เรือนไทย

ก.ศ.ร. กุหลาบ  เมื่ออายุ ๗๒ ปี   ใน พ.ศ. ๒๔๔๘   ได้พิมพ์  มหามุขมาตยานุกูลวงศ์ เล่ม ๑
ว่าด้วย  ลำดับวงศ์ตระกูลขุนนางไทยทั้งสิ้นในแผ่นดินสยาม

พิมพ์ครั้งที่ ๑   พันฉบับ

ตีพิมพ์ที่โรงพิมพ์  สยามประเภท

หน้าวัดราชบพิธ ถนนเฟื่องนคร กรุงเทพ ฯ


ราคาเล่มละ  ๑๐   บาท

หลวง นนทเกตุ(ฉ่ำ)(แขกเจ้าเซ็น)   มีคำถามดั่งนี้


     ข้าพเจ้าจักขอถามท่านอาจารย์กุหลาบ  ๓ ข้อว่า

๑.  พวกสมเด็จเจ้าพระยากรุงเทพฯ นี้     ที่เรียกว่าพวกราชนิกูลนั้น ด้วยเหตุอันใด?


ตอบ     เหตุด้วยย่าของสมเด็จเจ้าพระยา(ช่วง)นั้น      เขาสมมุติเรียกชื่อว่า เจ้าคุณโต   แต่ท่านไม่ได้ชื่อโตหามิได้
แท้จริงท่านชื่อ เจ้าคุณนวล    เป็นราชนิกูลบางช้าง   

ท่านเจ้าคุณนวลเป็นพระบรมญาติอันสนิท กับ พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย
ด้วยเหตุนี้ ท่านจึงเป็น ราชนิกูลเชื้อพระญาติวงศ์ในพระเจ้าแผ่นดินทั้ง ๔ รัชกาล

เมื่อเจ้าคุณนวลเป็นราชนิกูลแล้วและเป็นย่าสมเด็จเจ้าพระยา(ช่วง)    บุตรหลานเหลนโหลนหลินหลือ(ในเวลานั้น ก.ศ.ร. กุหลาบ นับ แบบนี้)
ของท่าน   นับเป็นราชนิกูลทั้งสิ้น  ตลอดจนมาถึงทุกวันนี้ด้วย

หลวงนนทเกตุ(ฉ่ำ)  ถามซ้ำว่า

๒.   ท่านผู้หลักผู้ใหญ่ในวงศ์ตระกูลพวกข้าพเจ้า      ท่านเล่าไว้ว่า   พวกพระยาจุฬาราชมนตรี
(แขกเจ้าเซ็น)   เป็นญาติกันกับพวกสมเด็จเจ้าพระยากรุงเทพ ฯ   จริงหรือไม่จริงฉันใด
ขอให้ท่านอาจารย์กุหลาบตอบด้วย

ตอบ   จริงขอรับผม

๓.   ถ้าเช่นนั้นพวกข้าพเจ้ามิเป็นราชนิกูลด้วยหรือ


ตอบ    พวกท่านพระยาจุฬาราชมนตรี  แลพวกคุณหลวงนนทเกตุ(ฉ่ำ)  เป็นแขกมะหง่น(คือแขกเจ้าเซ็น)
เป็นญาติกับสมเด็จเจ้าพระยาก็จริงแล   

แต่ทว่าเป็นญาติฝ่ายปู่ทวดสมเด็จเจ้าพระยา

เพราะเหตุนี้พวกแขกเจ้าเซ็นจึงไม่ได้เป็นราชนิกูลด้วย

หลวงนนทเกต(ฉ่ำ)  ถามต่อไปว่า

เมื่อข้าพเจ้าไม่ได้เป็นราชนิกูลนั้นแล้ว   เป็นญาติกันกับสมเด็จเจ้าพระยาอย่างไร

ขอความกรุณาท่านอาจารย์กุหลาบแสดงให้ข้าพเจ้าทราบตลอดต้นปลายด้วยเทอญ



นายกุหลาบจึงรับคำว่า     จะบรรยายให้ฟังตั้งแต่ต้นจนปลายดั่งนี้




หนังสือ  "เฉกอะหมัด"  ฉบับนี้      ต้นฉบับเดิมเป็นของท่านพระยาจุฬาราชมนตรี นามว่า  "เชน"
เป็นผู้เรียบเรียงร้อยกรองเป็นเรื่อง ลำดับวงศ์ตระกูลแขกมะหง่น(แขกเจ้าเซ็น)
พวกพ้องวงศาคณาญาติของท่าน

ท่านเป็นผู้รู้เรื่องโบราณมาก   หากจำไว้ได้ดีหว่าผู้อื่น



ภายหลัง พระยา จุฬาราชมนตรี "เถื่อน"   ได้เป็นพระยาบวรประเทศ   ได้รับพระราชทานเครื่องอิศริยายศ
มีพานหมากคนโทน้ำทองคำเป็นต้น
เป็นผู้เรียบเรียงเรื่องนี้ต่อมา


หลังจากพระยาบวรประเทศ(เถื่อน) ถึงแก่กรรมแล้ว
พระยาจุฬาราชมนตรีชื่อว่า "นาม" ผู้เป็นบิดาของพระยาจุฬาราชมนตรี(สิน)ในรัชกาลที่ ๕ กรุงเทพ ฯ มหานคร
ได้เรียบเรียงเรื่องนี้ต่อมาช้านาน   



จนถึง เจ้าพระยาทิพากรวงศ์มหาโกษาธิบดี(ขำ)  เสนาบดีในกรมท่า
ว่าราชการต่างประเทศในรัชกาลที่ ๔  กรุงเทพมหานคร
เป็นผู้เรียบเรียงเรื่องนี้ต่อมาโดยวิเศษพิสดาร


ต่อมาเจ้าพระยาภาสกรวงศ์(พร) ได้เรียบเรียงเรื่องนี้ตัดทอนรอน และย่อโดยสังเขปอีกฉบับหนึ่ง

สรุปใจความตรงกันทั้ง ๕ ฉบับ
ตรงกับฉบับครั้งกรุงเก่าด้วยเหมือนกัน


ก.ศ.ร. กุหลาบได้รับต้นฉบับทั้ง ๕ ฉบับนี้  ที่มีอยู่กับ คุณเนิน   ราชนิกูลบุตรีสมเด็จเจ้าพระยาพระองค์ใหญ่
มารวบรวมกันทั้ง ๕ ฉบับบริบูรณ์แล้ว


ได้คัดข้อความย่อมาพอเป็นสังเขป  พอเป็นเหตุให้ทราบเป็นเลา ๆ     
จะลงให้เต็มนั้นไม่ได้   หน้ากระดาษไม่พอรับรอง



ขอเรียนเชิญมิตรผู้ใจเดียวกัน  เช่น  คุณ เพ็ญชมพู     คุณเงินปุ่นศรี  มาอ่านด้วยความเพลิดเพลิน
และสนทนากัน   เนื้อเรื่องนั้นท่านก็ทราบกันอยู่แล้ว


ท่านที่นับถือ ที่สงสัยว่า ก.ศ.ร. ใช้หลักฐานอะไร  คำตอบก็อยู่ข้างบนแล้วโดยสิ้นเชิง
ทั้งหมดมี  ๑๓๙  สมุดไทย
บางเล่มท่านผู้มีบรรดาศักดิ์มายืมไป ๑๕ ปี  ไม่ส่ง ซ้ำยังริบไว้ด้วย

 
เรียนเชิญคุณ  Bhanumet  ผู้เรืองนาม     แวะมาคุยกันบ้าง

สวัสดีครับคุณ Wandee
ผมมิกล้ารับคำชมครับ หนักเกินไป  :o

ลงชื่อเข้ามารับฟังท่านผู้รู้ด้วยใจจดจ่อครับ เพราะผมเองก็รู้ตามที่อ่านที่ฟังมาเท่านั้น

อยากเห็นเอกสารต้นฉบับเหลือเกิน

คุณ Wandee พอจะทราบเรื่องสายตระกูลของ สกุลศรีเพ็ญ หรือไม่ครับ เพราะทาง สกุลบุนนาค และ สกุลศรีเพ็ญ กล่าวไว้ไม่ตรงกัน

แล้วก็เรื่อง เจ้าคุณกลาโหมคลองแกลบ บิดา เจ้าพระยามหาเสนา ปลี (ในรัชกาลที่ ๑) ที่ เจ้าพระยาภาสกรวงศ์ ว่าอาจจะเป็นบุตร ท่านจิตร (พระอินทรรักษา) น้องท่านใจ (ออกญาเพ็ชรพิไชย) นั้น
ไม่ทราบว่าท่านสันนิษฐานจากอะไร (หรือไปริบเอกสารใครมา  ;D)

