เรือนไทย

เจอข้อมูลเกี่ยวกับ รศ 130 ที่ต่างออกไปจากของท่านอื่น ขอท่านผู้รู้ชี้แจงด้วยค่ะ

ต่อค่ะ

อันนี้เป็นหนังสืออ้างอิงที่ผู้เขียนใช้ค่ะ

ไม่ต้องบอกก็พอเดาได้ว่าเอามาจากหนังสืออะไร

เชิญอาจารย์วรชาติอธิบายดีกว่าครับ

ว่าจะถามถึงหนังสือนี้อยู่เหมือนกัน แต่ขอรอฟังเรื่องนี้ก่อนนะคะ ^^'

เรื่อง ร.ศ. ๑๓๐ ที่มีการเผยแพร่กันมานั้นล้วนเป็นข้อมูลที่บิดเบือนทั้งสิ้น
เอกสารจดหมายเหตุเรื่องกบฏ ร.ศ. ๑๓๐ ที่มีเก็บรักษาไว้ที่หอจดหมายเหตุแห่งชาติรวม ๒ กล่องกว่า ๒๐ แฟ้ม  เป็นเอกสารหลายพันหน้า  มีทั้งเอกสารที่ค้นได้จากบ้านผู้ต้องหาในดคดีดังกล่าว  คำให้การของผู้ถูกกล่าวหาในคดี  พระราชหัตถเลขาและลายพระหัตถ์รวมทั้งหนังสือโต้ตอบของผู้เกี่ยวข้องกับการจับกุม  สรุปความได้ว่า การก่อการกำเริบครั้ง ร.ศ. ๑๓๐ นั้น  มีวัตถุประสงค์สำคัญเพื่อเปลี่ยนระบบการปกครองจากสมบูรณาญาสิทธิราชย์ไปเป็นรีพปับลิค (Republic)  โดยจะมีการลอบปลงพระชนม์พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวเป็นสำคัญ

มูลเหตุของการคิดเปลี่ยนแปลงการปกครองนั้น  มีความปรากฏในเอกสาร "ว่าด้วยความเสื่อมซามแลความเจริญของประเทศ" ที่เจ้าพนักงานค้นได้จากบ้านนายพันตรี หลวงวิฆเนศวรประสิทธิ์วิทย์ นายร้อยเอก ขุนทวยหาญพิทักษ์  และนายร้อยตรี ชลอ  ซึ่งมีประเด็นที่สำคัญกล่าวถึงความเสื่อมทรามของชาติสยามว่า เกิดมาจากการปกครองแบบ "แอบโซลู๊ด มอนากี่"  ซึ่งกษัตริย์สยามใช้อำนาจ "แอ๊บโซลู๊ด"  "กดขี่"  และ "กดคอ" ราษฎรตามอำเภอใจ  ทำให้ราษฎรขาดอิสรภาพ  และเป็นอุปสรรคที่ทำให้ชาติสยามไม่สามารถก้าวสู่ความเจริญรุ่งเรืองหรือภาวะ "ศีวิลัย" ดังนานาชาติที่เจริญแล้วได้  ด้วยเหตุนี้เอกสารนี้จึงเสนอความคิดให้ "ล้มล้างประเพณีอันชั่วร้ายของกระษัตริย์"  ด้วยการนำเสนอทางเลือกสองแพร่งระหว่างการปกครองแบบ "ลิมิเต็ด มอนากี้" หรือการปกครองแบบ "รัปับลิก" ที่จำกัดอำนาจรัฐ  ตั้งแต่การจำกัดอำนาจของพระมหากษัตริย์จนถึงการเสนอให้มีการเลือกตั้งผู้ปกครองที่มาจากสามัญชนเพื่อให้ราษฎรมีความเสมอภาคกัน

สาระสำคัญของแนวคิดของนายทหารหนุ่มที่คิดก่อการคราวนั้นมีดังที่กล่าวมา  จากนั้นจึงมีการหยิบยกเรื่องภัยแล้งในตอนปลายรัชกาลที่ ๕ และเรื่องการฝึกหัดเสือป่ามาเป็นเหตุผลประกอบ  นอกจากนั้นก็มีเรื่องการพระราชทานสัญญาบัตรบรรดาศักดิ์ที่มหาดเล็กไดรับพระราชทานต่อพระหัตถ์  ส่วนข้าราชการอื่นๆ ต้องรอกันนานๆ  ส่วนที่มีผู้หยิบยกเรื่องการเล่นโขนของเสือป่ามาอ้างถึง  ไม่มีที่ใดที่กล่าวถึงเรื่องการใช้จ่ายเงินในพระราชสำนัก  เรื่องปัญหาการเงินการคลังของประเทศ  รวมถึงเรื่องการโบยหลังทหาร ๕ คนที่ศาลาว่าการยุทธนาการ  เมื่อมีการตรวจสอบแล้วกลับไม่มีการกล่าวถึงในเอกสารจดหมายเหตุชุด ร.ศ. ๑๓๐ เลย  คาดว่าเป็นนิยายที่แต่งขึ้นในสมัยเปลี่ยนแปลงการปกครอง  เพื่อสนับสนุนความชอบธรรมให้แก่คณะราษฎรผ฿้กระทำการเปลี่ยนแปลงเมื่อ พ.ศ. ๒๔๗๕

จากเหตุผลของการก่อการกำเริบในคราวนั้นเมื่อตรวจดูรายชื่อผู้ร่วมก่อการล้วนเป็นนายทหารลั้นผ๔้น้อย  มีนายพันตรีเพียง ๑ นาย  นายร้อยเอกอีกไม่กี่นาย  ที่เหลือเป็นนายทหารชั้นนายร้อยโท และนายร้อยตรีหลายสิบคน  มีพลเรือนเข้าร่วมด้วยก็แต่เพียงข้าราชการกระทรวงยุติธรรมเพียงไม่กี่คน

แต่ดูจากที่มาแล้ว หนังสือ เหรียญรำลึก ที่พูดถึงเรื่องนี้เป็นหนังสือที่ผู้ก่อการกบฏในครั้งนั้นเขียนขึ้นมาเองในภายหลัง แสดงว่าผู้เขียนจงใจใส่สีตีไข่เพิ่มเข้าไปเองทีหลังใช่มั้ยคะ ถ้าบอกว่าไม่ตรงกับข้อมูลจากหอจดหมายเหตุแห่งชาติ แล้วส่วนที่พูดถึงเหตุการณ์ที่พระบรมโอรสาธิราชฯ ทรงยืนกรานที่จะสละพระอิสริยยศเพื่อกดดันรัชกาลที่ 5 ให้ทรงลงพระอาญาเฆี่ยนหลังนายทหารที่วิวาทกับมหาดเล็กของพระองค์นี่เป็นเรื่องจริงมั้ยคะ ตัดสินได้มั้ยคะว่าหนังสือเหรียญรำลึกนี้ให้ข้อมูลที่ไม่น่าเชื่อถือ

เรื่อง กบฏ ร.ศ. ๑๓๐ นี้จะว่าไปแล้ว  น่าจะเป็นมหากาพย์ได้อีกเรื่องหนึ่งเลยทีเดียว  เพราะภายหลังเปลี่ยนแปลงการปกครองมีการแต่งเติมและสร้างสีสันให้คณะผู้ก่อการ ร.ศ. ๑๓๐ จากกบฏให้เป็นนักปฏิวัติรุ่นหนุ่มชุดแรกของกรุงสยามเลยทีเดียว

เอกสารจดหมายเหตุได้กล่าวถึงเรื่องราวการก่อกบฏครั้งนั้นไว้ชัดเจนว่า เจ้าพระยายมราช (ปั้น  สุขุม) เสนาบดีกระทรวงนครบาลได้ทราบข่าวการเตรียมการก่อการกำเริบมาแล้วชั่วระยะเวลาหนึ่ง  ทราบจนถึงว่ามีการว่าจ้างชาวจีนซึ่งทำงานอยู่ที่ห้างวินเซอร์ในกรุงเทพฯ ให้ฃักลอบติดต่อซื้ออาวุธจากต่างประเทศเข้ามาเพื่อก่อความไม่สงบในบ้านเมือง  แต่ยังมิได้ลงมือจับกุมเพราะต้องการรอให้หลักฐานมัดแน่น  ประจวบกับนายพันตรี หลวงสินาดโยธารักษ์ (ยุทธ  คงอยู่) ซึ่งกำลังจะย้ายไปรับราชการที่พิษณุโลกได้รับการชักชวนให้เข้าร่วมขบวนการ  โดยกลุ่มผู้ก่อการหวังจะให้นำแนวคิดของผู้ก่อการไปขยายต่อที่พิษณุโลก  แต่เมื่อหลวงสินาดฯ ได้รับทราบแนวคิดนี้แล้วได้นำความไปรายงานต่อผู้บังคับบัญชาซึ่งมีการรายงานเป็นลำดับไปจนถึงนายพลเอก สมเด็จเจ้าฟ้าฯ กรมหลวงพิษณุโลกประชานาถ เสนาธิการทหารบก ซึ่งเวลานั้นทรงเทำการแทนเสนาบดีกระทรวงกระกระลาโหม ซึ่งเสด็จไปรักษาพระองค์ที่ต่างประเทศ

