่องการงานชาววัง แต่ละคนมีหน้าที่ประจำตัวค่ะ แต่ก็แล้วแต่ตำหนักใหญ่หรือเล็กด้วย  เสด็จของพลอยไม่ใช่พระมเหสี เป็นพระขนิษฐภคินีพระองค์หนึ่งในรัชกาลที่ ๕   อ่านจากหนังสือก็เข้าใจว่าตำหนักไม่ใหญ่โตนัก  ข้าหลวงมีไม่มาก ก็แบ่งงานกันไปและอาจจะช่วยกันบ้าง  มีแม่บ้านต้นตำหนัก คือคุณสาย เป็นผู้ใหญ่คอยดูแลสาวๆ ควบคุมเรื่องการเงินการใช้จ่ายและความเรียบร้อยทั้งหมด  
นอกจากนี้ก็ต้องมีพวกควบคุมห้องเครื่อง(หมายถึงโรงครัว) พนักงานถูษา (ดูแลเรื่องซักผ้าอบผ้า)  เป็นต้น
นางข้าหลวงสาวๆอย่างพลอยอาจจะรับใช้เสด็จในเรื่องทั่วไปแล้วแต่จะทรงใช้
ตำหนักใหญ่ๆอย่างพระวิมาดาเธอฯ มีข้าหลวงมากมาย  ขนาดของคาวของหวานยังแบ่งเป็น ๒ ฝ่ายมีหัวหน้าและลูกมือหลายคน  บางคนทำเฉพาะน้ำพริก  บางคนปอกสลักผลไม้   ทำกันเฉพาะตัวไม่ซ้ำกัน  หาอ่านได้จากหนังสือ" ชีวิตในวัง" ของ ม.ล.เนื่อง นิลรัตน์  สนุกมากค่ะ  ถ้าอยากฟังจะมาเล่าให้ฟังทีหลัง
ข้าหลวงได้รับเบี้ยเลี้ยงค่ะ  ไว้ใช้สอยเล็กๆน้อยๆส่วนตัว   ถ้าทูลลาออกไปแต่งงานก็จะได้รับเงินและเครื่องประดับไปเป็นทุนติดตัวอีกด้วย
ส่วนใหญ่ข้าหลวงก็มักจะแต่งงานกันไป ไม่ค่อยอยู่เป็นโสดอย่างคุณสายและช้อย  เพราะการเข้าวังก็คือไปรับการศึกษา ฝึกวิชาการเรือน    โดยมากก็ออกมาจากวังเป็นคุณหญิงคุณนายของขุนนางกันทั้งนั้น

การกินอยู่ ที่พัก การเรียน ฟรีหมด เจ้านายท่านเลี้ยง สะตุ้งสตางค์มีเท่าไรก็เก็บได้สบายไม่ต้องใช้เงิน

คุณพระนายถามว่าใครเป็นพระเอกสี่แผ่นดิน
พูดถึงบทบาทอย่างเข้าใจกันทั่วๆไปคุณเปรมก็คือพระเอก ได้รักและได้คู่กับนางเอก   เป็นผู้ชายที่แม่พลอยรักอย่างแท้จริง ความตายพรากความรักไม่ได้
  แต่พูดถึงความสำคัญ   คุณแปรมก็เป็นแค่สัญลักษณ์ของคนกลุ่มหนึ่ง ในอดีตที่จบไปแล้ว คือเป็นภาพของชนกลุ่มที่รุ่งเรืองในสมัยก่อนเปลี่ยนแปลงการปกครอง  
สังคมสมัยร. ๕ และ ๖  เป็นยุคของหนุ่มลูกผู้ดี กำเนิดดี จึงได้เข้ามาเป็นมหาดเล็กแล้วก็เจริญก้าวหน้าในราชการ จนเป็นพระยา เป็น pattern เกือบจะตายตัวของข้าราชการใหญ่ๆ
ความหรูหราของคุณเปรมสมัยรัชกาลที่ ๖ ก็สะท้อนภาพความนิยมในยุคนั้น
แต่พอเข้ารัชกาลที่ ๗  ค่านิยมก็เปลี่ยนไป   คุณเปรมจึงหมดบทบาทไปด้วยความตายก่อนวัยสมควร   เพราะคนอย่างคุณเปรมถ้าอยู่จนหลังปี ๒๔๗๕ ก็จะปรับตัวไม่ได้  และไม่มีที่ยืนในสังคม
คนที่ยืนขึ้นมาแทนคือคนรุ่นใหม่อย่างตาอั้น  และคนที่ยอมรับไม่ได้คือตาอ้น  เพราะเห็นว่าไม่ถูกต้อง
ส่วนพ่อเพิ่มคือตัวแทนคนไทยจำนวนมาก ระดับชาวบ้าน  อยู่แบบ" ทำได้ตามใจคือไทยแท้"  และ "ไม่เป็นไร" กับความไม่สบอารมณ์ต่างๆ
พวกชาวบ้านไทยไม่ว่าใครจะขึ้นครองอำนาจหรือตกจากอำนาจ พวกเขาก็ยังอยู่อย่างเดิม ทุกข์สุขไปตามประสา  ไม่ได้เป็นตัวกำหนดทิศทางของสังคม ทั้งที่เขาเป็นคนกลุ่มใหญ่ที่สุด
แต่พวกเขาก็มีความสามารถในการทำตัวให้อยู่ไปได้อย่างไม่เดือดร้อนเกินไป    มีอารมณ์ขันเป็นเครื่องผ่อนคลายชีวิต
ถึงกระนั้นชาวบ้านอย่างพ่อเพิ่มก็ไม่ใช่คนโง่นะคะ มีหลายครั้งที่แกฉลาดในการดูคนและดูสถานการณ์ เพียงแต่แกไม่มีสิทธิ์จะทำอะไรเท่านั้น
คนอย่างพ่อเพิ่มก็เลยอยู่ยืนนาน จนแม่พลอยตายไปเมื่อจบเรื่อง พ่อเพิ่มก็ยังไม่ตายจนแล้วจนรอด

