ทุกวันนี้เรือหายไปจากคลองเจดีย์บูชาหมดแล้ว แต่ยักษ์ยังแบกสะพานอยู่ค่ะ
ขอบคุณสำหรับภาพประกอบค่ะ คุณเพ็ญชมพู และคุณ siamese
*******************
บริวาร
คุณยายเกิดมาในเรือนหมู่ขนาดใหญ่ เป็นบ้านทรงไทยหลายสิบหลัง เชื่อมต่อกันด้วยนอกชาน ทำให้วิ่งจากบ้านนั้นไปหาบ้านนี้ได้สะดวก โดยไม่ต้องลงไปที่พื้นดินเลย หน้าบ้านเป็นคลองเช่นเดียวกับบ้านอื่นๆในละแวกนั้นที่ปลูกอยู่ริมคลอง ส่วนหลังบ้านเป็นสวนผลไม้สุดลูกหูลูกตาล้อมรอบบ้าน มีผลไม้ทุกอย่างตั้งแต่ทุเรียน ขนุน ส้มโอ ละมุด มะเฟือง มะไฟ ฯลฯเพราะที่ดินริมคลองติดแม่น้ำเป็นดินดีมาก ปลูกอะไรก็งาม ส่วนมะม่วง และชมพู่เป็นผลไม้ดาษดื่น บ้านไหนๆก็มีกันทั้งนั้น
สวนผลไม้เป็นรายได้ของเจ้าของบ้าน ต้องอาศัยแรงคนทำงานในสวน ตั้งแต่ลอกท้องร่อง วิดน้ำรดต้นไม้ นอนเฝ้าสวนในหน้าทุเรียน ดูแลและเก็บผลไม้ให้พ่อค้าแม่ค้าที่มาซื้อถึงสวน ขนเข่งผลไม้ลงเรือ ฯลฯ ในบ้านคุณยายจึงมีบริวารมากมายหลายสิบคน เพื่อเป็นแรงงานประจำบ้าน พวกนี้อยู่กันทั้งครอบครัว มีลูกออกมาก็อาศัยอยู่กับพ่อแม่จนโต แล้วก็กลายเป็นบริวารรุ่นต่อๆมา เมื่อคุณยายเกิด มีคนในบ้านหลายคนที่อยู่กันมาตั้งแต่สมัยคุณทวดของคุณยาย บางคนก็โตมาพร้อมกับคุณปู่ของคุณยายซึ่งเป็นหัวหน้าครอบครัว
คนงานเหล่านี้ไม่ใช่ทาส เพราะสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวงทรงเลิกทาสมานานแล้วตั้งแต่สมัยคุณพ่อของคุณยายยังเล็ก ทาสบางคนพอเป็นไทแก่ตัวก็โยกย้ายออกไปทำมาหากินเลี้ยงตัวเอง แต่บางคนก็ยังอาศัยอยู่ในบ้านนายต่อไปในฐานะบริวาร จะลาออกไปเมื่อใดก็ได้ แต่พวกนี้ไม่ค่อยมีใครออกไปไหน ยังสมัครใจอยู่บ้านเดิมจนกระทั่งแก่ตายไปเอง