เมื่อสมเด็จเจ้าฟ้าฯ เสนาธิการทหารบกทรงทราบเรื่องตลอดแล้ว  ได้มีพระบัญชาเรียกประชุมผู้บังคับบัญชาทหารในกรุงเทพฯ ที่กองบัญชาการกองพลที่ ๑ รักษาพระองค์เมื่อจอนเช้าวันที่ ๑ มีนาคม พ.ศ. ๒๔๕๔ (นับแบบเก่า)  เลิกประชุแล้วผู้บังคับบัญชาทหารได้แยกย้ายกันออกจับกุมแบะตรวจค้นที่ทำงานและบ้านพักแาศัยของผู้ก่อการทั้งหมด  แล้วนำตัวไปคุมขังไว้ที่ศาลาว่าการกระลาโหม  ส่วนตัวผู้นำในการก่อความไม่สงบถูกนำไปฝากขังไว้ที่เรือนจำมหันตโทษ (ตลองเปรม) ในความควบคุมของกระทรวงนครบาล  จากนั้นได้มีการสอบสวนโดยให้ผู้ถูกกล่าวหาทั้งหมดเขียนคำให้การด้วยลายมือของตน  

เนื่องจากในคดีนี้มีผู้ถูกกล่าวหานับจำนวนได้หลายร้อยคน  แม้จะผู้ถูกกล่าวหาจะมียศสูงสุดเพียงนายพันตรี  ซึ่งตามข้อบังคับศาลทหารองค์คณะตุลาการศาลทหารจะมีนายทหารยศสูงสุดเพียงชั้นนายพันน่วมเป็นองค์คณะ  แต่คงจะเป็นเพราะคณะผู้ก่อการนี้มุ่งร้ายถึงขั้นจะปลงพระชนม์ชีพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว  สมเด็จฯ เสนาธิการทหารบกจึงกราบบังคมทูลเสนอให้มีศาลทหารพิเศษประกอบด้วยองคณะ ๗ คน  เป็นตุลาการพิพากษาคดีนี้  เมื่อความทราบฝ่าละอองธุลีพระบาทแล้วได้มีพระบรมราชโองการตั้งตุลาการศาลทหารพิเศษสำหรับพิจารณาพิพากษาคดีนี้รวม ๗ นาย คือ
๑. นายพลเอก พระยาสีหราชเดโชไชย (ม.ร.ว.อรุณ  ฉัตรกุล – จอมพล เจ้าพระยาบดินทรเดชานุชิต) ผู้ช่วยเสนาบดีกระทรวงกระลาโหม  
๒. นายพลตรี พระยาวรเดชศักดาวุธ (แย้ม  ณ นคร – นายพลเอก เจ้าพระยาบดินทรเดชานุชิต) ปลัดทูลฉลองกระทรวงกระลาโหม  
๓. นายพลตรี พระยาศักดาภิเดชวรฤทธิ์ (อุ่ม  อินทรโยธิน – นายพลเอก เจ้าพระยาพิชเยนทรโยธิน) จเรทหารม้าและทหารราบ  
๔. นายพลตรี พระยาพิไชยสงคราม (ม.ร.ว.สิทธิ์  สุทัศน์ – นายพลโท พระยาวิชิตวงศ์วุฒิไกร) ผู้ช่วยเสนาธิการทหารบก
๕. นายนาวาเอก พระยาวิจิตรนาวี (วิลเลียม  บุณยกลิน - นายพลเรือโท พระยาวิจิตรนาวี)  เจ้ากรมช่างโยธาทหารเรือ
เป็นตุลาการทหาร  และตุลาการพระธรรมนูญ อีก ๒ นาย ประกอบด้วย  
๑. นายพันเอก พระศรีณรงค์วิไชย (เจิ่น  บุนนาค – นายพลตรี พระยาเทพาธิบดี) เจ้ากรมพระธรรมนูญทหารบก  
๒. นายนาวาโท พระสุนทรานุกิจปรีชา (วิม  พลกุล – นายพลเรือตรี พระยาวินัยสุนทร) ผู้ช่วยเจ้ากรมพระธรรมนูญทหารเรือ

ศาลทหารในเวลาปกติ จะประกอบด้วยตุลาการทหารซึ่งเป็นนายทหารสัญญาบัตร ๒ - ๓ นาย  โดยตุลาการผู้เป็นหัวหน้าต้องมียศสูงกว่าจำเลยในคดี  เพื่อปฏิบัติหน้าที่เสมือนเป็นผู้แทนของผู้บังคับบัญชาทหาร มีสิทธิออกเสียงในการพิจารณาพิพากษาได้ ๑ เสียง เช่นเดียวกับตุลาการพระธรรมนูญ เพื่อให้บังคับบัญชาทหารได้ทราบถึงมูลเหตุแห่งการกระทำผิด  มีส่วนพิจารณาลงโทษผู้กระทำผิดตามความเหมาะสม และหาทางป้องกันมิให้มีการกระทำผิดเช่นนั้นเกิดขึ้นได้อีก  ส่วนตุลาการพระธรรมนูญในศาลทหารทั้วไปจะมีเพียง ๑ นายเป็นองคณะ  มีฐานะเป็นนายทหารชั้นสัญญาบัตร ซึ่งสำเร็จการศึกษาทางด้านกฎหมาย เป็นองค์คณะผู้ดำเนินกระบวนพิจารณาในศาลทหาร ให้เป็นไปตามกฎหมาย  

เรื่อง กบฏ ร.ศ. ๑๓๐ นี้จะว่าไปแล้ว  น่าจะเป็นมหากาพย์ได้อีกเรื่องหนึ่งเลยทีเดียว  เพราะภายหลังเปลี่ยนแปลงการปกครองมีการแต่งเติมและสร้างสีสันให้คณะผู้ก่อการ ร.ศ. ๑๓๐ จากกบฏให้เป็นนักปฏิวัติรุ่นหนุ่มชุดแรกของกรุงสยามเลยทีเดียว

เอกสารจดหมายเหตุได้กล่าวถึงเรื่องราวการก่อกบฏครั้งนั้นไว้ชัดเจนว่า เจ้าพระยายมราช (ปั้น  สุขุม) เสนาบดีกระทรวงนครบาลได้ทราบข่าวการเตรียมการก่อการกำเริบมาแล้วชั่วระยะเวลาหนึ่ง  ทราบจนถึงว่ามีการว่าจ้างชาวจีนซึ่งทำงานอยู่ที่ห้างวินเซอร์ในกรุงเทพฯ ให้ฃักลอบติดต่อซื้ออาวุธจากต่างประเทศเข้ามาเพื่อก่อความไม่สงบในบ้านเมือง  แต่ยังมิได้ลงมือจับกุมเพราะต้องการรอให้หลักฐานมัดแน่น  ประจวบกับนายพันตรี หลวงสินาดโยธารักษ์ (ยุทธ  คงอยู่) ซึ่งกำลังจะย้ายไปรับราชการที่พิษณุโลกได้รับการชักชวนให้เข้าร่วมขบวนการ  โดยกลุ่มผู้ก่อการหวังจะให้นำแนวคิดของผู้ก่อการไปขยายต่อที่พิษณุโลก  แต่เมื่อหลวงสินาดฯ ได้รับทราบแนวคิดนี้แล้วได้นำความไปรายงานต่อผู้บังคับบัญชาซึ่งมีการรายงานเป็นลำดับไปจนถึงนายพลเอก สมเด็จเจ้าฟ้าฯ กรมหลวงพิษณุโลกประชานาถ เสนาธิการทหารบก ซึ่งเวลานั้นทรงเทำการแทนเสนาบดีกระทรวงกระกระลาโหม ซึ่งเสด็จไปรักษาพระองค์ที่ต่างประเทศ

เมื่อสมเด็จเจ้าฟ้าฯ เสนาธิการทหารบกทรงทราบเรื่องตลอดแล้ว  ได้มีพระบัญชาเรียกประชุมผู้บังคับบัญชาทหารในกรุงเทพฯ ที่กองบัญชาการกองพลที่ ๑ รักษาพระองค์เมื่อจอนเช้าวันที่ ๑ มีนาคม พ.ศ. ๒๔๕๔ (นับแบบเก่า)  เลิกประชุแล้วผู้บังคับบัญชาทหารได้แยกย้ายกันออกจับกุมแบะตรวจค้นที่ทำงานและบ้านพักแาศัยของผู้ก่อการทั้งหมด  แล้วนำตัวไปคุมขังไว้ที่ศาลาว่าการกระลาโหม  ส่วนตัวผู้นำในการก่อความไม่สงบถูกนำไปฝากขังไว้ที่เรือนจำมหันตโทษ (ตลองเปรม) ในความควบคุมของกระทรวงนครบาล  จากนั้นได้มีการสอบสวนโดยให้ผู้ถูกกล่าวหาทั้งหมดเขียนคำให้การด้วยลายมือของตน  