ขอบคุณมากครับ คุณเทาชมพู

นับถือครับ รอบรู้จริงๆ อ่านแล้วทึ่ง...

ขอวกกลับไปคำถามเก่านิดนึงนะครับ
แล้วชีวิตของชาววังหลังจากเสด็จของตนสิ้นพระชนม์ล่ะครับ มีการเปลี่ยนเจ้านายกันหรือเปล่า

น่าเสียดายตอนนี้ผมหาซื้อหนังสือที่คุณเทาชมพูบอกไม่ได้ ถ้ามีโอกาสแล้วจะลองดูครับ

เมื่อเจ้านายสิ้นพระชนม์แล้ว  นางข้าหลวงทั้งหลายก็มีอิสระ หาทางเลือกกันเองตามใจสมัคร
จะไปหาเจ้านายใหม่ไว้พึ่งบารมีก็ได้ ไม่มีใครว่า
โดยมากคนที่มีเพื่อนฝูงเป็นข้าหลวงอยู่ตำหนักอื่นๆก็จะชักนำไป    ถ้าเป็นคนเก่งมีฝีมือก็ยิ่งดี  เจ้านายใหม่ก็จะโปรดใช้สอยให้ตรงตามความรู้ความสามารถ  
หรือถ้าใครไม่ประสงค์จะมีเจ้านายใหม่ก็ออกจากวังไปอยู่บ้านกับญาติพี่น้องก็ได้  จะแต่งงานไปก็ดี
หรือไม่กลับบ้าน ก็อาศัยอยู่ในตำหนักเดิม(ที่ยังว่างเจ้านาย) อย่างคุณสายกับช้อย   จนกว่าจะมีเจ้านายใหม่มาอยู่ก็ต้องย้ายออก  
 หรือถ้าไม่มีเจ้านายองค์ใหม่มา  ก็อยู่กันไปตามเดิม อาศัยเงินทุนจากที่มีเลี้ยงชีพไปตามกำลัง  พวกนี้มักไม่กระตือรือร้นจะไปหานายใหม่  ไม่ฝากเนื้อฝากตัวกับใคร

ข้าหลวงที่มีเจ้านายใหม่เมื่อเจ้านายเดิมสิ้นพระชนม์ไม่ถือว่าเป็นข้าสองเจ้า บ่าวสองนาย เพราะเป็นเหตุสุดวิสัย
แต่ถ้าเอาใจออกหาก(ไม่ใช่ห่างนะคะ) ไปฝักใฝ่นายใหม่  ทั้งที่นายเก่าก็ยังอยู่   มีศัพท์เรียกอย่างเหยียดหยามว่า "โจทเจ้า"  
 บริวารประเภทนี้ถือว่าไว้ใจไม่ได้ เพราะไม่ภักดีต่อนาย  เนื่องจากสมัยนั้น loyalty   ถือเป็นคุณธรรมที่สูงมากในระบบ "เจ้ากับข้า"  จากข้าขึ้นไปสู่เจ้า