ประวัติวงศ์เฉกอะหมัด โดยเฉพาะก่อนกรุงรัตนโกสินทร์ ยิ่งนานก็ยิ่งเป็นตำนานปกรณัมเข้าไปทุกที ยิ่งแต่งยิ่งยาว และดูจะใหญ่โตขึ้นเรื่อยๆ

ส่วนตัวยังคิดว่า
ท่านเฉกอะหมัด ได้เป็นที่ ออกญาเฉกอะหมัดฯ ว่ากรมท่าขวาหรือกรมพระคลัง ส่วนเป็นถึงสมุหนายกนั้นไม่ทราบ แต่ไม่น่าจะได้เป็นที่ เจ้าพระยาบวรราชนายก ดั่งที่ลูกหลานในปัจจุบันเชื่อถือ

ท่านชื่น ก็น่าจะเป็น ออกญาอภัยราชา ไม่น่าจะถึง เจ้าพระยาอภัยราชา
ท่านสมบุญ เป็น ออกญาชำนาญฯ มิใช่ เจ้าพระยาชำนาญภักดี (หรือ ชำนาญบริรักษ์)
ราชทินนามสองท่านนี้ อาจจะด้วยความคุ้นหูของชาวกรุงเก่าในกรุงใหม่

หม่อมใจ อาจเป็นเพียง ออกญาเพ็ชรพิไชย จางวางกรมล้อมพระราชวัง ไม่ถึง เจ้าพระยาเพ็ชรพิไชยที่สมุหนายก ก็ได้ (แต่ผมว่าท่านนี้น่าจะได้เป็นสมุหนายกนะครับ)

ส่วนหม่อมเสน? (แค่ชื่อก็ไม่มั่นใจแล้ว) ผมไม่แน่ใจว่าจะได้เป็นถึงที่ เจ้าพระยามหาเสนาที่สมุหพระกลาโหม หรือไม่ อาจเป็นเพียง ออกญาจ่าแสนยากร อธิบดีกรมมหาดไทยฝ่ายพระราชวังบวรสถานมงคล
แต่ติดที่ว่าชาวกรุงเก่าออกนามท่านว่า เจ้าคุณกลาโหมวัดสามวิหาร ท่านจึงอาจได้ว่าที่สมุหพระกลาโหมเป็นระยะสั้นๆ ในรัชสมัยขุนหลวงหาวัด ก็เป็นได้

สุดท้าย ท่านบุนนาค ผมเองออกข้างไม่มั่นใจว่าท่านจะเป็นที่ นายฉลองไนยนารถหุ้มแพรมหาดเล็กวังหน้ากรุงเก่า
รวมถึงตำนานสามเกลอ ไทย จีน แขก ผมก็ยังแคลงใจอยู่

แต่ยิ่งนานวัน ประวัติวงศ์เฉกอะหมัด ยิ่งถูกแต่งเติมกลายเป็นโคตรวงศ์ที่ยิ่งใหญ่ขึ้นทุกที หากไม่หยุด และพยายามหาหลักฐานมายึดเป็นหลักแล้วละก็ ได้ยิ่งเข้ารกเข้าพงเป็นแน่
โดยเฉพาะชาวสกุลบุนนาคบางส่วน ดูจะเพ้ออยู่ในความเชื่อที่เป็นภาพมายาเหล่านี้เสียจริง 

ขออภัยที่เรียกนามโดยคะนอง 

อยากให้มีคนเข้ามาคุยแล้วดิฉันจึงจะสามารถเรียบเรียงและจัดระบบได้
บางเรื่องใกล้สมบูรณ์แล้ว  แต่ไม่ทราบว่าจะจบได้เมื่อไร


เรื่องสกุล ศรีเพ็ญ  มีมิตรอุปการะไว้เล่มหนึ่ง    คิดว่าคงไม่ลงลึกซึ้งมาก นอกจากเรื่อง ที่เกี่ยวกับพระราชวังในรัสเซีย
เดี๋ยวหานะคะ

เรื่องยกท่านผู้ใหญ่เป็น เจ้าพระยานี่ ดิฉันก็เคยเห็นเอกสารมากับตา   ต้องคุยกันว่า เป็นการยกย่องจากผู้ใต้อุปการะเชิดชูเกินความจริง



ที่สนใจยกเรื่องนี้ขึ้นมา  ก็เพียงเสนอข้อมูลส่วนหนึ่ง   เผื่อผู้ถือ เอกสาร ที่เก่าแก่ จะเข้ามาสนทนากันเพื่อแลกเปลี่ยนความคิด




ท่านจิตร  น้องชาย ท่านใจ(ออกญาเพชรพิไชย)

พระมหาอุปราชกรมพระราชบวรสฐานมงคล ขุนหลวงสรศักดิ์(มะเดื่อ) ประทับอยู่ ณ พระราชวังจันทเกษม
ทรงตั้งนายจิตร   บุตรืี่สองของเจ้าพระยาชำนาญภักดี สมุหนายกคนเก่า  เป็น
พระพรหมสุรินทร์  เจ้ากรมพระตำรวจฝ่ายพระราชวังบวร
เรียกว่าเป็นขุนนางเร็ว เพราะสนิทสนมกับหลวงสรศักดิ์มาก่อน

ท่านใจเป็นแต่มหาดเล็กสามัญ จนอายุเจริญมาหลายแผ่นดิน


พระพรหมสุรินทร์(จิตร) ทำราชการอยู่ไม่ตลอดแผ่นดิน  ถึงแก่กรรมในต้นแผ่นดินนั้นเอง

ถึงแผ่นดินพระบาทสมเด็จพระบรมราชาธิราชทรงธรรม   เรียกอีกอย่างหนึ่งว่า พระบาทสมเด็จพระบรมราชาธิราชศรีสรรเพขย์

ท่านใจได้รับโปรดเกล้าให้เป็นพระยาเพชรพิไชย   จางวางกรมล้อมพระราชวังหลวง
ได้ว่ากล่าวกรมอาสาจาม  กรมอาสาญี่ปุ่น   กรมอาสาใหม่  และเป็นอธิบดีกรมวัง
(เรื่องกองอาสาจามนี้  ก.ศ.ร. เข้าใจผิดผลาดมาก/วันดี)

ท่านใจจะได้ยศอื่นมาบ้างหรือไม่  ท่านผู้เรียบเรียงไม่สามารถค้นได้



พระยาเพชรพิไชย(ใจ)สมรสกับ   ท่านแฉ่ง บุตรีเจ้าพระยสรัตนาธิเบศร์(ขุนเณร) สมุหกลาโหมในแผ่นดินพระเจ้าท้ายสระ
ทั้งสองตั้งบ้านเรือนอยู่ในบ้านบิดาใกล้วัดสามพิหาร


พระเจ้าท้ายสระโปรดตั้งเจ้าพระยายมราชให้เป็นเจ้าพระยามหาเสนาที่สมุหกลาโหม
ตั้งบ้านเรือนอยู่ที่คลองแกลบ

เจ้าพระยากลาโหมคลองแกลบ เป็น ญาติสนิท กับพระยาเพชรพิไชย  แต่จะเป็นเชื้อโลหิตฝ่ายใด
ข้าพเจ้า (พระยาจุฬาราชมนตรี(เชน)) ไม่ทราบ
เมื่อกรุงเก่าเสียแก่พม่าข้าศึก  ข้าพเจ้าอายุ ๓๗ ปี

ข้อมูลเกี่ยวกับตระกูลบุนนาคที่มีอยู่ เป็นหลักฐานชั้นหลังกว่าของคุณ Wandee  ก็เลยขอร่วมวงฟังดีกว่านะคะ
แต่เคยสะดุดใจแบบเดียวกับคุณ Bhanumet  ว่าตำแหน่งและราชทินนามของเจ้าพระยาเฉกอะหมัด  อาจจะเพิ่มเติมขึ้นภายหลัง
ถ้าท่านเป็นสมุหนายกสมัยอยุธยา    ทำไมมีราชทินนามเฉพาะตัว  ไม่ใช้ราชทินนามของสมุหนายก
ส่วนเจ้าคุณกลาโหมสามวิหาร   อาจเป็นแค่เจ้าพระยามหาเสนา  เสนาบดีกลาโหม  หนึ่งในสี่จตุสดมภ์   ค่ะ
ขอแสดงความคิดเห็นแค่นี้