เนื่องจากในคดีนี้มีผู้ถูกกล่าวหานับจำนวนได้หลายร้อยคน  แม้จะผู้ถูกกล่าวหาจะมียศสูงสุดเพียงนายพันตรี  ซึ่งตามข้อบังคับศาลทหารองค์คณะตุลาการศาลทหารจะมีนายทหารยศสูงสุดเพียงชั้นนายพันน่วมเป็นองค์คณะ  แต่คงจะเป็นเพราะคณะผู้ก่อการนี้มุ่งร้ายถึงขั้นจะปลงพระชนม์ชีพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว  สมเด็จฯ เสนาธิการทหารบกจึงกราบบังคมทูลเสนอให้มีศาลทหารพิเศษประกอบด้วยองคณะ ๗ คน  เป็นตุลาการพิพากษาคดีนี้  เมื่อความทราบฝ่าละอองธุลีพระบาทแล้วได้มีพระบรมราชโองการตั้งตุลาการศาลทหารพิเศษสำหรับพิจารณาพิพากษาคดีนี้รวม ๗ นาย คือ
๑. นายพลเอก พระยาสีหราชเดโชไชย (ม.ร.ว.อรุณ  ฉัตรกุล – จอมพล เจ้าพระยาบดินทรเดชานุชิต) ผู้ช่วยเสนาบดีกระทรวงกระลาโหม  
๒. นายพลตรี พระยาวรเดชศักดาวุธ (แย้ม  ณ นคร – นายพลเอก เจ้าพระยาบดินทรเดชานุชิต) ปลัดทูลฉลองกระทรวงกระลาโหม  
๓. นายพลตรี พระยาศักดาภิเดชวรฤทธิ์ (อุ่ม  อินทรโยธิน – นายพลเอก เจ้าพระยาพิชเยนทรโยธิน) จเรทหารม้าและทหารราบ  
๔. นายพลตรี พระยาพิไชยสงคราม (ม.ร.ว.สิทธิ์  สุทัศน์ – นายพลโท พระยาวิชิตวงศ์วุฒิไกร) ผู้ช่วยเสนาธิการทหารบก
๕. นายนาวาเอก พระยาวิจิตรนาวี (วิลเลียม  บุณยกลิน - นายพลเรือโท พระยาวิจิตรนาวี)  เจ้ากรมช่างโยธาทหารเรือ
เป็นตุลาการทหาร  และตุลาการพระธรรมนูญ อีก ๒ นาย ประกอบด้วย  
๑. นายพันเอก พระศรีณรงค์วิไชย (เจิ่น  บุนนาค – นายพลตรี พระยาเทพาธิบดี) เจ้ากรมพระธรรมนูญทหารบก  
๒. นายนาวาโท พระสุนทรานุกิจปรีชา (วิม  พลกุล – นายพลเรือตรี พระยาวินัยสุนทร) ผู้ช่วยเจ้ากรมพระธรรมนูญทหารเรือ

ศาลทหารในเวลาปกติ จะประกอบด้วยตุลาการทหารซึ่งเป็นนายทหารสัญญาบัตร ๒ - ๓ นาย  โดยตุลาการผู้เป็นหัวหน้าต้องมียศสูงกว่าจำเลยในคดี  เพื่อปฏิบัติหน้าที่เสมือนเป็นผู้แทนของผู้บังคับบัญชาทหาร มีสิทธิออกเสียงในการพิจารณาพิพากษาได้ ๑ เสียง เช่นเดียวกับตุลาการพระธรรมนูญ เพื่อให้บังคับบัญชาทหารได้ทราบถึงมูลเหตุแห่งการกระทำผิด  มีส่วนพิจารณาลงโทษผู้กระทำผิดตามความเหมาะสม และหาทางป้องกันมิให้มีการกระทำผิดเช่นนั้นเกิดขึ้นได้อีก  ส่วนตุลาการพระธรรมนูญในศาลทหารทั้วไปจะมีเพียง ๑ นายเป็นองคณะ  มีฐานะเป็นนายทหารชั้นสัญญาบัตร ซึ่งสำเร็จการศึกษาทางด้านกฎหมาย เป็นองค์คณะผู้ดำเนินกระบวนพิจารณาในศาลทหาร ให้เป็นไปตามกฎหมาย  

ขออนุญาตเล่าเรื่องการพิจารณาพิพากษาจำดลยในคดีกบฎ ร.ศ. ๑๓๐ ให้จบก่อนนะครับ  แล้วขะมาขยายความเรื่องโบยหลังทหารในตอนต่อไป

การสอบสวนและพิจ่ารณาพิพากษาคดีกบฏ ร.ศ. ๑๓๐ ดำเนินมาหลายเดือนที่สุด ศาลทหารพิเศษได้มีคำพิพากษาวางโทษจำเลยทั้งหมด ดังนี้ ประหารชีวิต ๓ คน จำคุกตลอดชีวิต ๒๐ คน จำคุก ๒๐ ปี ๓๒ คน จำคุก ๑๕ ปี ๖ คน และจำคุก ๑๒ ปี ๓๑ คน

แต่เมื่อได้นำความขึ้นกราบบังคมทูลแล้ว   พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระมหากรุณาลดโทษให้ทุกคน  ด้วยทรงพระราชดำริว่า “...กรรมการพิพากษาลงโทษพวกเหล่านี้ชอบด้วยพระราชกำหนดกฎหมายทุกประการแล้ว แต่ว่าความผิดของพวกเหล่านี้ มีข้อสำคัญที่จะกระทำร้ายต่อตัวเรา  เราไม่ได้มีจิตรพยาบาลคาดร้ายแก่พวกนี้  เห็นควรที่จะลงหย่อนผ่อนโทษ  โดยถานกรุณาซึ่งเปนอำนาจของเจ้าแผ่นดินจะยกให้ได้...” ในที่สุดมีผู้ได้รับโทษดังนี้

โทษประหารชีวิตได้รับพระราชทานอภัยโทษเหลือจำคุกตลอดชีวิต ๓ คน คือ นายร้อยเอกขุนทวยหาญพิทักษ์ นายร้อยโท จรูญ ณ บางช้าง  และนายร้อยตรี เจือ ศิลาอาสน์
โทษจำคุกตลอดชีวิตได้รับพระราชทานอภัยโทษเหลือจำคุก ๒๐ ปี  จำนวน ๒๐ คน มีนายร้อยโทจือ  ควกุล  นายร้อยตรีเขียน อุทัยกุล  นายร้อยตรีวาศ วาสนา  นายร้อยตรีถัด รัตนพันธ์  นายร้อยตรีหม่อมราชวงศ์แช่ รัชนิกร  นายร้อยตรีเหรียญ  ทิพยรัตน์  นายร้อยตรีเหรียญ ศรีจันทร์  นายอุทัย เทพหัสดิน ณ อยุธยา ว่าที่นายร้อยตรีทวน เธียรพิทักษ์  นายร้อยตรีเนตร์ พูนวิวัฒน์  นายร้อยตรีสอน วงษ์โต  นายร้อยตรีปลั่ง บูรณะโชติ  นายร้อยตรีจรูญ ษตะเมษ  นายร้อยตรีทองดำ คล้ายโอภาส  นายร้อยตรี บ๋วย บุณยรัตนพันธ์  ว่าที่นายร้อยตรีศริ ชุณห์ประไพ  นายร้อยตรีจันทร์ ปานสีดำ  ว่าที่นายร้อยตรี โกย วรรณกุล นายพันตรีหลวงวิฆเนศประสิทธิวิทย์  นายร้อยตรีบุญ  แตงวิเชียร
   
ส่วนผู้มีชื่ออีก ๖๘ คนที่เหลือให้รอการลงอาญาไว้ “ซึ่งวางโทษไว้ในชั้นที่ ๓ ให้จำคุก ๒๐ ปี ๓๒ คน  แลวางโทษชั้นที่ ๔ ให้จำคุก ๑๕ ปี  แลวางโทษชั้นที่ ๕ ให้จำคุก ๑๒ ปี ๓๐ คนนั้น”  ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ “ให้รอการลงอาญาไว้  ทำนองอย่างเช่นที่ได้กล่าวในกฎหมายลักษณอาญา มาตรา ๔๑ แล ๔๒  ซึ่งว่าด้วยการรอลงอาญา  ในโทษอย่างน้อยนั้น  แลอย่าเพ่อให้ออกจากตำแหน่งยศก่อน” 

น่าสังเกตว่าผู้ก่อการทั้งหมดล้วนเป็นทหารชั้นผู้น้อยและอายุยังน้อยทั้งสิ้น นายพันตรี หลวงวิฆเนศร์ประสิทธิวิทย์ ผู้เดียวที่มีอายุ ๓๘ ปี  นอกนั้นมีอายุระหว่าง ๒๐ – ๓๐ ปีเป็นอย่างมาก  ผู้ที่ต้องโทษทั้งหมดนี้ได้รับพระราชทานอภัยโทษ เมื่อวันที่ ๑๑ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๔๖๗ ระหว่างถูกคุมขังถึงแก่กรรม ๒ คน คือ นายร้อยตรีวาส วาสนา และ นายร้อยตรีหม่อมราชวงศ์แช่ รัชนิกร ระหว่างต้องโทษทุกคนถูกถอดออกจากตำแหน่งยศและบรรดาศักดิ์
   
คณะผู้ก่อการซาบซึ้งในพระมหากรุณาธิคุณเมื่อครั้งพระราชทานอภัยโทษเป็นอย่างมากดังที่ ร้อยตรีเหรีญ  ศรีจันทร์ และร้อยตรีเนคร  พูนพวิวัฒน์ ได้เขียนไว้ในภาคสรุปของหนังสือ "หมอเหล็งรำลึก  ภาคปฏิวัติครั้งแรกของไทย ร.ศ. ๑๓๐  พิมพ์เป็นอนุสรณ์ในงานศพ ร.อ.ขุนทวยหาญพิทักษ์ (นายแพทย์เหล็ง  ศรีจันทร์) เมื่อวันที่  ๑๙  เมษายน  พ.ศ. ๒๕๐๓ ว่า