คุณพัดโบกคงนึกออกว่าเมื่อเปลี่ยนแผ่นดินจากธนบุรีเป็นรัตนโกสินทร์  มีขุนนางหลายคนยอมตายตามพระเจ้าตากสิน มากกว่าจะฝักใฝ่กับนายใหม่ อย่างพระยาพิชัยดาบหัก นี่ก็ท่านหนึ่ง
สิ่งนี้ไม่ใช่ความโกรธแค้นระหว่างพระยาพิชัยกับเจ้าพระยาจักรีอย่างบางคนตีความไปตามนั้น   แต่เป็นเหตุผลของ loyalty โดยตรง
หากพระเจ้าตากสินเสด็จสวรรคตไปด้วยเหตุสุดวิสัย อย่างประชวรหนักจนสวรรคต   อย่างนี้พระยาพิชัยไม่ต้องตายตาม   และไม่ควรด้วยซ้ำ
แต่การตายของพระยาพิชัย  เป็นเกียรติยศในระบบ "เจ้ากับข้า"   รัชกาลที่ ๑ ท่านก็ทรงทราบและเข้าพระทัยดี ไม่ถือเป็นเรื่องบาดหมางพระทัย
เมื่อพระยาพิชัยขอฝากบุตรเข้ารับราชการ ร.๑ ก็ทรงรับไว้ ไม่มีข้อขัดข้องกีดกันว่าเป็นฝ่ายตรงกันข้าม    ลูกหลานสืบต่อมาหลายชั่วคนจนได้รับพระราชทานนามสกุล "วิชัยขัตคะ" ในสมัยรัชกาลที่ ๖ ค่ะ

ผมคิดว่าเรื่องพระยาพิชัย กับ ร. 1 นั้นมีความหมางใจกันมาตั้งแต่เริ่มพบกันแล้วนะครับ เพราะว่าพระยาพิชัย เป็นคนใกล้ชิดกับพระเจ้าตาก ตั้งแต่แรก แต่ ร. 1 ของเรา พอเข้ามารวมกับชุมนุมของพระยาตาก หลังจากที่ น้องชายของท่าน (วังหน้า) เข้ามารวมกับพระยาตากอยู่ก่อนแล้ว แต่ ร. 1 ท่านกลับได้ตำแหน่งใหญ่ในทันทีซึ่งทำให้พระยาพิชัย ทั้งไม่พอใจ และไม่ไว้ใจตั้งแต่ตอนนั้นก็ว่าได้นะครับ ทำให้ไม่มีทางที่จะทำงานร่วมกับ ร. 1 ท่านได้เลย

เท่าที่อ่านนะคะ  คนที่เลื่อนตำแหน่งในราชการสูงกว่าเพื่อนในตอนแรกคือวังหน้า   แม้แต่พี่ชายคือร. ๑ ก็ยังเป็นรอง  แต่ต่อมาถึงได้เลื่อนขึ้นมาทันกัน
ส่วนพระยาพิชัย ก็ได้เจริญก้าวหน้าในราชการมาตามลำดับ
ถ้าหากว่าท่านไม่ประสงค์จะทำงานร่วมกับ ร. ๑ ท่านคงไม่ฝากลูกหลานไว้รับราชการแทนตัวมั้งคะ

ขอบคุณมากครับ คุณเทาชมพู

เรื่องพระยาพิชัย กับ ร. 1 นี่
ผมอ่านแล้วรู้สึกเหมือน คุณเทาชมพู เชื่อว่า พระเจ้าตากทรงถูกร. 1 สำเร็จโทษ (เพราะพระเจ้าตากทรงเสียสติ?)

คุยเรื่องนี้ สงสัยได้เปิดกระทู้ใหม่ครับ..

เรื่องนี้ไม่ใช่เรื่องประหลาดอะไรครับ คุณพัดโบก เหตุการณ์ตอนผลัดแผ่นดินนั้น ตามประวัติศาสตร์ที่ฝ่ายกรุงรัตนโกสินทร์บันทึกไว้เองก็รับว่า พระเจ้าตากทรงถูกสำเร็จโทษไปจริงๆ
แต่ที่ต้องสำเร็จโทษท่าน จะเป็นเพราะเสียพระสติ จนบ้านเมืองเป็นจลาจล หรือไม่ใช่ นั้นเป็นเรื่องที่ดูจะยังเถียงกันอยู่