เสน่ห์ของบันทึกนี้คือมีที่ตั้งบ้านเรือน และ รายชื่อภรรยาหลวง       อ่านเพลินทีเดียว
ถ้าเป็นบุตรของอนุภรรยาแต่รับราชการมีชื่อเสียงก็บันทึกไว้


ท่านชื่นได้เป็นพระยาพระยาวรเชษฐภักดี        เป็นพระยา อภัยราชา สมุหนายกเมื่ออายุ ๓๐

มีบุตรี ชื่อ เลื่อน (ประวัติมีอีก)
บุตร ชื่อ สมบุญ  จมื่นจงภักดีองค์ขวา    ต่อมาเป็น พระยาบำเรอภักดิ์ ปลัดทูลฉลองกรมวัง
ต่อมาเป็น เจ้าพระยาชำนาญภักดี  สมุหนายก


ท่านเสนเป็นพระยาจ่าแสนยากร  แล้วขึ้นเป็นเจ้าพระยามหาเสนา
ตั้งบ้านเรือนอยู่ที่ริมวัดสามพิหาร  แยกทางจะไปหัวรอ
คนเรียกท่านว่า กลาโหมวัดสามพิหาร

อ่านประวัติตระกูลบุนนาคทีไร ก็นึกถึงนวนิยาย "ฟ้าใหม่" ของศุภร บุนนาค ทุกที
เป็นแม่ยกของพ่อแสน พระมหามนตรี ค่ะ

เรื่องท่านบุนนาก ไปขุดสมบัตินั้น  อ่านมาตั้งแต่เป็นเด็กๆในนวนิยานอิงประวัติศาสตร์เรื่องหนึ่ง
คุณ คึกฤทธิ์ ก็เขียนไว้น่าคิดเหมือนกัน

บันทึกเล่มนี้จดไว้ สี่หน้ากว่า

บรรยายไว้ว่า

เมื่อกรุงเก่าจวนจะแตกทำลาย เสียแก่พม่าข้าศึกนั้น      ท่านบิดามารดาของเราเก็บรวบรวมทรัพย์สมบัติ
ล้วนเงินทองเป็นกองมาก ๆ     ทิ้งลงในสระในบ่อที่มีอยู่ในบ้าน

การก็ไม่สู้ช้านานกี่มากน้อย    เรายังจำตำบลบ่อสระในบ้านได้ถึงจะถูกถมกลบเสียหมด

บ่ออยู่ริมต้นชมพู่ใหญ่       ใกล้ๆปากบ่อมีต้นตาลตะโหนดอยู่คู่หนึ่ง
เราเคยผูกชิงช้ากับต้นตาลไกวเล่น


เรื่องนี้ก็ทราบกันอยู่ทั่วไป....


คุณ Bhanumet  กระเถิบเข้ามา    เรื่องสมบัติเล่าดังได้ที่ไหน

อิอิ  ที่ขำนิดหน่อยก็เพราะนับชื่อทาสที่ท่านเอาไปด้วยเกินมาคนหนึ่ง

จำได้ค่ะ คุณเทาชมพู

เคยไปกราบคุณ ศุภร ที่บ้านเรือนไทย ถ้าจำไม่ผิดอยู่ลาดพร้าว
เรือนไทยของท่าน ก็คือ เรือนไทย  ในรสลินค่ะ
ม่านลูกไม้สีแดง

เห็นแล้วนักอ่านตกตลึง             

เคยดูรูปคุณศุภรตอนสาวๆ    สวยสมคำบรรยายโฉมของรสลินจริงๆ ค่ะ
แต่เมื่อดิฉันเคยเห็น ในฐานะคุณแม่ของคุณหญิงสุริยา รุ่นพี่ของดิฉัน  ท่านอยู่ในวัยกลางคนแล้ว  แต่ก็ยังสง่างามอยู่
เล่นสักวากับม.ร.ว. คึกฤทธิ์  มีลูกเล่นคมคายมาก
 
เรื่อง รสลิน ไปเจอหนังสือที่พิมพ์ครั้งที่ ๒  เลยซื้อมาเก็บไว้ เพราะรุ่นแรกที่ซื้อมา อ่านเสียแตกฉาน คือที่ทากาวไว้ หลุดหมด เป็นหน้าๆ
เรื่องนี้ น่าจะเป็นเรื่องเอกของคุณศุภร บุนนาค   ถ้าไม่มี "ฟ้าใหม่" มาชิงมงกุฎไปเสียก่อน

ประวัติของหม่อมบุนนาค ที่ม.ร.ว. คึกฤทธิ์ เขียนไว้ในโครงกระดูกในตู้ และอ.นิธิ เอียวศรีวงศ์วิจารณ์ถึง    ดิฉันไม่เห็นด้วยกับอ.นิธิ ค่ะ

เล่าตามมหามุขมาตยานุกูลวงศ์  ไปก่อนนะคะ
จำที่อาจารย์นิธิเขียนไม่ได้     ทำไมถึงจำไม่ได้หนอ  สงสัยไม่ได้อ่านมากกว่า


ท่านบุญนาก กับท่านลิ้มภริยา  ปรึกษากันแล้วก็ตกลงจะไปขุดสมบัติของสกุล

สองผัวเมียพา คุณนกยูง  ลูกชายคนโตไปด้วย  
ฝากคุณตานีลูกสาวคนเล็กไว้กับท่านผู้หญิงในสมเด็จเจ้าพระยามหากษัตริย์ศึก


ลงเรือมังกุแคร่นอกปากมีจังกูดและกรรเชียงพร้อม   มีทาสพายเรือ ๔ คน

เร่งขึ้นไปถึงวัดสามพิหารในกรุงเก่า  จอดเรือที่ท่าหน้าบ้าน
แล้วพากันไปขุด แก้ว แหวน เงิน ทอง และสิ่งของที่มีราคาต่างๆ  
บรรทุกในท้องเรือมังกุจนเพียบกระดานไม้เลียบปากเรือตีน้ำ(ภาษาไพเราะน่าอ่าน)
แล้วก็ตีกันเชียงล่องตามน้ำลงมา


ถึงคลองแม่อ้อมแขวงเมืองนนทบุรี  ก็เลี้ยวลงไปในคลองแม่น้ำอ้อมทางแม่น้ำเจ้าพระยามีโจรผู้ร้ายชุมนัก
สมัยนั้นในคลองอ้อมมีบ้านเรือนคับคั่ง  ไม่น่ากลัวเลย


ตามลำแม่น้ำที่ตำบลบ้านตะนาวศรีมีบ้านเรือนพม่าเก่าอยู่ทั้งย่าน
ตำบลตลาดแก้วใต้วัดเขมาก็เป็นหมู่บ้านแขกสุหนี่ไทรบุรีที่หนีภัยพม่ามา
ประพฤติเป็นคนพาลสันดานหยาบ  เป็นโจรผู้ร้ายคอยปล้นเรือลูกค้าพานิชย์ที่ขึ้นล่องในท้องน้ำเนือง ๆ

คล้าย ๆ พวกมอญบ้านโคกช้าพลู  แขวงเมืองประทุมธานี  หรือบ้านหลวงบันเมาทุกขราษฏร์(ช้าง) ตำบลท้ายเกาะใหญ่ แขวงกรุงเก่า


เรือเข้าไปในคลองแม่น้ำอ้อมแขวงเมืองนนทบุรี    มาถึงคลองบางใหญ่ในเวลาห้าทุ่มเศษ
ในเวลานั้นเป็นที่เปลี่ยวไม่มีบ้านเรือน


ขณะนั้นมีอ้ายผู้ร้ายไทยเรานี่เอง  ลงเรือเผ่นม้าแจวมาสองคนหัวกับท้าย   มีคนนอนมาในท้องเรือจำนวนมาก
พากันโห่ร้องเกรียวกราวเข้ารุมตีไอ้แสงทาสที่ถือจังกูดท้ายเรือมังกุตกน้ำ      แล้วยิงไอ้แสงตายกลางน้ำในลำคลอง

อ้ายผู้ร้ายขึ้นบนเรือมังกุ  ฟันทาสที่กรรเชียงเรือตายสองคน   แล้วตีฟันแทงฆ่าท่านลิ้มกับคุณนกยูง ตายในเรือมังกุทั้งสองคน


เหลือแรงที่จะต่อสู้  ท่านบุนนาคจึงหนีโดดลงน้ำไปกับอ้ายจันทาทาส
ว่ายน้ำข้ามฟากไปขึ้นที่บางม่วง
รุ่งเช้าอาศัยเรือแม่ค้าชาวสวนไปถึงวัดบางอ้อยช้าง   ที่ท่านสมภารทองอยู่เคยเป็นอาจารย์สอน ก.ข. ท่านบุนนาคมา