พระมหากรุณาที่มีต่อพวกเราซึ่งนับว่าเป็นครั้งสำคัญอย่างยิ่งล้นก็คือได้พระราชทานชีวิตพวกเราไว้จากคำพิพากษาของกรรมการศาลทหาร โดยเรามิแน่ใจนักว่าหากมิใช่พระราชาพระองค์นี้ทรงเป็นพระประมุขแล้วพวกเราจะได้พ้นจากการประหารชีวิตหรือหาไม่ขอให้ดูการปกครองในระบอบประชาธิปไตยสมัยหลังจากนั้นมา ก็จะพบว่าน้ำพระทัยของพระองค์สูงกว่าน้ำใจของหลายคน ผู้ซึ่งยกตัวเองว่าเป็นนักประชาธิปไตยจนติดปาก
ครั้นเมื่อเสร็จสิ้นกระบวนความแห่งคดีปฏิวัติร.ศ.๑๓๐ แล้ว เราจำได้ไม่ผิดว่าองค์พระประมุขได้ทรงยอมให้รัฐบาลของพระองค์เรียกเก็บภาษีอากรได้จากทรัพย์สมบัติส่วนพระองค์เยี่ยงพลเมืองทุกประการ...ยิ่งกว่านั้นยังได้ลดพระองค์ลงมาทาบกับระดับประชาธิปัตย์ โดยทรงขียนความเห็นทางการเมืองซึ่งใช้พระนามแฝงว่า “อัศวพาหุ” บ้าง “รามจิตติ” บ้าง ลงในหน้าหนังสือพิมพ์ทำนองจะใคร่สดับตรับฟังความคิดเห็น (Public  Opinion) จากประชาชนที่รักของพระองค์ และถ้าความเห็นฉบับใดขัดแย้งกับพระองค์ พระองค์ก็ทรงโต้ด้วยน้ำพระทัยนักประชาธิปัตย์ มิได้เกรี้ยวกราดใช้พระอำนาจโดยโทสาคติที่อาจจะกระทำได้นั้นเลย...นับว่าพระองค์เป็นนักกีฬาที่น่าสรรเสริญ

นอกจากนั้น ร้อยตรีเหรียญ  ศรีจันทร์ และร้อยตรี เนตร  พูนวิวัฒน์  ยังได้กล่าวถึง “น้ำพระทัยพระมหาธีรราชเจ้า” ไว้ใน “ปฏิวัติ ร.ศ. ๑๓๐” ซึ่งตีพิมพ์ใน "หมอเหล็งรำลึก" อีกว่า
“พวกเรายังรำลึกถึง น้ำพระทัย ในครั้งกระนั้นอยู่มิรู้วาย  และในที่สุดควรนำมากล่าวรวมกันไว้เสียเลย  คือ พระองค์ได้ทรงตั้ง “ดุสิตธานี”  เพื่อเป็นการฝึกข้าราชการในพระองค์ให้ได้ศึกษาการปกครองระบบประชาธิปไตยไปในตัว  ซึ่งพวกเราก็ได้มีส่วนร่วมในการออกแบบและในการสร้างบ้านเล็กเรือนน้อย ณ ดุสิตธานีนั้นด้วย” 

ผมขอเสนอให้ท่านผู้ดูแลเว็บช่วยกรุณาแยกเรื่องนี้ออกไปจะดีกว่าครับ กระทู้เดิมจะได้ไม่ยาวมากจนเกินเหตุ

แหะ ๆ ที่จริงว่าจะช่วยปั่นกระทู้เก่าต่อสักหน่อยค่ะ มีคำถามเกี่ยวกับ หนังสือของ มจ พูนพิศมัย ที่เขียนถึง 2475 ด้วย แต่ตอนแรกคิดว่าจะเก็บเอาไว้หลังจากถามเรื่อง กบฏ รศ 130 >_<

ถ้ายังไงขอกลับไปถามเรื่องนั้นในกระทู้เก่าได้มั้ยคะ ^^'

ถ้าคิดว่าไม่ยาวก็เชิญครับ

แต่ถ้าอยากให้เป็นเรื่องเป็นราวก็ตั้งเป็นกระทู้ใหม่มาเลยน่าจะดีกว่า

งั้นขออนุญาตนะคะ ^^

สำหรับเรื่องโบยหลังทหารที่เชื่อกันว่าเป็นสาเหตุหลักของก่อกบฏ ร.ศ. ๑๓๐ นั้น  มีที่มาจากข้อเขียนของร้อตรี เหรีญ  ศรีจันทร์ และร้อยตรี เนตร  พูนวิวัฒน์  ในอง “ปฏิวัติ ร.ศ. ๑๓๐”  ที่ได้ตีพิมพ์เผยแพร่ครั้งแรกใน “หมอเหล็งรำลึก ภาคปฏิวัติครั้งแรกของไทย ร.ศ. ๑๓๐”  อนุสรณ์ในงานศพ ร.อ.ขุนทวยหาญพิทักษ์ (นายแพทย์เหล็ง  ศรีจันทร์)  ณ เมรุวัดมกุฏกษัตริยาราม เมื่อวันอังคารที่  ๑๙  เมษายน  ๒๕๐๓ ซึ่งมีความตอนหนึ่งว่า

“ณ พ.ศ. ๒๔๕๒ (ร.ศ. ๑๒๘)  ในปลายสมัยรัชกาลที่ ๕  พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (พระพุทธเจ้าหลวงปิยมหาราช) ได้มีเหตุการณ์สำคัญเกิดขึ้นในราชอาณาจักร  เป็นเหตุการณ์ที่ยังความสะเทือนจิตใจนักเรียนนายร้อยทหารทั่วไปทั้งฝ่ายบกและเรือ  ผู้ซึ่งจะออกรับราชการเป็นนายทหารของชาติไทยสืบไป  นับเป็นเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นอย่างกะทันหันและสำคัญอุบัติขึ้นอย่างมิได้คาดฝันกันเลย  คือการเฆี่ยนหลังนายทหารชั้นสัญญาบัตร  ทหารของชาติด้วยสาเหตุอันมิบังควร  มีร้อยเอกโสม  ผู้เคยช่วยชาติ  โดยปราบกบฏเงี้ยวมาแล้วเปนหัวหน้าที่ถูกเฆี่ยนหลัง  พร้อมกับนายร้อย  นายดาบ  และนายสิบพลทหาร  รวม ๕ คน  ณ กลางหญ้าภายในกระทรวงกลาโหมท่ามกลางวงล้อมของนายทหารกองทัพบก  ต่อพระพักตร์สมเด็จพระยุพราชเจ้าฟ้ามหาวชิราวุธ (คือ พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๖)  และเหล่าข้าราชบริพารในพระราชสำนักบางจำพวก  บนมุขด้านหลังกระทรวงกลาโหมชั้นที่ ๒

สาเหตุแห่งการเฆี่ยนหลังก็ด้วยทหารพวกนั้นวิวาทกับพวกมหาดเล็กบางคนของสมเด็จพระยุพราช  ซึ่งสมัยนั้นมักเรียกกันติดปากว่า “มหาดเล็กสมเด็จพระบรมฯ” (คำเต็มว่า สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช)   สมเด็จพระบรมฯ ประทับอยู่ที่วังปารุสกวัน  ใกล้ๆ กับกรมทหารราบที่ ๒ เชิงสะพานมัฆวานรังสรรค์  เรื่องเดิมที่จะเกิดขึ้นจนถึงกับเป็นเหตุวิวาทกันนั้น  ก็เพราะผู้หญิงขายหมากสมัดคนหนึ่ง  แถวบริเวณสะพานมัฆวานฯ นั้นเองเป็นเชื้อเพลิงเสน่ห์  ทำให้พวกมหาดเล็กและพวกทหารไปคลอเคลียพูดเกี้ยวและเย้าหยอกกันในเวลาค่ำคืนเสมอๆ  ในที่สุดพวกเจ้าชู้หนุ่มๆ เหล่านั้นก็เกิดขัดใจกันขึ้น  ครั้นค่ำวันหนึ่งต่อมา  พวกมหาดเล็กอาจจะเขม่นทหารด้วยความมืดหน้า  ถึงกับใช้ไม้รุมตีศีรษะนายดายดาบ ราบ ๒ ผู้หนึ่ง  ซึ่งแต่งกายพลเรือนออกมาแต่ลำพังตัวคนเดียว  นายดาบผู้นั้นก็กุมศีรษะวิ่งเข้ากรมทหาร  ไปรายงานตนต่อ รอ.โสม  ผู้บังคับกองกองร้อยของตนทันที  ขณะนั้นพวกมหาดเล็กยังท้าทายอยู่ที่หน้ากรม  เมื่อ ร.อ.โสม  ผู้เคยผ่านศึกสงครามมาแล้วได้ทราบเช่นนั้นก็ลั่นวาจาด้วยความโกรธว่า “เมื่อมีผู้อุกอาจมาข่มเหงทหารถึงหน้ากรมเช่นนี้  มันก็หนักเกินไปละ!  ควรจะออกไปสั่งสอนให้หลาบจำกันไว้เสียบ้าง”  ว่าแล้ว ร.อ.โสม  ก็วิ่งนำหน้านายร้อยตรีผู้บังคับหมวดผู้หนึ่ง  พร้อมกับนายดาบผู้ถูกรุมตี  ตรงไปยังหน้ากรมด้วยมือเปล่าๆ  แต่ ณ ที่นั้นบังเอิญมีกิ่งก้ามปูที่ถูกรานทิ้งไว้ตามโคนต้น  ต่างก็ตรงเข้าหักได้คนละท่อน  พุ่งเข้าตีโดยฉับพลันทันที  ฝ่ายพวกมหาดเล็กทนกำลังความว่องไวไม่ได้  และเห็นท่าจะสู้ไม่ไหวจึงวื่งหนีร่นไปทางวังปารุสก์  ทันใดนั้น  นายสิบพลทหารอีก ๒ คนเพิ่งกลับจากเป็นกองตรวจ  พอดีพบเหตุการณ์เข้า   พวกมหาดเล็กก็หลบเข้าประตูวังไป  พวกทหารก็พากันกลับกรม  หาได้รุกติดตามเข้าไปไม่