หรือว่าคุณพัดโบกกำลังจะเปิดประเด็นว่า จริงจริงแล้วพระเจ้าตากไม่ได้ทรงถูกสำเร็จโทษ ? ซึ่งก็มีบางกระแสเชื่อว่าอย่างนั้นเหมือนกัน เช่นว่า เป็นการกุเรื่องหลอกไอเอ็มเอฟ เอ๊ย จีน เจ้าหนี้รายใหญ่ของไทยที่พระเจ้าตากสินทรงไปกู้มา (นอกจากการเป็นเรื่องเล่าสู่กันฟังเล่นแล้ว ผมยังไม่เห็นหลักฐานประวัติศาสตร์ว่าท่านไปกู้เงินจีนและจีนจะเร่งรัดเอาเงินคืน จนต้องทำเป็นถูกสำเร็จโทษหนีหนี้) เรื่องเล่าบางเรื่องว่า คนที่ถูกประหารนั้นไม่ใช่พระเจ้าตากองค์จริง แต่เป็นทหารที่หน้าตาคล้ายกัน (ทำอย่างกับเรื่อง Man in the Iron Mask) และว่าพระเจ้าตากในที่สุดทรงเสด็จหลบไปผนวชอยู่ที่เมืองนครศรีธรรมราชบ้าง เมืองเพชร หรือที่อื่นๆ บ้าง

ผมยังเห็นว่าพระเจ้าตากสินทรงถูกสำเร็จโทษจริงครับ และความขัดแย้งกลายๆ ระหว่างกลุ่มอำนาจเก่าและอำนาจใหม่ที่คุณเทาชมพูพูดถึงก็มีอยู่จริง (ถึงแม้ว่าพระยาพิชัยฯ ท่านจะไม่มีเรื่องโกรธเคืองส่วนตัวกับเจ้าพระยาจักรีมาก่อนก็ตาม แต่การที่เป็นคนละกลุ่ม เป็นความขัดแย้งระดับสถาบัน บวกกับค่านิยมสมัยนั้นทำให้ท่านตัดสินใจตายตามเจ้านายเดิมไป แต่ก็ฝากลูกหลานไว้รับราชการในแผ่นดินใหม่ด้วย) แต่เรื่องนี้คงจะต้องไปเปิดเป็นกระทู้ใหม่ เพราะถกกันได้ยาวมาก แล้วก็ทำท่าว่าจะหลุดประเด็นของกระทู้นี้ไปแล้วด้วย

ขอบคุณครับ คุณ นกข.

ขออภัยครับ ที่ความเห็นที่แล้วเขียนเหมือนกับว่า ผมไม่เห็นด้วยว่า พระเจ้าตากทรงถูกสำเร็จโทษ

ผมก็เชื่อว่า พระเจ้าตากทรงถูกสำเร็จโทษครับ
แต่จะเป็นเพราะเสียสติ หรือ อะไรนั้น คงเป็นเรื่องที่ถกเถียงกันได้

ประเด็นของผม คือ ผมคิดว่า หากพระเจ้าตากเสียสติไปจริงๆ ซึ่งส่งผลให้บริวาร คนสนิทและราษฎรเดือดร้อนไปทั่ว
การที่พระยาจักรีทรงสำเร็จโทษพระเจ้าตาก ก็น่าจะเป็นเหตุผลอันชอบธรรม ซึ่งถ้าเป็นกรณีนี้
ผมยังรู้สึกว่า พระยาพิชัย ไม่น่าถึงกับจะต้องยอมตายตามเจ้านายเก่า
..แต่ก็อย่างที่คุณเทาและคุณนกข.ว่าไว้ อาจจะเป็นด้วยค่านิยมในสมัยนั้น

คือผมกำลังคิดว่า เป็นไปได้หรือไม่ว่า พระยาจักรีนั้นต้องการชิงอำนาจ หรือ อาจจะกระทำการอะไรสักอย่างซึ่งไม่ชอบธรรมกับพระเจ้าตาก
 ทำให้พระยาพิชัยไม่พอใจ จนถึงกับยอมตายตามพระเจ้าตาก

นั่นสิครับ ถ้าจะคุยเรื่องนี้สงสัยว่าจะต้องไปเปิดกระทู้ใหม่

ก่อนเปิดกระทู้ใหม่ ผมก็ขอแจมอีกนิดว่า
สุภาษิตก็ว่าไว้ครับ เสือสองตัวอยู่ถ้ำเดียวกันไม่ได้ แล้วก็ ถ้าตำแหน่งสูงสุด ของ ร. 1 ท่านก่อนเปลี่ยนแผ่นดินคือ สมเด็จเจ้าพระยามหากษัตริย์ศึก จริง ๆ ก็บอกได้ง่ายครับว่าตำแหน่งท่านมาสูงสุดแล้ว สมเด็จเจ้าพระยาคือยศสูงสุด ที่กษัตริย์จะทรงแต่งตั้งให้สามัญชน เป็นได้ เรียกว่ามีฐานะเป็นเชื้อพระวงศ์ ได้เลย แล้วถ้าจะมีอำนาจมากกว่านี้ก็มีตำแหน่งเดียวล่ะครับ ที่จะเป็นได้ ซึ่งเป็นเรื่องที่เกิดขึ้นได้