แล้วยืมเรือท่านอาจารย์ล่องลงมายังจวนสมเด็จเจ้าพระยามหากษัตรืย์ศึก  ใต้วัดบางหว้าใหญ่
กราบเรียนเหตุร้ายให้ทราบ




ละเอียดกว่าที่เล่ากันมานะคะ

ขออนุญาตนอกเรื่องครับ

แสดงว่า ที่มีคนยึดตาม กฎหมายตราสามดวง และ ประมวลกฎมายแพ่งและพาณิชย์ ว่าโบราณใช้ "ลูก หลาน เหลน ลื่อ(สะกดหลายแบบ)"
และพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถานว่า "ลูก หลาน เหลน ลื่อ ลืบ ลืด"
โดยกล่าวว่า "ลูกหลานเหลนโหลน" มาจากเนื้อเพลง "เราสู้" เพื่อความคล้องจอง

แต่ "โหลน" อาจเป็นภาษาปากมาแต่โบราณแล้วก็ได้

สนุกจัง

เข้ามาบอกว่ามีไทยมุงติดตามอยู่น่ะครับ

ถ้าผิดพลาดอย่างใด กรุณาแก้ไขให้ด้วยค่ะ

ในหนังสือโครงกระดูกในตู้ ม.ร.ว.คึกฤทธิ์เปรยว่า ในที่สุดก็จับผู้ร้ายไม่ได้  ทั้งๆหม่อมบุนนาคก็เป็นคนสนิทของเจ้าพระยาจักรี (สมเด็จเจ้าพระยามหากษัตริย์ศึก) แสดงว่าผู้ร้ายน่าจะเป็นคนมีอิทธิพล
ม.ร.ว.คึกฤทธิ์ ท่านเปรยไว้แค่นี้
อ.นิธิ วิเคราะห์เปรยๆเช่นกันว่า อาจารย์หม่อมท่านพูดไม่สมควร  มีนัยยะพาดพิงถึงบุคคลในที่สูง  อ่านแล้วดิฉันก็ตีความว่า อ.นิธิท่านเข้าใจว่าอาจารย์คึกฤทธิ์หมายถึงพระเจ้าตากอยู่เบื้องหลัง   ซึ่งอ.นิธิไม่เห็นด้วย
ส่วนดิฉันไม่เห็นด้วยกับอ.นิธิอีกที    เท่านั้นละค่ะ คุณวันดี

มาอ่านที่คุณวันดีโพสต์ ก็ขอตั้งข้อสังเกตไปตามเนื้อผ้า  ขอเชิญคนอื่นมาแก้ไขให้ด้วย ถ้าเข้าใจผิด
๑  ไปขุดสมบัติ มากมายจนเพียบลำเรือ   หม่อมบุนนาคท่านหาบอดี้การ์ดน้อยเหลือเกิน แค่บ่าวชาย ๔ คนเท่านั้น   มีลูกชายและท่านอีก ๒ เป็น ๖ คน 
คุณนกยูงนี่กี่ขวบก็ไม่ทราบ   แต่คงไม่ถึงกับเป็นหนุ่มฉกรรจ์    เพราะน้องสาวยังเล็กขนาดแม่ไม่ให้ตามไป  เพราะจะเป็นภาระ  พี่ชายก็คงอายุแก่กว่าไม่มาก
สมัยนั้นบ้านเจ้าพระยาหรือสมเด็จเจ้าพระยา บ่าวไพร่ย่อมมากมายหลายสิบคน      หม่อมบุนนาคก็เป็นคนสนิท จะไปขุดสมบัติทั้งที  ขออนุญาตนายพาบ่าวไปหลายลำเรือหน่อยไม่ได้หรือ  รู้ก็รู้ว่าโจรผู้ร้ายชุกชุมทั่วทุกหัวระแหง  เพราะบ้านเมืองยังไม่ปกติ

๒  คุณวันดี บอกว่า "ถึงคลองแม่อ้อมแขวงเมืองนนทบุรี  ก็เลี้ยวลงไปในคลองแม่น้ำอ้อมทางแม่น้ำเจ้าพระยามีโจรผู้ร้ายชุมนัก
สมัยนั้นในคลองอ้อมมีบ้านเรือนคับคั่ง  ไม่น่ากลัวเลย"
อ่านแล้วไม่เข้าใจว่าคลองแม่อ้อมนี้น่ากลัวหรือไม่น่ากลัวกันแน่   ต้องขอแรงมาอธิบายอีกทีนะคะ

๓  เรือเข้าไปในคลองแม่น้ำอ้อมแขวงเมืองนนทบุรี    มาถึงคลองบางใหญ่ในเวลาห้าทุ่มเศษ   ในเวลานั้นเป็นที่เปลี่ยวไม่มีบ้านเรือน
เรือลำเดียว แจวไปตอนดึก  ขนของมาเพียบ  ต้องแล่นช้ามาก    สองข้างทางก็เปลี่ยว   ละแวกนั้นโจรผู้ร้ายก็ชุกชุม
เคยได้ยินมาว่า สมัยโบราณ การเดินทางทางเรือ  พอค่ำก็ต้องแวะขออาศัยในที่ปลอดภัย เช่นที่วัด หรือบ้านนายบ้านที่เชื่อถือได้
หม่อมบุนนาคท่านไม่ยักแวะพัก     แต่ตัดสินใจเดินทางตอนดึก ในเรือลำเดียว   ถึงบางใหญ่ห้าทุ่มเศษ   
ถ้าไม่เจอโจร ท่านกะจะถึงจวนใต้บางหว้าใหญ่  กี่โมงกันนะคะ
แสดงว่าท่านร้อนใจอยากถึงบ้านเร็วๆ หรือยังไงแน่      จึงไม่ยอมแวะพักให้ใครรู้เลยว่ามีสมบัติเต็มเรือ    เลยหนีเสือปะจระเข้แทน

พูดถึงหม่อมบุนนาค   ดิฉันรู้สึกมานานแล้วว่า ถ้าเป็นตัวละครก็ต้องเรียกว่ามี  character โดดเด่น  เพราะตำนานและประวัติที่เล่าขานเกี่ยวกับตัวท่าน   ทำให้ท่านมีสีสัน เหมาะจะเป็นพระเอก
จะไม่มองในแง่ที่ว่าประวัติเหล่านี้ จริงหรือไม่จริง   เพราะดิฉันไม่มีข้อมูลมากกว่านี้    เอาเป็นว่าแกะรอยจากที่รู้มานะคะ

๑  เป็นมหาดเล็กหนุ่มผู้ดีมีตระกูลอยู่ในราชสำนักอยุธยาตอนปลาย
๒ ไม่ถูกกับพระเจ้าตากมาตั้งแต่ยังเป็นมหาดเล็ก
๓  สนิทกับเจ้าพระยาจักรี  ซึ่งเคยเป็นมหาดเล็กมาด้วยกันเช่นกัน
๔  กรุงแตก รอดตายไปได้กับภรรยา   ไปพึ่งบารมีเพื่อนเก่า
๕ ไม่ยอมเข้ารับราชการ   ทั้งที่เป็นคนมีฝีมือรบเก่งมาก    พอใจเป็นแค่ทนายหน้าหอของเจ้าพระยาจักรี
๖  ประสบทุกข์ภัยใหญ่หลวง  สิ้นเนื้อประดาตัว สูญเสียภรรยาและบุตรชาย   แถมจับผู้ร้ายไม่ได้ด้วย
๗  ชะตาฟื้นขึ้นมาอีกครั้ง   ทั้งๆยศถาบรรดาศักดิ์ก็ไม่มี   ท่านผู้หญิงจักรีก็พอใจจะยกน้องสาวให้เป็นภรรยา  ยอมรับเป็นน้องเขย
๘ ตลอด ๑๕ ปีของธนบุรี  ไม่เคยเป็นขุนนาง  แต่ถึงรัชกาลที่ ๑  กลายเป็นเจ้าพระยามหาเสนา  เสนาบดีกลาโหม  ในยุคสมัยที่ต้องรบทัพจับศึกกันไม่เว้นว่าง
แสดงว่าได้รับความไว้วางพระราชหฤทัยมาก   แค่เป็นเขยเล็ก คงไม่ได้ตำแหน่งนี้  แต่ต้องมีฝีมือในการบัญชาการทัพ  เห็นได้จากคำกล่าวที่ว่า ในรัชกาลที่ ๑ ใครรบทัพจับศึกเก่งก็เป็นคนโปรด
๙ เป็นบุคคลสำคัญระดับตำนาน   ชื่อของท่านกลายมาเป็นชื่อของตระกูลขุนนางที่มีอำนาจที่สุดของรัตนโกสินทร์