เมื่อสมเด็จพระบรมฯ ทรงทราบเหตุจากมหาดเล็ก  ก็รับสั่งให้ ผ.บ.ก. กรมทหารราบที่ ๒ สอบสวนทันที  ร.อ.โสม ผู้ผ่านศึกก็ออกรับสารภาพตามความสัตย์จริงทุกประการอย่างลูกผู้ชาย  เลยพากันถูกขังทั้ง ๕ คน  เพื่อรอคำสั่งผู้บังคับบัญชาต่อไป
ครั้นรุ่งขึ้น  เมื่อความปรากฏเป็นสัตย์ดังนั้นแล้ว  สมเด็จพระยุพราชก็นำความขึ้นกราบบังคมทูลสมเด็จพระชนกนาถ รัชกาลที่ ๕ ขอให้ลงพระราชอาญาเฆี่ยนหลังทหารเหล่านั้น  ตามประเพณีจารีตนครบาลในฐานทำการอุกอาจถึงหน้าประตูวังของพระรัชทายาท

เท่าที่ทราบมาว่า  ชั้นแรก  สมเด็จพระเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๕ หาทรงเห็นด้วยไม่  ประกอบด้วยเจ้านายบางพระองค์ได้ทรงคัดค้านไว้  อาทิเช่น เสด็จในกรมราชบุรี  นักปราชญ์กฎหมายได้ทรงชี้แจงว่าควรจะได้จัดการไปตามกระบิลเมือง  เพราะได้ใช้ประมวลกฎหมายอาญาเยี่ยงอารยประเทศพร้อมมูลแล้ว  ไม่ควรจะนำจารีตนครบาลซึ่งยกเลิกไปแล้วกลับมาใช้อีก
แต่เมื่อสมเด็จพระยุพราชทรงยืนกรานจะให้เฆี่ยนหลัง  เพื่อให้เป็นเยี่ยงอย่างให้จนได้  มิเช่นนั้นพระองค์จะทรงลาออกจากตำแหน่งพระรัชทายาท ทันที  สมเด็จพระชนกนาถทรงเห็นการณ์ไกลว่าถ้าไม่ตามพระทัย  เรื่องอาจจะไปกันใหญ่โต  เพราะจะเกิดการน้อยพระทัย  จึงทรงอนุมัติไปตามคำขอ”

วาทกรรมที่ว่า “สมเด็จพระยุพราชทรงยืนกรานจะให้เฆี่ยนหลัง  เพื่อให้เป็นเยี่ยงอย่าง” นั้น  ออกจะขัดกับความใน “ประกาศกระแสพระราชดำริห์ในเรื่อง เปนลูกผู้ชาย”  ซึ่งทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ออกประกาศไว้เมื่อวันที่  ๑  เมษายน  ร.ศ. ๑๒๘  ก่อนที่จะมีการโบยทหารครั้งนั้นเพียง ๒ เดือนเศษ  โดยมีความตอนหนึ่งในประกาศนั้นว่า “ การที่จะลงพระราชอาญาด้วยอาการใดๆ มีตีและขังเปนต้น  ก็ทรงพระราชดำริห์ว่าน่าจะไม่เปนประโยชน์  เพราะลูกผู้ดีไม่ใช่สัตว์เดียรฉาน  ที่จะบังคับบัญชาได้ด้วยอาญา” 

ซึ่งความตอนนี้ก็สอดคล้องกับที่ทรงพระราชบันทึกไว้ใน “ประวัติต้นรัชกาลที่ ๖” ว่า
“เมื่อเกิดชำระกันขึ้นได้ความว่าตัวการมีนายร้อยเอกสม, นายร้อยตรีจัน, กับนายดาบบาง, ได้พาพลทหารออกจากโรงไปตีเขา.  กรมนครชัยศรีเอาตัวพวกทหารขึ้นศาลทหารชำระได้ความจริงว่าได้ออกจากโรงทหารผิดเวลาและยกพวกไปตีเขาเช่นนั้น, เห็นว่าเปนโทษหนัก, จำเปนต้องลงอาญาให้เปนเยี่ยงอย่าง, กรมนครชัยศรีจึ่งได้กราบบังคมทูลพระเจ้าหลวงขอให้ลงพระราชอาญาเฆี่ยนหลังคนละ ๓๐ ทีและถอดจากยศ.  การลงอาญาครั้งนั้นไม่ใช่โดยความขอร้องของฉันเลย,  ตรงกันข้ามฉันเปนผู้ท้วงว่าแรงเกินไป,  แต่กรมนครชัยศรีว่าจะต้องลงโทษให้เป็นเยี่ยงอย่าง.  หาไม่จะกำราบปราบปรามทหารที่เกะกะไม่ได้, และนายทหารจะถือตนเปนคนมีพวกมากเที่ยวรังแกข่มเหงเขาร่ำไปให้เสียชื่อทหาร”

ในเมื่อข้อมูลของฝ่ายกบฏ ร.ศ. ๑๓๐ กับพระราชบันทึกในพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวขัดแย้งกันเช่นนี้  จึงได้สืบหาหลักฐานเพิ่มเติม  และในที่สุดก็ได้พบหลักฐานสำคัญเป็นลายพระหัตถ์นายพลโท พระเจ้าลูกยาเธอ กรมหมื่นนครไชยศรีสุรเดช กราบบังคมทูลพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว  เมื่อวันที่  ๑๗  มิถุนายน  ร.ศ. ๑๒๘  ความว่า

“ด้วยเมื่อวันที่  ๑๕  เดือนนี้เวลาประมาณ ๒ ทุ่มเศษ  หม่อมราชวงษ์เหรียญและนายกรด  ซึ่งเปนพนักงานรถสมเด็จพระบรมโอรสาธิราชมกุฎราชกุมาร  แจ้งความต่อกรมทหารราบที่ ๒ สวนดุสิต  ว่ามีคนหลายคนดักตีคนทั้ง ๒ นี้ที่สพานมัฆวาฬรังสรรค์เข้าใจว่าเปนทหาร  นายกรดมีบาดแผลที่แขนซ้ายฟกช้ำแห่ง ๑  หม่อมราชวงษ์เหรียญไม่มีบาดแผล

กรมทหารราบที่ ๒ ไต่สวนได้ความจากพลทหารนายอ่อนว่า  นายร้อยเอกสม,  นายร้อยตรีจั่น,  นายดาบบาง,  กรมทหารราบที่ ๒ ไม่ได้แต่งเครื่องทหารไปเที่ยวที่นางเลิ้งกลับมา  พบทหารกรมตรวจ  นายร้อยเอกสมจึงเรียกพลทหารนายอ่อนในกองตรวจมาที่โรงทหาร  ให้พลทหารนายอ่อนเปลื้องเครื่องทหารที่แต่งอยู่นั้นเปนพลเรือน  แล้วชวนกันไปที่สพานมัฆวาฬทั้งนายสิบโทเที่ยงอีกคนหนึ่ง  รวมเปน ๕ คนด้วยกัน  พบหม่อมราชวงษ์เหรียญกับนายกรดและผู้หญิงเดินมา  นายดาบบางร้องให้ลงมือ  ทั้ง ๕ คนก็เข้าชกตีคน ๒ คนนั้น  แล้วชวนกันหนีไป  ได้ไต่สวนคน ๔ คน แบ่งรับแบ่งสู้

ในเรื่องนี้  เมื่อได้สืบไต่สวนความโดยเลอียดแล้วเห็นชัดได้ว่า  เปนความผิดในวินัยทหารเปนอันมาก  เห็นด้วยเกล้าฯ ว่าสมควรลงโทษทางฝ่ายปกครองให้ปรากฏในทันที  จะได้เปนที่สยดสยองยำเกรงสำหรับการต่อไป  ดีกว่าที่จะต้องให้ขึ้นพิจารณาทางศาล  ซึ่งเปนการชักช้าไปนั้น

เหตุการกระทำร้ายซึ่งมีในกรมทหารราบที่ ๒ มาหลายคราวนั้น เปนที่ให้สงไสยอยู่แล้วว่าจะเปนด้วยนายทหารด้วย  จึงนำให้พลทหารเปนไปในการประพฤติไม่เรียบร้อยต่างๆ  ตามที่นายพันเอก พระพิพิธเดชะ  ผู้บังคับการกรมทหารราบที่ ๒ จับได้ขึ้นครั้งนี้จะเปนที่เข็ดขยาดในการเช่นนี้ต่อไป