เชิญคุณพัดโบกตั้งกระทู้ใหม่ค่ะ   แล้วดิฉันจะไปร่วมแสดงความเห็น
จากหลักฐานข้อมูลหลายๆอย่างที่รวบรวมไว้

ขอต่อเรื่องสี่แผ่นดินอีกนิดเถอะค่ะ สมเด็จฯ กับ เสด็จฯต่างกันอย่างไรคะ และอุโมงค็ที่แม่ช้อยพาแม่พลอยไปทำธุระทั้งหนักและเบายังมีอยู่หรือเปล่าคะ และชาววังทั้งหลายยังมีอยู่ในพระบรมมหาราชวังไหมคะ ทำไมแม่ของพลอยจึงอยู่รับใช้ในวังกับพลอยไม่ได้คะ หรือว่าคนที่แต่งงานแล้วจะอยู่ในวังไม่ได้

สมเด็จฯ ถ้าอยู่ในพระบรมมหาราชวัง หมายถึง
๑)พระมเหสี หรือบางแห่งเรียกพระภรรยาเจ้า  มีตำหนักประทับอยู่เป็นสัดส่วน  ชาววังไม่เรียกพระนามโดยตรง แต่จะเรียกเป็น "สมญา" เช่นสมเด็จพระตำหนัก หมายถึงสมเด็จพระพันวัสสา  สมเด็จที่บน หมายถึง สมเด็จพระศรีพัชรินทรฯ  (ตอนที่สำเร็จราชการแทนพระเจ้าอยู่หัวขณะเสด็จยุโรป ชาววังเรียกว่า สมเด็จรีเยนต์ มาจากคำว่า Regent)
๒) สมเด็จเจ้าฟ้า  หมายถึงพระราชโอรสธิดาชั้นเจ้าฟ้า   ถ้าเป็นชายจะอยู่ในพระบรมมหาราชวังได้ในขณะทรงพระเยาว์   พอโตพ้นโสกันต์(โกนจุก) แล้วก็จะแยกออกไปมีวังที่ประทับของตัวเอง ถ้าเป็นผู้หญิงก็อยู่ในพระบรมมหาราชวังไปได้ตลอดพระชนม์ชีพ

ส่วนเสด็จฯ  หมายถึง พระบรมวงศ์เธอพระองค์เจ้าที่เป็นพระราชโอรสหรือพระราชธิดาพระเจ้าแผ่นดิน อันประสูติแต่เจ้าจอมมารดา
ถ้าทรงกรม เรียกว่า เสด็จในกรม
ถ้าชาววังจะเอ่ยถึงพระนามยาวกว่านี้ก็เรียก เสด็จพระองค์ชาย หรือเสด็จพระองค์หญิง
เสด็จของพลอย ในเรื่องไม่ได้ระบุพระนาม   แต่ม.ร.ว. คึกฤทธิ์วางไว้ว่าเป็นพระราชธิดาในรัชกาลที่ ๔
อุโมงค์ในตอนนี้จะยังมีอยู่หรือไม่ก็ไม่ทราบเพราะไม่มีความจำเป็นจะต้องใช้อีกแล้วค่ะ   ยังไม่เคยเดินเข้าไปหา
แต่ชาววังเก่าๆแก่ๆ ยังพอมีอยู่ค่ะ   เป็นเจ้าหน้าที่รับราชการในนั้น    แต่ไม่คึกคักเหมือนเมื่อก่อน
แม่ของพลอยยังเป็นสาว ก็อยากจะไปทำงานพึ่งตัวเอง และตั้งต้นชีวิตใหม่  ถ้าจะอยู่ในวังก็อยู่ได้แต่ก็จะอยู่แบบคุณสาย คือไม่มีชีวิตครอบครัว ทำงานถวายเสด็จ
แม่แช่มคงจะเกรงพระทัยเสด็จว่ามาให้ท่านเลี้ยง ก็เลยฝากลูกสาวไว้คนเดียว  ตัวเองไปค้าขายไม่นานก็มีสามีใหม่

ขอบคุณคุณเทาชมพูมากค่ะ ถึงบางอ้อเลย  ถ้ามีคำถามจะเข้ามาถามอีกนะคะ กำลังอ่านเรื่องนี้อยู่ แบบว่าค่อยๆอ่าน อ่านช้าๆ จะได้อินนานๆ นิยายดีๆแบบนี้เสียดายแย่เลยถ้าอ่านจบภายใน2ชั่วโมง