ขอบคุณค่ะคุณเทาชมพู    ไม่เคยอ่านอาจารย์นิธิจริงๆ
เรื่องที่คุณคึกฤทธิ์เขียน จำได้ค่ะ


ืีที่คุณเทาชมพูถามคงเป็น  ทางแม่น้ำเจ้าพระยามีโจรชุม

พยายามเล่าโดยเขียนตามต้นฉบับและย่นย่อตัดทอนที่ก.ศ.ร. พูดซ้ำ



สนใจคุณ นวล มานานแล้วค่ะ     นายโหมด(พระยากสาปนกิจโกศล  อมาตยกุล)เคยเล่าไว้ว่า ท่านทันเห็น คุณนวล
ตามบวกลบปีอยู่พักใหญ่  กว่าจะคิดออก

น่าสนใจ  พระยากสาปน ฯ ท่านเล่าว่ายังไงบ้างคะ

นายโหมดรู้จักเจ้านายหลายองค์ในรัชกาลที่ ๓    แบบเที่ยวเล่นยิงปืนด้วยกัน
เจ้าจอมหลายท่านก็เป็นญาติเกี่ยวดอง


ท่านเล่าว่ารู้จักใครบ้าง     ย้ายบ้านกี่หน   ท่านเล่าว่าเคยเห็นใครบ้างเท่านั้นค่ะ


ดิฉันตามหนังสือฏหมายของท่านมา  เลยพลอยรู้จักวงศ์สกุลของท่านทั้งลูกชาย  ลูกสาว  ลูกสใภ้   พ่อตาลูกชาย
หลานปู่    และหลานชวด
เป็นบุคคลก้าวหน้าที่สุดของเมืองไทยคนหนึ่ง  ที่พิมพ์หนังสือกฏหมายเล่มแรกของประเทศ (เพื่อใช้ป้องกันตัวในศาลคดีมรดก)


เท่าที่อ่านมา คิดว่าท่านคบหากับปาเลกัวส์ แบบแลกเปลี่ยนวิชากันมากกว่าที่จะเป็นศิษย์
บรัดเลนั้น   ท่านจ้างพิมพ์หนังสือค่ะ  พิมพ์ช้าเนิ่นนานมากเป็นปีสองปี

เพื่อให้เกิดการยืนยันเกี่ยวกับข้อมูลของคุณ ก.ศ.ร.กุหลาบ
ขอย้อนไปที่ส่วนคำถามแรก ที่คุณกุหลาบระบุว่า หลวงนนทเกตุ (ฉ่ำ) เชื้อสายแขกเจ้าเซ็น เป็นผู้มีคำถาม

ลองค้นดูพบว่า

๑.ราชทินนามนี้มีอยู่จริง โดยตามสารบาญบัญชีแล้ว สังกัดอยู่ในกรมท่าขวา
ที่พบนั้นบ้างเขียนเป็นหลวงนนทเกต บ้างก็เขียนเป็นหลวงนนทเกษ
ตามความเข้าใจส่วนตัวแล้วเชื่อว่าน่าจะเขียนเป็นหลวงนนทเกษมากกว่า

๒.ปรากฎชื่อหลวงนนทเกษ (แย้ม) อย่างน้อยก็ตั้งแต่ปี ๒๔๒๖ เป็นต้นมาจนถึงปี ๒๔๓๒ ที่เสียชีวิต

ดังนั้นถ้าถามว่าหลวงนนทเกษ (ฉ่ำ) ตั้งคำถามกับคุณ ก.ศ.ร. กุหลาบ ไว้เมื่อไร
ก็คงบอกได้แค่คร่าวฯว่า คงต้องหลังปี ๒๔๓๒ เป็นต้นมาครับ

แหะๆ   รายชื่อขุนนางกรมท่าขวา  ไม่มีค่ะ 


หนังสือแทบทุกเล่มของ ก.ศ.ร. กุหลาบ   บางส่วนจะนำลงพิมพ์ใน สยามประเภทก่อน
ตานี้  สยามประเภท ที่เห็นใช้ ๆ กันมีแค่เล่ม ๑, เล่ม ๒ บางส่วน, เล่ม ๓ บางส่วน  และเล่ม ๔
ผู้ที่มีหนังสือเล่ม ๆ ของ ก.ศ.ร.    แต่ไม่มี สยามประเภท เลย  ก็ไหว  คือทำงานได้
(มีผู้เชี่ยวชาญปลอบใจมาเช่นนั้น)


สวรรค์ประทานพรแด่คุณเงินปุ่นศรี(คำอุทานแสดงความนับถืออย่างยิ่ง)    หนังสือเล่ม ๆ  ของ ก.ศ.ร.  หายากยิ่งกว่าสยามประเภทอีก


มหามุขมาตยานุกูลวงศ์นั้น   ท่านตั้งใจว่าจะพิมพ์รวมเล่ม  ๑๕ เล่ม ขนาดหนังสือกฏหมาย
เคยเห็นเล่มใหญ่เล่มเดียว  และ  ปกสวยเล่มเล็กอีกสองเล่ม  ปกกระจุยอีกสองเล่ม(ขุนนางจีน)
อ่านมาหลายปีแล้วยังสนุกและมีข้อมูลแปลก ๆ อยู่


ที่ตั้งหัวข้อไว้ก็เพื่อจะให้เปรียบเทียบกับหลักฐานใหม่ๆที่เพิ่งค้นพบ

เรื่อง  ต้นวงศ์ตระกูลศรีเพ็ญ              ตอบคุณ Bhanumet



ขอเชิญคุณ เงินปุ่นศรี  เมื่อว่างจากการงาน   มาแก้ไขและเพิ่มเติมข้อมูลด้วย
มาคนเดียวก็ผิดคนเดียว  จักยินยอมได้ฉันใด

ในฐานะนักอ่าน ก็จะเล่าตอนที่คิดเองว่าสนุกและน่าสนใจ
ข้อมูลอ้างอิง หรือ สมบัติส่วนตัวก็พอมีติดตัวกันบ้าง

คุณ  Bhanumet     สงสัยตรงไหนกรุณาถามเป็นตอน ๆ เลยนะคะ




ย่อแบบบีบอัดข้อมูล ที่คุณ Bhanumet  ย่อมทราบอยู่แล้ว



พระยาจ่าแสนยากร(จรูญ) อธิบดีกรมมหาดไทย ฝ่ายพระราชวังบวรฯ  ในแผ่นดินสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวบรมโกฐ
มีลูก  ๓ คน

๑.  ท่านผู้หญิง จำเริญ  ภรรยาหลวง เจ้าพระยาอินทราภัย(อรุณ)

๒.  นายจำรัส

๓.  เจ้าจอมรัศมี ในกรมพระราชวังบวร เจ้าฟ้านราธิเบศร์  กรมขุนเสนาพิทักษ์(เจ้าฟ้ากุ้ง)
     มีพระโอรส ชื่อ พระองค์เจ้าศรีสังข์    เมื่อเสียกรุงเก่า เสด็จไปเมืองเขมร


นายจำรัสรับราชการเป็น หลวงรักษ์เสนาในกรมมหาดไทย  มีลูกกับภรรยาหลวง ๖ คน   บุตร ๕ คนตกไปเมืองพม่า
บุตรคนโต  คือ  นายทองขวัญ    บิดาพระยาศรีสหเทพ  (ทองเพ็ง)

บุตรกับภรรยาน้อยมี ๒ คนคือ นายยิ้ม(ต่อมาเป็นนายรัต)  และนายแย้ม(เป็นที่นายแกว่น) นายเวรกรมมหาดไทยในรัชกาลที่ ๓



เท่าที่เล่ามา   คุณเงินปุ่นศรีไม่เข้ามาป่วน...เอ้..ย!  แก้ไข
ยังอยู่ ปกสีน้ำตาลเข้ม สันดำ  ใช่ไหมคะ


เล่มที่ถืออยู่มีตอนให้มิตรที่สนิท หยิบผงทองคำ โดยใช้สามนิ้วไหมคะ

หาหนังสือของ ดร.จุฬิศพงศ์   จุฬารัตน์  พิมพ์ครั้งที่สอง  เจอแล้วค่ะ

ขุนนางกรมท่าขวา  การศึกษาบทบาทและหน้าที่ในสมัยอยุธยา ถึง รัตนโกสินทร์ พ.ศ. 2153 - 2435

เรื่องหลักฐานนี้ อาจารย์พิทยา บุนนาค ได้ศึกษาคำนำตอนต้นของนายกุหลาบ....
และเขียนไว้ในหนังสือ "มุสลิมผู้นำฯ" ดังนี้

"...ชวนให้คิดว่านายกุหลาบมีจดหมายเหตุของพระยาวรเทพ (เถื่อน) อยู่จริง
จึงได้มีการเปรียบเทียบ และรู้ว่าบทความของเจ้าพระยาทิพากรวงศ์ฯ นั้น
ได้มีการเพิ่มและขยายความออกไปจากจดหมายเหตุเดิม..."