ถ้าทรงพระราชดำริห์เห็นสมควรแล้ว  ข้าพระพุทธเจ้าขอพระราชทานพระบรมราชานุญาตถอดนายทหารที่มีความผิดนี้จากยศบรรดาศักดิ์  ลงพระราชอาญาเฆี่ยนทั้ง ๕ คนนี้คนละ ๓๐ ทีในที่ประชุมทหารที่ศาลายุทธนาธิการ”

เมื่อความทราบฝ่าละอองธุลีพระบาทแล้ว  พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวได้มีพระบรมราชวินิจฉัยเมื่อวันที่  ๑๗  มิถุนายน  ร.ศ. ๑๒๘ ว่า “เปนการดีแล้ว  อนุญาตให้ถอดนายทหารที่มีความผิดนี้จากยศบรรดาศักดิ์  แลลงอาญาเฆี่ยนทั้ง ๕ คนๆ ละ ๓๐ ที  ตามที่ว่านั้น”

ต่อจากนั้นวันที่  ๒๐  มิถุนายน  พ.ศ. ๒๔๕๒  ราชกิจจานุเบกษา  เล่ม ๒๖  ก็ได้ลงประกาศ “แจ้งความกรมยุทธนาธิการ” ว่า
“ด้วยนายร้อยเอก สม  นายร้อยตรี จั่น  กรมทหารราบที่ ๒  ประพฤติตนไม่สมควรกับตำแหน่ง  มีพระบรมราชโองการโปรดเกล้าฯ ให้ถอด นายร้อยเอก สม  นายร้อยตรีจั่น  จากตำแหน่งยศบรรดาศักดิ์แล้ว ฯ
         ศาลายุทธนาธิการ
วันที่  ๑๙  มิถุนายน  รัตนโกสินทรศก ๑๒๘
                (ลงพระนาม)  จิรประวัติวรเดช
                  ผู้บัญชาการกรมยุทธนาธิการ”

ความในพระราชบันทึก  ลายพระหัตถ์ผู้บัญชาการยุทธนาธิการ และพระบรมราชวินิจฉัยในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว  รวมทั้งแจ้งความกรมยุทธนาธิการที่ลงประกาศในราชกิจจานุเบกษานั้น  ล้วนสอดรับเป็นเรื่องเดียวกัน  จึงสามารถยืนยันได้ว่า ผู้ที่กราบบังคมทูลขอพระราชทานพระบรมราชานุญาตให้ลงพระราชอาญาโบยหลังทหารเมื่อเดือนมิถุนายน ร.ศ. ๑๒๘ นั้นคือ นายพลโท พระเจ้าลูกยาเธอ กรมหมื่นนครไชยศรีสุรเดช ผู้บัญชาการกรมยุทธนาธิการ  หาใช่สมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ ดังที่กล่าวอ้างกัน

สำหรับประเด็นที่กล่าวถึงในเรื่อง “ปฏิวัติ ร.ศ. ๑๓๐”  ว่า ประเทศสยาม “ได้ใช้ประมวลกฎหมายอาญาเยี่ยงอารยประเทศพร้อมมูลแล้ว  ไม่ควรจะนำจารีตนครบาลซึ่งยกเลิกไปแล้วกลับมาใช้อีก” นั้น  ก็นับว่ามีส่วนถูกอยู่  เพราะบทลงโทษ “โบย”  ตามจารีตเดิมนั้นมิได้ถูกบัญญัติไว้ใน “กฎหมายลักษณอาญา ร.ศ. ๒๓๗”  ที่ประกาศใช้มาตั้งแต่เดือนเมษายน พ.ศ. ๒๔๕๑  แต่ทว่าโทษ “โบย” นี้ยังคงเป็นบทลงโทษที่กำหนดไว้ใน “กฎว่าด้วยอำนาจลงอาญาทหารบก”  ซึ่งออกตามความในประมวลกฎหมายอาญาทหาร มาตรา ๗  ที่ให้อำนาจ “นายทหารผู้มีอำนาจบังคับบัญชาได้นั้น  ท่านให้มีอำนาจลงอาญาแก่ผู้ที่กระทำผิดต่อวินัยทหารตามลักษณกฎหรือข้อบังคับทหารบกทหารเรือ”   โดยความผิดต่อวินัยทหารคามกฎว่าด้วยการลงอาญาทหารบกซึ่งตราขึ้นเมื่อวันที่  ๑๔  กุมภาพันธ์  ร.ศ. ๑๓๐ นั้น  กำหนดอาญาที่จะต่อผู้กระทำผิดต่อวินัยทหารไว้เป็น ๗ สถาน ดังนี้
(๑)    โบย
(๒)    จำขัง
(๓)    กักขัง
(๔)    ขังมืด
(๕)    กักยาม
(๖)    ทัณฑกรรม
(๗)    ภาคทัณฑ์

การลงอาญาโบยฐานละเมิดวินัยทหารนี้เพิ่งจะมายกเลิกและเปลี่ยนมาเป็นโทษ “มัดมือ” แทน  เมื่อมีการประกาศใช้ “กฎว่าด้วยยุทธวินัยและการลงอาญาทหารบกฐานละเมิดยุทธวินัย” เมื่อวันที่  ๒๓  กันยายน  พ.ศ. ๒๔๖๔ แล้ว  ฉะนั้นจึงอาจกล่าวได้ว่า การลงอาญาโบยนายและพลทหารทั้ง ๕ นายที่สนามในศาลาว่าการยุทธนาธิการเมื่อเดือนมิถุนายน ร.ศ. ๑๒๘ (พ.ศ. ๒๔๕๒)  เป็นการลงอาญาฐานละเมิดยุทธวินัย  หาใช่การลงโทษตามจารีตนครบาลดัที่คณะกบฏ ร.ศ. ๑๓๐ ได้กล่าวอ้างไว้ใน “ปฏิวัติ ร.ศ. ๑๓๐”อ้างว่า ได้ยกเลิกไปนานแล้ว   

จากเรื่องโบยหลังทหารเมื่อ ร.ศ. ๑๒๘ นั้น  ชวนให้ติดต่อไปว่า หากในช่วงเวลาที่เกิดกบฏ ร.ศ. ๑๓๐ นั้น  จอมพล พระเจ้าพี่ยาเธอ กรมหลวงนครไชยศรีสุรเดช ยังทรงปฏิบัติราชการอยู่ในกรุงเทพฯ  มิได้ทรงลาพักเสด็จไปรักษาพระองค์ที่ยุโรป  และนายพลเอก สมเด็จเจ้าฟ้าฯ กรมหลวงพิษณุโลกประชานาถ เสนาธิการทหารบก ทรงทำการแทนในตำแหน่งเสนาบดีกระทรวงกระลาโหมแล้ว  ก็เชื่อว่า ผู้ก่อเหตุไม่สงบในคราว ร.ศ. ๑๓๐ นั้น  อาจจะต้องรับโทษตามประมวลกฎหมายอาญาทหารถึงประหารชีวิตก็ได้  เพราะเสด็จในกรมฯ เสนาบดีกระทรวงกระลาโหมนั้นทรงเป็นนายทหารที่เคร่งครัดในกฎยุทธวินัยทหารเป็นที่สุด

อีกสาเหตุหนึ่งที่มีการกล่าวถึงกันมากคือ ความเข้าใจของผู้ก่อการที่ว่า รัชกาลที่ ๖ ทรงตั้งเสือป่าขึ้นมาแข่งกับทหาร  ซึ่งในเรื่องนี้สามารถตอบได้เป็นหลายประเด็น คือ

ประเด็นแรกว่าด้วยความจำเป็นในการจัดตั้งกองเสือป่า 
เป็นเพราะเมือจัดระเบียบกองทัพใน พ.ศ. ๒๔๕๑ นั้น  เป็นที่ตระหนักชัดว่า กำลังทหารที่จัดเป็น ๑๐ กองพลกระจายกันอยู่ทั่วประเทศนั้น  ในทางปฏิบัติมีแต่โครงไม่มีกำลังพลและอาวุธพอที่จะบรรจุลงตามโครงสร้างที่กำหนดไว้ได้  ที่สำคัญยุทธศาสตร์การป้องกันประเทศที่กำหนดกันไว้ในเวลานั้น คือ เมื่อมีข้าศึกมาประชิดจะถอนกำลังทหารจากทั่วประเทศนั้นลงมารวมป้องกันกรุงเทพฯ  ซึ่งจากยุทธศาสตร์ดังกล่าวทำให้เกิดช่องโหว่ขึ้นว่า เมื่อทหารไปรบกันหมดแล้วใครจะทำหน้าที่ปกป้องบ้านเมือง  จึงมีแนวพระราชดำริให้จัดตั้งกองเสือป่าขึ้นเพื่อทำหน้าที่รักษาบ้านเมืองในยามที่ทหารไปรบกันหมด 

