เรือนไทย

วัดสาขลา ตั้งอยู่เลขที่ ๑๙ บ้านสาขลานาเกลือ  หมู่ที่ ๑๙ ตำบลนาเกลือ
อำเภอพระสมุทรเจดีย์ สมุทรปราการ จังหวัดสมุทรปราการ สังกัดคณะสงฆ์มหานิกาย

พระปรางค์เอน เขื่อนย่อ เสมาบิด
คือ ปริศนาธรรมที่คนเก่าแก่ในหมู่บ้านสาขลา พยายามแก้ไขปัญหาสภาพพื้นที่รอบวัดมาแต่โบราณ ทั้งนี้เพราะตลอดระยะเวลานับแต่การก่อตั้งวัดสาขลาในปี พ.ศ. ๒๓๒๗ (ข้อมูลสำนักพระพุทธศาสนาแห่งชาติ)ชาวชุมชนแห่งนี้ต้องสละทั้งกำลังกาย และกำลังทรัพย์ เพื่อบูรณะ ศาสนะสถานต่างๆ ภายในวัด ไม่ให้จมหายไปกับผืนดินที่ทรุดลงทีละน้อย ด้วยเพราะเป็นหมู่บ้านที่ตั้งบนแนวสันดอนดินเลนปากแม่น้ำเจ้าพระยา

พระปรางค์เอน ก็คือ การเอนลงขององค์พระปรางค์แต่ไม่ล้ม
เขื่อนย่อ คือ การทรุดตัวของแผ่นดิน ทำให้โบสถ์ วิหาร หอ ศาลา ยุบตัว
เสมาบิด เป็นความเชื่อ ที่ใบเสมาหลังโบสถ์หันออกนอกทิศ ไม่ว่าจะแก้ไขกี่ครั้ง ก็จะบิดตัวอยู่ตลอด

พระปรางค์เอน

เขื่อนย่อ

เสมาบิด เป็นใบเสมาด้านหลังโบสถ์
(ภาพนี้เพิ่งแก้ไขให้ใบเสมาตั้งตรงเมื่อต้นปี ๒๕๕๒)

ช่วงต้นปี ๒๕๕๒ ทางวัดได้ร่วมมือกับชาวบ้านบูรณะพระอุโบสถ โดยพยายามดีดให้สูงเพื่อหนีน้ำ
(คำว่า ดีด เป็นการขุดใต้คาน แล้วยกตัวขึ้นโดยตั้งเสาใหม่ค้ำไว้)

ระหว่างการขุดฐานโบสถ์ พบเศียรพระโผล่ขึ้นจากใต้ดิน
พอขุดต่อไปก็ค้นพบพระพุทธรูป วัตถุมงคลจำนวนมาก และพบลูกนิมิตรที่มีลักษณะแปลก
จึงอยากเรียนถามท่านผู้รู้ ๒ ข้อ ดังนี้
๑. พระพุทธรูปที่ค้นพบ น่าจะเป็นพระในสมัยใด
๒. ลูกนิมิตรที่ไม่เป็นทรงกลม มีความหมายใด

ภาพที่ ๑

ภาพที่ ๒
เป็นพระคู่ด้านหลังเชื่อมติดกัน

ภาพ ๓ พบนับสิบองค์

ลูกนิมิตร มีภาพในความคิดเห็นที่ ๓ ตั้งอยู่หน้าใบเสมา
ภาพต่อมา ค้นพบอยู่ตำแหน่งใต้พระประธาน
ภาพล่างสุด ค้นพบตำแหน่งหน้าโบสถ์

ขอแสดงความเห็นเฉพาะคำถามข้อที่ ๒  การผูกพัทธสีมาอุโบสถแต่เดิม  ท่านไม่ได้กำหนดว่า  ต้องใช้ก้อนหินเป็นนิมิตรเขตพัทธสีมาเพียงอย่างเดียว  ท่านกำหนดให้ใช้ ต้นไม้ใหญ่ สระน้ำ  ภูเขา จอมปลวก คูน้ำ  ฯลฯ เป็นิมิตรสีมาได้ด้วย  แต่ภายหลังเข้าใจว่า  นิยมใช้ก้อนหินเป็นนิมิตรมากกว่าสิ่งอื่น   ทีนี้ที่ว่า  ทำไมลูกนิมิตรที่วัดสาขลาไม่กลมอย่างลูกนิมิตรในปัจจุบันนั้น  ในชั้นดิน  การกำหนดสีมาด้วยก้อนหิน ท่านไม่ได้กำหนดว่า ก้อนหินที่เอามาทำนิมิตรนั้น  ต้องมีรูปร่างอย่างไร  แต่จำได้ว่ากำหนดว่าต้องมีขนาดใหญ่เพียงใดจึงจะถือว่าเป็นนิมิตรของสีมาได้   เช่นเดียวกับนิมิตรอื่น อย่าง สระน้ำ ก็ต้องเป็นสระน้ำที่มีน้ำตลอดทุกฤดู  จึงจะให้เป็นนิมิตรสีมาได้  เป็นต้น    และท่านก็ไม่กำหนดว่าก้อนหินนั้นต้องมีรูปร่างอย่างไร   โบราณท่านจึงเอาก้อนหินตามที่จะหาได้   การเกลาหินให้กลมอย่างลูกนิมิตรปัจจุบันน่าจะเริ่มในราวสมัยรัชกาลที่ ๔ - ๕  (อันนี้เดานะครับ)  เคยไปงานปิดทองฝังลูกนิมิตรวัดเก่าๆ ที่ขยายพัทธสีมาเขตอุโบสถเดิม  ลูกนิมิตรก้อนหินเดิมที่เขาขุดขึ้นมาให้ปิดทองนั้น ก็รูปร่างอย่างหินนี้   ขรุขระ  ไม่ได้กลมเกลี้ยงอย่างในปัจจุบัน   ขนาดราวลูกมะพร้าวขนาดกลาง  เห็นอย่างนี้มาหลายวัด   

ถ้าอยากทราบรายละเอียดเกี่ยวกับสีมา ขอแนะนำให้อ่านหนังสือสีมากถาครับ

ขอบคุณ คุณ luanglek มากครับ

พระพุืทธรูปที่พบเป็นพระพุทธรูปสมัยรัตนโกสินทร์ครับ เท่าที่เคยได้ยินมา มีคติการฝังพระพุทธรูปลงไปใต้ฐานพระอุโบสถแพร่หลายเหมือนกัน แต่ยังไม่ทราบความหมายที่แท้จริงครับ ส่วนเสมานั้น เป็นเสมาพื้นบ้าน น่าจะมีอายุช่วงอยุธยาตอนปลายถึงรัตนโกสินทร์ตอนต้น เป็นไปได้ว่าช่างอาจมีความนิยมสืบต่อกันมาก็เป็นได้

ส่วนเสนาสนะทั้งหลายในวัด ทั้งพระปรางค์ พระเจดีย์ มีลักษณะเป็นศิลปะรัตนโกสินทร์ทั้งสิ้น น่าจะมีิอายุหลังรัชกาลที่ 3 ลงมาครับ

ขอบพระคุณ คุณ kurukula มากครับ