และัยังได้วิเคราะห์ต่อไปด้วยว่า

"...เว้นแต่นายกุหลาบได้ใส่สำนวนให้ดูอลังการหรูหราขึ้น
แต่ที่สำคัญไปกว่านี้ก็คือสอดไส้ความรู้ของตนลงไปด้วย..."

แต่ที่สำคัญคืออาจารย์พิทยาได้เพิ่มเติมอีกว่า
"...ในบทความนี้นายกุหลาบก็ยังคงอนุรักษ์เอกลักษณ์เฉพาะตัวไว้อย่างเหนียวแน่น
โดยไม่เว้นที่จะปั้นความขึ้น...ให้เข้าใจไปว่าจดหมายเหตุนี้เป็นของพระยาจุฬาราชมนตรี (เซน)..."

ว่าไปแล้วคนในสายสกุลบุตรหลานของท่านเฉกอะหมัดทั้งสายมุสลิมและสายพุทธ
ต่างก็ได้มีผู้ศึกษาประวัติและพยายามค้นคว้ามาโดยตลอด จนแม้ในยุคนี้
ไม่ว่าจะเป็นชมรมสายสกุลบุนนาค ที่จัดทำหนังสือลำดับสกุลปกแข็งเล่มใหญ่มา  ๒ เล่ม
หรืออาจารย์พิทยา บุนนาค ที่วิเคราะห์เรื่องการเดินทางของท่านเฉกอะหมัด
และรวมถึงอาจารย์จุฬิศพงศ์ จุฬารัตน์ ที่ศึกษาเรื่องบทบาทของขุนนางกรมท่าขวา

ดังนั้นเราคงต้องฟังความคิดห็นของคนในสกุลบุนนาคให้มาก
ด้วยว่าท่านหล่านั้นจะมีโอกาสได้อ่านและศึกษาเอกสารต้นฉบับต่างฯ
รวมถึงคำบอกเล่าต่างฯ ที่อยู่ในสายสกุลมากกว่าู้ผู้อื่นครับ

ขอบคุณมากค่ะ คุณเงินปุ่นศรี



๑.        ขอถามว่า คุณเงินปุ่นศรี  เคยพบเอกสารที่อ้างถึง  มหามุขมาตยานุกูลวงศ์ เล่มอื่นนอกจากเล่ม ๑  หรือไม่คะ
ที่เป็นเอกสารต้นฉบับ


๒.       อีกเรื่องหนึ่งที่ขอคำแนะนำแทนสหายที่พยายามค้นหาบรรพบุรุษต้นสกุลฝ่ายสตรี
คือ เราจะใช้ข้อมูล  จาก  มหามุขมาตยานุกูลวงศ์  ได้แค่ไหน
ถ้าไม่จัดทำคัดลอกไว้ในเวลานี้     เรื่องราวก็จะสูญสลายละลายไปโดยสิ้นเชิง




          ตามความเข้าใจของดิฉัน      ต้นเรื่องจริงๆนั้นอยู่ใน สยามประเภท
๓.       แล้วสยามประเภทเต็มชุด ๑๒ เล่มนั้น    คุณเงินปุ่นศรีผู้ที่ศึกษาสายสกุล  คิดว่า มีอยู่กี่ชุดในสารขัณฑ์
(ขออภัยเป็นอย่างสูงที่บังอาจถาม  เพราะเป็นความอยากรู้อย่างสาหัส)




มหามุขมาตยานุกูลวงศ์ เล่ม ๒(ปกสวย)   ว่าด้วย วงศ์ตระกูลเสนาบดีจีน    ก็โดนกรีดออกมาจากเล่ม เพื่อถ่ายเอกสาร
กระดาษนั้นแตกหักไปตามกาลเวลา



หัวใจนักอ่านก็เหลือนิดเดียว

ขอขอบพระคุณทุกท่านมากครับ

มุสลิมผู้นำฯ ของ อ.พิทยา บุนนาค
ขุนนางกรมท่าขวาฯ ของ อ.จุฬิศพงศ์ จุฬารัตน์
สองเล่มนี้อ่านมาแล้วครับ

ตัว อ.พิทยา นั้น ท่านเชื่อโดยส่วนตัวจริงๆ ว่า ท่านเฉกอะหมัด เป็นเชื้อสายชาวจอร์เจีย (แม้ในหนังสือท่านจะมิได้ฟันธงลงไป)

นอกจากนั้น ท่านเตช บุนนาค ก็ได้สืบหาเมืองเกิดของท่านเฉกอะหมัดจนเชื่อว่า พบแล้ว
ท่านเตช นั้นมีจิตวิญญาณของนักประวัติศาสตร์โดยสมบูรณ์ แม้จะมิได้เป็นนักประวัติศาสตร์เต็มตัวก็ตาม
งานทำบุญอุทิศส่วนกุศลให้ท่านเฉกอะหมัดและบรรพบุรุษมุสลิม ที่ราชภัฏอยุธยา ช่วงเดือนพฤษภา ท่านก็ไปโดยสม่ำเสมอ
(ในงานอาหารมุสลิมอร่อยมากครับ ทั้งข้าวหมกไก่ ข้าวแขก ฯลฯ)



เรียน คุณ Wandee ครับ


ผมเคยอ่านข้อมูลฝ่ายสกุลศรีเพ็ญนี้แล้วครับ ที่สงสัยมาโดยตลอดก็คือ ฝ่ายสกุลบุนนาค ว่า

พระยาจ่าแสนยากร (เสน) อธิบดีกรมมหาดไทย ฝ่ายพระราชวังบวรฯ  ในแผ่นดินสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ

ได้ท่านพวงแก้ว ธิดาเจ้าพระยาธรรมาธิกรณ์ (ขุนทอง) มาเป็นภรรยา มีบุตรธิดา ๔ คน เป็นหญิง ๓ คน ชื่อ เป้า แป้น และ ทองดี (สามคนนี้ถูกกวาดต้อนไปพม่า)
คนที่สี่เป็นชายชื่อ  บุญมา (เจ้าพระยามหาเสนา สมุหพระกลาโหมในรัชกาลที่ ๒)

มีบุตรกับท่านบุญศรี ภรรยาซึ่งกรมพระราชวังบวรฯ พระองค์ก่อน (เจ้าฟ้ากุ้ง) ประทานคนหนึ่งเป็นชายชื่อ  บุนนาค



ที่สงสัยคือชื่อของท่าน พระยาจ่าแสนยากร นั้น ฝ่ายสกุลบุนนาคว่า "เสน" (ว่า เสพ ก็มี ว่าไม่ทราบชื่อก็มี) ฝ่ายศรีเพ็ญที่คุณ Wandee ยกมาว่า "จรูญ"

ส่วนที่ฝ่ายสกุลบุนนาคไม่กล่าวถึงลูกหลานของท่านเสน คนอื่นนั้น ยังไม่แปลกใจนัก
เพราะข้อมูลฝ่ายมุสลิมก็มีกล่าวถึงเชื้อสาย (สายมุสลิม) โดยละเอียด มากกว่าข้อมูลฝ่ายสกุลบุนนาคอยู่มาก

ข้อมูลสกุลศรีเพ็ญอีกแห่งว่า

พระยาจ่าแสนยากร (เสน) มีภรรยาอีกคนชื่อ จำรูญ มีบุตรด้วยกัน ๓ คน
เป็นหญิงชื่อ จำเริญ (เป็นท่านผู้หญิงในเจ้าพระยาอินทราภัย มีบุตรหลานสืบสกุลอีกมาก)
เป็นชายชื่อ จำรัส ถวายตัวเป็นมหาดเล็กในกรมพระราชวังบวร ได้โปรดเกล้าให้มีบรรดาศักดิ์หลวงรักษ์เสนา
เป็นหญิงชื่อ รัศมี  เป็นพระสนมในกรมพระราชวังบวร เจ้าฟ้าธรรมาธิเบศร์ กรมขุนเสนาพิทักษ์  มีพระราชโอรสองค์หนึ่ง มีพระนามว่า พระองค์เจ้าศรีสังข์ เมื่อคราวเสียพระนครศรีอยุธยา  พระองค์เจ้าศรีสังข์ได้หนีไปอยู่เมืองบันทายมาศ (เขมร)