แต่การที่จะจัดให้ประชาชนเป็นอาสาสมัครปกป้องบ้านเมืองของตนนั้น  ก็มีข้อตกลงว่าด้วยการรบทางบกซึ่งที่ประชุมสันติภาพที่กรุงเฮกเมื่อ พ.ศ. ๒๔๔๒ ได้วางกฎเกณฑ์เอาไว้ว่า  พลเมืองที่จะทำหน้าที่อาสาสมัครในการสงครามนั้นจะกระทำได้ก็ต่อเมื่อพลอาสาสมัครนั้นมีเครื่องแบบที่แลเห็นได้ชัดแต่ไกล  และมีสายการบังคับบัญชาที่ชัดเจนเช่นทหาร  การที่ทรงจัดให้เสือป่ามีเครื่องแบบมีการฝึกหัดเฉกเช่นทหานั้นจึงเป็นการป้องกันมิให้พลเรือนที่จับอาวุธขึ้นต่อสู้ในการสงครามให้ได้รับการคุ้มครองจากสนธิสัญญาดังกล่าว  ซึ่งหากไม่มีการปฏิบัติให้เป็นไปตามข้อตกลงดังกล่าว  พลเรือนที่จับอาวุธขึ้นต่อสู้นั้นย่อมมีความผิดเป็นอาชญากรสงครามซึ่งมีต้องรับโทษทางอาญา

อีกประเด็นหนึ่งที่ควรกล่าวถึง คือ เมื่อมีการซ้อมรบใหญ่ทหารบกกที่มณฑลกรุงเก่าตอนปลายปี ๒๔๕๗ นั้น  พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวได้เสด็จไปประทับท่ามกลางกองทหารที่ทำการซ้อมรบ  และได้เสด็จไปในสนามพร้อมกับบกองทหารที่เคลื่อนที่ไปตลอดการซ้อมรบนั้น  ทำให้ทรงตระหนักแน่ด้วยสายพระเนตรว่า  แม้ในเวลาซ้อมรบนายทหารที่จะตองใช้บังคับหน่วยยังมีจำนวนไม่พอ  ต้องเอาจ่านายสิบมาทำหน้าที่ผู้บังคับกองร้อย  นายสิบมาเป็นผู้บังคับหมวด  แบละให้พลทหารเป็นผู้บังคับหมู่

ทรงพระราชดำริว่า การที่เอานายทหารที่มิได้รับการฝึกหัดให้คสบคุมบังคับบัญชามาทำหน้าที่ผู้บังคับหน่วย  ก็ไม่สามารถที่จะนำหน่วยเข้าทำการสู้รบให้บรรลุภารกิจตามที่ได้รับมอบหมายได้  และในยามมีศึกสงครามที่จะเกิดความสูญเสียและนายทหารจะต้องบาดเจ็บล้มตายลง  จะหาผู้บังคับหน่วยและกำลังพลที่ไหนมาทดแทน  การฝึกพลเรือนเป็นเสือป่าจึงเป็นการอุดช่องโหว่นี้ 

เรื่องที่หนังสือดังกล่าวอ้างถึงเหตุผลในการก่อกบฏ ร.ศ. ๑๓๐  โดยอ้างว่าบรรดามหาดเล็กต่างก็ได้รับพระราชทานสัญญาบัตรกันหลายครั้งในแต่ละปี  ในขณะที่ทหารและข้าราชการพลเรือนแทบจะไม่มีโอกาสได้รับพระราชทานเช่นนั้น  พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวได้พระราชทานพระบรมราชาธิบายไว้ในพระราชหัตถเลขาที่พระราชทานแก่จอมพล สมเด็จพระอนุชาธิราช เจ้าฟ้าฯ กรมหลวงพิษณุโลกประชานาถ เสนาธิการทหารบก ทำการแทนเสนาบดีกระทรวงกะลาโหม  เมื่อวันที่  ๖  มีนาคม  ร.ศ. ๑๓๐ ว่า

“เรื่องสัญญาบัตรนั้น  ฉันยอมรับว่าอยู่ฃ้างจะช้าไปมากจริง  ฉันเองก็ได้เคยเตือนๆ อาลักษณ์อยู่แล้ว  คงจะเร่งเร็วขึ้นได้  ส่วนข้อที่ว่าฃ้าราชการในพระราชสำนักนิ์ได้รับสัญญาบัตร์เลื่อนเร็วนั้น  ก็เปนความจริง  ที่เปนเช่นนี้เพราะเหตุ ๒ ประการ  คือประการ ๑ฉันมิได้ต้องรอถามเจ้ากระทรวงก่อน  และเห็นว่าเปนส่วน ๑ ไม่กีดขวางกับการเลื่อนยศบรรดาศักดิ์ของฃ้าราชการแพนกอื่น     แลถึงแม้ฃ้าราชการในพระราชสำนักนิ์จะมิได้เปนขุนนางในตำแหน่งนั้นในพระราชสำนักนิ์  ตำแหน่งเหล่านั้นก็ต้องว่างเปล่าอยู่  ไม่ใช่ว่าผู้อื่นจะมาเปนได้  คือไม่ใช่ว่าฉันได้ไปแย่งเอาตำแหน่งซึ่งควรจะได้มาให้แก่คนของฉัน  อีกประการ ๑ ซึ่งเฃ้าใจว่าจะไม่ใคร่รู้กัน คือ ฃ้าราชการในพระราชสำนักนิ์เปนคนจำพวกที่มีอัตราเงินเดือนต่ำเต็มที  ถ้าจะเปรียบกับฃ้าราชการกระทรวงอื่นๆ แล้ว  แพ้เฃาทั้งสิ้น  ยิ่งเปรียบกับทหารแล้วยิ่งเสียเปรียบ  เพราะฉนั้นเมื่อบำรุงน้ำใจไม่ได้ด้วยลาภ  จึ่งต้องบำรุงด้วยยศ  ซึ่งเปนราชประเพณีมาแต่โบราณแล้ว  ไม่ใช่เปนของฉันริเริ่มขึ้นใหม่เลย  และตามประเพณีโบราณฃ้าราชการในพระราชฐานกับฃ้าราชการนอกเฃาไม่ได้เคยเปรียบเทียบฤาคิดแข่งขันกัน  ตำแหน่งยศจึ่งมีชื่อเรียกแปบกๆ กันอยู่มาก  ต่อมาชั้นหลังนี้  เกิดมีตำแหน่งหลวงขุนพระพระยาในหมู่ฃ้าราชการในพระราชฐานมากขึ้น  โดยความประสงค์จะให้คล้ายคลึงกับฃ้าราชการทั่วๆ ไป  จึ่งได้บังเกิดมีผู้รู้สึกและสังเกตการณ์เลื่อนยศศักดิ์ของฃ้าราชการในพระราชสำนักนิ์มากขึ้น  อันที่จริงถึงแม้ในบัดนี้เองในส่วนศักดินา  ฃ้าราชการในพระราชสำนักนิ์ก็น้อยกว่าทหารตั้งครึ่งตัว  เช่นหลวงทหาร ๘๐๐  หลวงมหาดเล็ก ๔๐๐  พระ ๖๐๐ ดังนี้เปนตัวอย่าง  ข้อนี้เธอคงจะได้สังเกตเห็นเองแล้วเปนแน่  ไม่ต้องเคยพูดเคยจาร้องทุกข์อย่างใดเลย  ปล่อยให้ฉันงมคลำหาเงื่อนแก้ความขัดต่างๆ อยู่คนเดียว”

พระราชหัตถเลขานี้เก็บรวมอยู่ในแฟ้มเอกสารจดหมายเหตุเรื่อง กบฏ ร.ศ. ๑๓๐  แต่ไม่ปรากฏว่า ผู้ที่ศึกษาค้นคว้าเรื่องกบฏ ร.ศ. ๑๓๐ ได้หยิบยกมาอธิบายประกอบคำกล่าวหาของผู้ก่อกบฏ ร.ศ. ๑๓๐ เลย  เข้าตำราว่า อยากจะให้รับรู้กันแต่เรื่องที่อยากให้รู้

พระราชหัตถเลขานี้เก็บรวมอยู่ในแฟ้มเอกสารจดหมายเหตุเรื่อง กบฏ ร.ศ. ๑๓๐  แต่ไม่ปรากฏว่า ผู้ที่ศึกษาค้นคว้าเรื่องกบฏ ร.ศ. ๑๓๐ ได้หยิบยกมาอธิบายประกอบคำกล่าวหาของผู้ก่อกบฏ ร.ศ. ๑๓๐ เลย  เข้าตำราว่า อยากจะให้รับรู้กันแต่เรื่องที่อยากให้รู้

มันเป็นเช่นนั้นจริงๆครับ

สมัยนี้มันเป็นสงครามข่าวสาร สิ่งที่อาจารย์วรชาติเขียน สื่อที่เล่นทางนี้จะไม่นำไปขยาย ส่วนความเท็จของอีกฝ่ายหนึ่งนั้น จะได้รับการเสนอซ้ำๆซาก จนคนทั้งหลายเชื่อเรื่องเท็จว่าเป็นเรื่องจริงกันไปหมด

ในพระราชหัตถเลขาที่พระราชทานไปยังสมเด็จเจ้าฟ้าฯ กรมหลวงพิษณุโลกประชานาถฉบับเดียวกับที่อ้างถึงข้างบนนั้น  พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวยังได้พระราชทานพระบรมราชาธิบายถึงเรื่องการเสด็จออกขุนนาง  ซึ่งคณะผู้ก่อการ ร.ศ. ๑๓๐ ได้หยิบยกขึ้นกล่าวหาว่า ในรัชกาลนี้ไม่โปรดเสด็จออกขุนนางเช่นในรัชกาลก่อนว่า

