ตำแหน่งขุนนางไทยที่มีเป็นคู่ๆ เป็นเรื่องเห็นกันทั่วไปในทำเนียบขุนนางโบราณ มีสมุหนายกก็มีสมุหพระกลาโหมด้วย หัวหมื่นมหาดเล็กมีจมื่นศรีสรรักษ์ ก็มีจมื่นไวยวรนาถ เป็นขวาเป็นซ้าย จึงไม่แปลกที่มีขุนหลวงพระไกรสีก็มีขุนหลวงพระเกษม ควบคู่กันไป แต่พวกเราคนรุ่นหลังไม่ค่อยจะได้ยินชื่อขุนหลวงพระเกษม จึงอัศจรรย์ใจกับชื่อขุนหลวงพระ(ยา)ไกรสี อยู่ฝ่ายเดียว
ถึงตรงนี้ขออนุญาตวิสัชนาตำแหน่ง "ขุนหลวงพระเกษม"
จาก
เว็บพิพิธภัณฑ์ศาลไทย อธิบายว่าตำแหน่งนี้ชื่อว่า
"พระเกษมราชสุภาวดี" คู่กับ "ขุนหลวงพระไกรสีราชสุภาวดี" เรียกย่อ ๆ ว่า พระเกษมและพระไกรสี มีหน้าที่เป็นผู้ปรับ
ผู้ปรับ หมายถึง บุคคลผู้ทำหน้าที่ปรับบทหรือวางบทลงโทษเมื่อลูกขุนวินิจฉัยชี้ขาด ฟังข้อเท็จจริงแล้ว ก็ไม่มีอำนาจในการที่จะปรับบทลงโทษว่าการกระทำของจำเลยเป็นความผิดต่อกฎหมายเรื่องใด บทมาตราใดหรือควรจะต้องรับโทษสถานใด ลูกขุนต้องส่งคำชี้ขาดหรือใบสัตย์ไปให้ผู้ปรับ ซึ่งเป็นผู้ที่มีความรู้แม่นยำ ในบทพระอัยการ เป็นผู้ปรับบทในการลงโทษ