สักวันหนึ่งคงมีผู้มาตอบได้ค่ะ  คุณ Bhanumet

ต้องขอขอบคุณ คุณ Bhanumet ที่เพิ่มเติมในส่วนที่เกี่ยวกับการค้นคว้าของท่านอาจารย์เตช

และขอตอบคุณวันดีว่าโดยส่วนตัวแล้วนั้น ข้อมูลที่ตั้งใจสืบค้นจะเป็นขุนนางหัวเมืองเฉพาะบางภาค
(ส่วนข้อมูลอื่นฯที่มีอยู่ ก็เป็นเพียงแค่ส่วนต่อเนื่องของงานแรก)
ดังนั้นงานของคุณ ก.ศ.ร.กุหลาบ จึงไม่ได้อยู่ในความสนใจหรือการติดตามมาแต่ต้น
คงต้องให้ผู้ที่อยู่ในแวดวงมาช่วยตอบ และเท่าที่ได้ยินมา
ก็เห็นทุกคนพูดถึงแต่คุณวันดีผู้กว้างขวางในแวดวงหนังสือนายโหมดนายกุหลาบ

ผมเองเป็นแค่คนเก็บฟืนต่างจังหวัด คงไม่กล้าเอามะพร้าวห้าวไปขายสวนคุณวันดี
มะพร้าวที่มีอยู่บ้างก็เป็นแค่มะพร้าวจำลอง ที่เพื่อนฯ ส่งมาให้อ่าน
บางคนคิดตังค์บ้าง ไม่ได้คิดตังค์บ้าง
อ่านผ่านฯแล้วก็แปะแผ่นสีเข้าไปเต็มไปหมด เพราะให้รู้สึกถึงความพิศดารอย่างที่คุณกุหลาบว่า
ลงท้ายเลยยังไม่ได้นำเข้าไปเทียบหรือสอบกับข้อมูลอื่นอย่างจริงจังสักที

การจะนำมาใช้ ก็คงต้องทำอย่างระมัดระวังอย่างที่ผู้ใหญ่ท่านกล่าวไว้
โดยถ้าเป็นข้อมูลในช่วงที่คุณกุหลาบมีชีวิตอยู่ ก็อาจนำมาเป็นเค้าได้
แต่ถ้าลึกเข้าไปไกลฯ คงต้องวิเคราะห์กันหนักหน่อย

เรื่องประวัติสกุลศรีเพ็ญนั้น เอกสารที่มีอยู่ก็คงเป็นฉบับของท่านพระยาสัจจาฯ
ซึ่งกล่าวไว้อย่างที่คุณ Bhanumet ได้นำมาลงไว้แล้วครับ

...แฮ่ม!     ยังขาดนายวรรณ   สามก๊กครูสมิท     กฏหมายนายโหมด   แต่งงานพระไวยคำครูแจ้ง       


คุณเงินปุ่นศรีที่รักและนับถือยิ่ง


     เล่ากันจริงๆนะ

ดิฉันอ่านก.ศ.ร. กุหลาบได้แค่ต้นรัตนโกสินทร์
เก่ากว่านั้นถึงพระเจ้าอู่ทอง  มิกล้า


เรื่องฝรั่งเศส   ลาติน    การเดินตามรอยหม่อมราโชทัยนั้น   อ่านแล้วผ่าน   

เราก็อ่านการสอบสวนเรื่องประวัติพระสังฆราชสา กันแล้ว
สงสารนายวรรณที่โดนเย็บเรื่องไปกับก.ศ.ร. ด้วย

นายวรรณเป็นผู้กล้าคนหนึ่งทีเดียว      ถ้าเราจะเรียนรู้แนวคิดของท่าน    ความมานะสุจริตของท่าน


ดิฉันรักภาษาของก.ศ.ร. กุหลาบมากทีเดียว       ท่านรู้ภาษาฝรั่งจนทำมาหากินได้เงินเดือนมากมาย  ไม่เห็นท่านยกภาษาฝรั่งมาเอ่ย
เด็กเรียงพิมพ์คงไม่ยอมแน่ๆ

นั่น  คือ  เสน่ห์ของท่าน  ที่พยายามจะเล่าเรื่องวงศ์ตระกูลต่างๆเป็นบันทึกไว้



ดิฉันขอยกตัวอย่าง เล่ม ๑ ฉบับถ่ายเอกสารที่หลายท่านก็พอจะมีเป็นน้ำจิ้ม

ประวัติพระอังคนิครพลารักษ์(เปีย หรือ ชุ่ม ราชนิกูล)

            "เมื่อครั้งกรุงเทพมหานครบวรทวาราวดีศรีอยุธยาโบราณ(กรุงเก่า)  ยังตั้งดำรงเป็นผาสุกสวัสดิภาพไพบูลย์ปรกติอยู่นั้น
ครั้งโบราณโน้น   ที่ตำบลบางช้างหรือบ้านอัมพะวาเป็นพรมแดนติดต่อกัน  กับเมืองราชบุรีและเมืองสมุทรสงคราม..........."

เพราะดีออก
ไม่เห็นมีตรงไหนไม่รู้เรื่อง



ประวัติบุตรอนุภรรยาของท่านเจ้าพระยาสุธรรมมนตรี(บุญศรี)

"หม่อมชูมีบุตรี ๑ คน     ชื่ออัญชัญน์   มีวรลักษณ์รูปโฉมโนมพรรณงามยิ่งหนักหนา .........."

สมัยโน้นเขาพูดกันอย่างนี้นี่



ประวัติ ลำดับวงศ์ตระกูลเจ๊สัวจีนและขุนนางจีน  คือ           

เจ้าพระยารัตนาธิเบศร์(กุน)
เจ้าพระยาสุธรรมมนตรี(แสง)
เจ้าพระยายมราช(ฉ่ำ)
เจ้าพระยาพระคลัง(ฉิม)
เจ้าพระยามหินทร์(เพ็ง)
พระยาศรีไชยบาล(หง)
พระยาสวัสดิวารี(ฉิม)
พระยาพิศาล(ชื่น)
พระยาพิศาล(จินสือ)
พระยาพิสน(ยิ้ม)  และ
พระยาสมุทรบุรารักษ์


"....นายสำเภาพ่อค้าใหญ่ผู้มีน้ำใจสวามิภักดิ์       มาเข้าเฝ้าทูลละอองธุลีพระบาทบงกชเรณูมาศยุคล ...."

นี่คือสำนวนของ อดีต มหาดเล็กไล่กา       มหาดเล็กเวรศักดิ์       


อ่านยากมากเชียวหรือ

ไม่ทราบว่าสหายคุณวันดีท่านที่สนใจค้นประวัติบรรพบุรุษต้นสกุลฝ่ายสตรี
นั้นต้องการค้นสายสกุลไหนหรือครับ ที่ถามก็เพื่อว่าถ้าพอมีลำดับหรือรายละเอียด จะได้ส่งให้ได้
ถ้าไม่สะดวกแจ้งบนเวป ก็อาจบอกทางเมล์ก็ได้ครับ

เรื่องหาที่พึ่งพานั้น  ชื่อของคุณเงินปุ่นศรีก็ต้องขึ้นมาก่อนแล้วค่ะ



มีข่าวดีของเพื่อน ๆ ในกลุ่มอยู่หนึ่งอย่าง  ว่า  หนังสือ สยามประเภท  ของคุณลุง  ยังอยู่  ยังไม่ได้ปล่อย
เพราะฉะนั้น เพื่อนบางคน คงมีโอกาสได้เห็นเป็นหลักฐานและบุญตา


ได้จราจลใน.......มาแล้วค่ะ  ๔๐ บาท


เดือนนี้มีกิจกรรมที่น่าสนใจหลายอย่างนะคะ


หนังสือภาพเล่มโต ๆ  ราคาคงไม่ถอยแล้ว

ตามที่คุณวันดีได้เห็นประวัติลำดับสกุลขุนนางจีน ในมหามุขฯ
ไม่ืทราบว่ามีชื่อพระยาโชฎึกราชเศรษฐี (อ่อน) อยู่ในเล่มไหนหรือไม่ครับ
เพราะจำได้ว่าได้เคยเห็นชื่อนี้ในส่วนประวัติที่เกี่ยวกับต้นสกุลของเจ้าพระยาบดินทรฯ
ที่ทางคุณ ก.ศ.ร. เขียนไว้ในอนามสยามยุทธ (ฉบับพิมพ์ปี พ.ศ.๒๕๑๔)
เลยไม่แน่ใจว่าทางคุณ ก.ศ.ร. ได้เขียนเพิ่มเติมเกี่ยวกับพระยาโชฎึกราชเศรษฐี (อ่อน)
ไว้ในเล่มใดอีกหรือไม่ครับ เพราะเมื่อไปอ่านประวัติสกุลสิงหเสนี กลับไม่มีชื่อนี้เลย

มหามุขมาตยานุกูลวงศ์  วงศ์ตระกูลเสนาบดีจีน   เล่ม ๒ ปกสวย
มีแค่หน้า ๑๘๒ -  ๔๕๒  ค่ะ


เดี๋ยวดูใน สยามประเภท ให้นะคะ  มีอยู่ไม่กี่เล่ม
วันนี้เพิ่งอ่านเล่ม ๔  เห็นข้อมูล เรื่อง เจ้าพระยาสุระสงครามรามภักดี(นกแก้ว) อีกมากค่ะ
นึกไม่ถึงว่าจะมีมากกว่าที่ นายโหมดได้เขียนไว้




ท่านเขียนเพิ่มเรื่อยๆ  คุณเงินปุ่นศรีเข้าใจถูกทางแล้วค่ะ

ในอานามสยามยุทธของคุณ ก.ศ.ร. ยังมีตำแหน่งสมเด็จเจ้าพระยามหาประเสริฐศักดิ์ฯ อีกด้วย
แต่ไม่คุ้นเลยว่ามีอยู่ในเอกสารอื่น ยิ่งเป็นระดับสมเด็จเจ้าพระยาก็ยิ่งให้พิศวงกับข้อมูลของคุณ ก.ศ.ร.

ขนาดไม่ได้เล่น  สาแหรก   ก็ไม่คุ้นเช่นกันค่ะ


เท่าที่ผ่านตา  เมื่อเปรียบเทียบกับ สิ่งที่ท่านวางแผนจะพิมพ์ก็ห่างไกล


เรื่อง สกุลเสนาบดีจีน  มีเรื่อง จีนไว้ผมมวย  ซึ่งหาข้อมูลจากเอกสารอื่นๆมารองรับไม้ได้  เป็นเรื่องสะดุดตา
สถานที่อยู่เช่น ถนน หรือตำบล  ใกล้ถนน  ใกล้สะพาน  หน้าวัด   หลังวัด   ก็น่าอ่านมาก


ก.ศ.ร. ทำงานอยู่กับโรงสีไฟ เกือบสามสิบปี    ในการนี้ท่านก็ไปมาหาสู่กับเจ๊สัวที่ค้าขายด้วยกัน
แปลกนะคะที่ท่านยังยึดมั่นในการจดบันทึก สาแหรก ตระกูลอันซับซ้อน

ก.ศ.ร.ให้ความสำคัญกับ เกี่ยวดอง หรือตระกูลของสใภ้มากทีเดียว  เพราะเจ๊สัวทั้งหลายก็พึ่งพา โยงใย ของขุนนางไทย

เรื่องที่น่าสนใจสำหรับนักอ่านเพื่อความเพลิดเพลินอย่างดิฉัน  ก็คือ เนื้อความเดิมค่ะ


ก.ศ.ร. กุหลาบ  เล่าไว้ว่า   มีชีพ่อพราหมณ์ ๔ ตระกูล คือ
พราหมณ์รามราช
พราหมณ์ พฤติบาศ
พราหมณ์นาฬีวรรณ  และ
พราหมณ์มะหรรต์

หนีภัยพิบัติในบ้านเมืองชาติภูมิของตนเอง  ที่เกิดเหตุจลาจลด้วยสงคราม
จึงท่ายเทอพยพมาหลายสายด้วยกัน

เมื่อแรกมาทางใต้ได้มาพักอาศัยอยู่ในนครศรีธรรมราชประมาณ พันเศษ
ทางตะวันออกอยู่ในเมืองเพชรบุรีหลายร้อยคน    ทางเหนือตะวันออกนั้นก็มี


เพิ่งตามอ่านงานของก.ศ.ร. กุหลาบมาได้ไม่กี่ปีนี่เอง
คุ้นสายตาจัง   เรื่องต้นสกุลเป็นพราหมณ์  ที่อ้างในหนังสือประวัติสายสกุล หลายเล่ม

ยังมีเอกสารเกี่ยวกับตระกูลจีนอีกหนึ่งเล่มค่ะ     ถ่ายเอกสารมาจากสหายที่นับถือ
เป็นเล่มบางๆ
เดี๋ยวไปหาดูก่อนว่าบรรจงเก็บไว้ที่ไหน


ก.ศ.ร. ทำงานอยู่กับบริษัทฝรั่ง ๕ แห่ง
ท่านเล่าเรื่องที่ทำงาน และผู้ที่มีหน้าที่เหนือท่าน  เขียนประวัติการทำงานไว้ละเอียดพอใช้

ว่าท่านเป็นเสมียนของใคร

โรงสีเป็นของใคร  สัญชาติอะไร
เสมียนจีนเงินเดือนเท่าไร
เสมียนรองคนที่ ๑  เงินเดือนเท่าไร
เสมียนรองคนที่ ๒  เงินเดือนเท่าไร

ท่านเล่าเพลินเลยว่าท่านได้ค่ากำมิเช็น(commission)ด้วย


เสียดายที่หาหลักฐานได้ไม่กี่เล่ม  ก็เลยตอบคำถามไม่ได้กระจ่าง
ถือว่า ท่านถาม - เราตอบ(เท่าที่อ่านมา)

มหามุขมาตยานุกูลวงศ์   เป็น งานเขียนที่พิมพ์ขึ้น  จากหนังสืออีกเล่มหนึ่ง รู้สึกจะโดนริบเงียบ


ดีใจที่ได้แลกเปลี่ยนข้อมูลกับคุณเงินปุ่นศรี
ของที่นำมาแลกนั้นก็มีน้อย  ปุปะเข็ญใจ
มิตรสหายฝากหาข้อมูล  ก็อึดอัดอยู่เหมือนกัน


หรือคุณเงินปุ่นศรีผู้ปรากฏกายว่อบแว่บอยู่ตามสถานอันพึงโคจร
จะแนะนำได้ไหมว่า  ดิฉัน  ซึ่งเป็นคนบ้านนอก  ไม่ชอบออกจากบ้าน
จะไปปล้น...เอ๊ย! ดูหนังสือที่ไหนดี

เจอแล้วค่ะ

หนังสือชื่อ  ต้นเหตุจีนสามอย่าง  พิมพ์ครั้งที่สอง  ๒๐๐๐ เล่ม  ศก ๑๒๙

ใบปกอ่อน  มาซื้อเอง ๔๐ สตางค์


ต้นฉบับที่ถ่ายมามี ๖๐ หน้า  แต่ปกแข็งสีแดง

อ่านแล้วประทับใจนักประวัติศาสตร์ทั้งสองท่าน  ขออนุญาตถามเพิ่มเติมค่ะ  พอจะทราบมั้ยคะ ว่าเจ้าจอมกิมเนียว ในรัชการที่ 5 ที่เป็นหลานของพระยาอนุกูลสยามกิจ (หรือ ตันกิมเจ็ง) นั้น เป็นธิดาของผู้ใด คือ พ่อแม่ ชื่ออะไร  รัชการที่ 5  ทรงมีพระราชหัตถเลขากับพระยาอนุกูลสยามกิจ (หรือ ตันกิมเจ็ง) จำนวนมาก ดูได้จาก ณัฐวุฒิ สุทธิสงคราม (2525) แต่ ณัฐวุฒิ ไม่ได้เขียนถึงลูกหลานของ พระยาอนุกูลสยามกิจ เลย  ขอบคุณค่ะ

ไม่เคยได้ยินชื่อเจ้าจอมกิมเนียว 
ใครรู้จักบ้างคะ?

เรื่องเจ้าจอมมารดานั้น   ใช้หนังสือ พระบรมราชินีและเจ้าจอมมารดา ของ คุณ สมบัติ  พลายน้อยเป็นหลักค่ะ   
พิมพ์ในปี ๒๕๐๖ 
มีทั้งเล่มปกอ่อน(ใช้จนเปื่อยคามือ) ราคา ๙๕ บาท และเล่มปกแข็งซื้อจากร้านหนังสือเก่าในราคา ๓๘ บาท

พบว่าใช้การได้ดีมาก

ถ้าพระองค์เจ้ารับราชการ เราก็สามารถค้นประวัติได้ไม่ยาก



โปรดคอยท่านต่อไปที่จะมาตอบคำถามค่ะ