“ในที่นี้ฉันเห็นควรจะชี้แจงต่อไปว่า การที่ฉันได้เลิกเสด็จที่อภิเศก (พระที่นั่งอภิเศกดุสิต – V_Mee) เสียนั้น  เพราะเห็นว่า  การที่จะให้สัญญาบัตรและตรา  ฤาใฟ้ทูลลาและเฃ้าเฝ้าตามธรรมเนียมนั้น  ออกที่อัมพรก็ได้เท่ากัน  และยิ่งสังเกตดูเห็นว่าคนจำพวกเฝ้าตามธรรมเนียมเช่นนี้เปนทหารโดยมาก  และฉันเห็นว่าทหารเปนคนสนิท  ดังได้อธิบายมาแล้ว  จึ่งตกลงในใจว่าเฝ้าที่อมพรก็ได้  ส่วนพลเรือนนั้นเมื่อมีที่จะต้องเฝ้ารับสัญญาบัตรรับตรฤาทูลลาและเฃ้าเฝ้า  อันเปนแพนก “ตามเคย” นั้น  มีน้อยส่วน  ก็เลยให้เฃ้าไปเฝ้าที่อัมพรเสียด้วยเปนครั้งคราวตามที่มีแต่ในตอนหลังๆ นี้  พระยามหาอมาตยืฏ้ได้เคยนำฃ้าราชการมหาดไทยเฝ้าที่สโมสรเสือป่าอยู่บ้าง  ซึ่งเมื่อฉันสังเกตเห็นว่ามีบ่อยเฃ้าก็ได้ร้องท้วงว่าไม่ถูกระเบียบ  ควรนำไปในวังจึ่งจะถูก  ตั้งแต่ร้องแล้ว  ก็พะเอินไม่ได้มีฃ้าราชการมหาดไทยเฝ้าอีก  เพราะหมดคราวที่ทูลลากัน  ส่วนในการเฝ้าปรกติ  ไม่ใช่เฝ้าเปนพิธีนั้น  ฉันตั้งใจให้โอกาสให้ฃ้าราชการได้เฝ้าฤาอย่างน้อยให้ได้เห็นตัวฉันทุกวัน  จึ่งได้ไปที่สโมสรเสือป่าทุกๆ วันในเวลาบ่าย  การที่ทำเช่นนี้ก็โดยมีเหตุ  คือตั้งแต่ในเวลาต้นๆ แผ่นดิน  ได้มีกิติศัพท์มากระทบหูฉันว่า  ฃ้าราชการพลเรือนได้พากันพูดไปต่างๆ หลายอย่างหลายประการ  เช่นกล่าวว่า “พวกพลเรือนต่อไปเห็นจะตกอยู่ในที่อาภัพ  เพราะพรเจ้าแผ่นดินใหม่ท่านเปนทหาร  คงมีแต่ทหารเท่านั้นที่จะได้ดี”  และพูดอะไรกันต่างๆ อีกหลายประการ  เปนอันสำแดงปรากฏว่าฤศยาทหารอยู่ทั่วไป  ฉันจึ่งได้คิดแก้ไขความไม่พอใจส่วนนี้  คิดหาทางที่จะแสดงให้ปรากฏว่า  ฉันมิได้ตั้งใจจะลำเอียงเช่นเฃาทั้งหลายคาดหมาย  จึงตั้งใจจะหาอุบายที่จะชักโยงฃ้าราชการทั้งทหารพลเรือนทุกกระทรวงให้สนิทสนมกลมเกลียวกัน  จึ่งได้คิดตั้งเสือป่าขึ้น  โดยความหวังอันนั้น  และหวังว่าสโมสรเสือป่านั้น  จะเปนสถานกลางอันจะเปนที่ชุมนุมฃ้าราชการทุกชั้นทุกแพนก  และโดยเหตุที่ฉันไปสโมสรนั้นอยู่ทุกวัน  ฃ้าราชการก็จะได้มีโอกาสได้เฝ้าทั่วกัน  เสมอหน้ากันหมด  และปราศจากความกีดก้นขัดขวางทั้งปวง  ไม่มีพิธีรีตองอะไร  เฃ้าใจเสียว่าดีกว่าเสด็จออกน่าพระที่นั่งอภิเษก  เพราะการเสด็จออกที่นั้นสังเกตดูตามประเพณีก็เคยเห็นมีแต่เจ้านายและฃ้าราชการผู้ใหญ่  ที่จะได้เฝ้าใกล้ ๆ จริง  ฝ่ายผู้น้อยซึ่งโดยมากไปเฝ้าแต่เฉภาะในวันจันทรกับวันพฤหัศนั้น  ก็เห็นเคยนั่งซุ่มๆ คอยๆ กันแกร่วอยู่ที่สนามหญ้าฤาตามถนน  จนกว่าจะถึงเวลาก็มีผู้ต้อนไปเฃ้าแถวในพระที่นั่งอภิเศก  ทรงพระดำเนินผ่านไปจนตลอดแถวแล้วก็เลยเสด็จขึ้นเท่านั้น  ด้วยความคิดเช่นนี้จึ่งเฃ้าใจไปว่าการที่ไปสโมสรดูเปนทางที่เปิดโอกาศให้ฃ้าราชการได้เฝ้าทั่วถึงกันมากกว่าที่ได้เคยเปนมาแล้ว  และในส่วนฃ้าราชการพลเรือนก็ได้เห็นผลดีอยู่บ้างได้เลย  คือฉันสังเกตในส่วนตัวฉันเองว่า ได้รู้จักฃ้าราชการอีกหลายคน  ซึ่งจะไม่มีหนทางได้รู้จักฤารู้อัธยาไศรยได้เลยโดยทางให้เฝ้าตามวิธีเก่า  แต่ในส่วนทหารนั้นและดูกลับเปนผลตรงกันฃ้าม”

ที่ตลกร้ายที่สุดคือ ในพระราชหัตถเลขาที่พระราชทานไปยังสมเด็จเจ้าฟ้าฯ กรมหลสวงพิษณุโลกประชานาถที่อ้างถึงข้างต้น  พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงกล่าวถึงเสียงร่ำลือในตอนต้นรัชกาลไว้ว่า  “ตั้งแต่ในเวลาต้นๆ แผ่นดิน  ได้มีกิติศัพท์มากระทบหูฉันว่า  ฃ้าราชการพลเรือนได้พากันพูดไปต่างๆ หลายอย่างหลายประการ  เช่นกล่าวว่า “พวกพลเรือนต่อไปเห็นจะตกอยู่ในที่อาภัพ  เพราะพรเจ้าแผ่นดินใหม่ท่านเปนทหาร  คงมีแต่ทหารเท่านั้นที่จะได้ดี””

แต่ใน“วิทยานิพนธ์ปริญญาอักษรศาสตร์มหาบัณฑิต  เรื่อง “เสือป่า : โครงสร้างขององค์กรและบทบาททางการเมือง” กลับกล่าวถึงพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวว่า

“เมื่อถึงสมัยรัชกาลที่ ๖ บทบาทของกรมทหารมหาดเล็กนี้ได้เริ่มลดลงในทันทีที่พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงขึ้นครองราชสมบัติ  ทั้งนี้ เพราะทรงมีคนอีกกลุ่มหนึ่งที่ทรงโปรดปรานและไว้วางพระราชหฤทัยมากกว่า  คนกลุ่มนั้นได้แก่ ข้าราชสำนักซึ่งพระองค์ทรงถือว่า  เป็นพวกพ้องของพระองค์อย่างแท้จริง  ส่วนทหารมหาดเล็กรักษาพระองค์  ทรงถือว่าเป็นกรมทหารของรัชกาลที่ ๕  ดังนั้น เมื่อพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว  ผู้ทรงตั้งกรมทหารนี้เสด็จสวรรคต  จึงทรงพระราชดำริเห็นสมควรที่จะยกกรมนี้ถวายแด่สมเด็จพระบรมชนกาธิบดีให้เป็นข้าสืบไปชั่วกัลปาวสานและทรงโปรดฯ ให้ขนานนามกรมนี้ว่า “กรมทหารมหาดเล็กรักษาพระองค์ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว”  และให้ใช้อักษรพระบรมนามาภิไธยย่อ จ.ป.ร. ติดที่บ่าเสื้อยศเป็นสัญลักษณ์พร้อมกับทรงมีพระบรมราชโองการแต่งตั้งให้สมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอ กรมหลวงพิษณุโลกประชานาถ  ทรงเข้าดำรงตำแหน่งผู้บังคับการกรมทหารมหาดเล็กรักษาพระองค์  สืบแทนพระองค์ซึ่งทรงมีพระราชภารกิจเพิ่มมากขึ้นเนื่องจากเสด็จขึ้นครองราชสมบัติ
 
ความสำคัญของกรมทหารมหาดเล็กรักษาพระองค์ในสมัยรัชกาลที่ ๖  จึงลดลงเป็นลำดับ  เหลือแต่เพียงเป็นอนุสรณ์แห่งกรมทหารที่รัชกาลที่ ๕ ทรงจัดตั้งขึ้นเท่านั้น  การเปลี่ยนแปลงฐานะความสำคัญของกรมทหารนี้นับเป็นจุดหนึ่งที่แสดงให้เห็นถึงความห่างเหินของพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวที่ทรงมีต่อทหารของชาติ”

เมื่อเกิดกรณี ร.ศ. ๑๓๐ ขึ้นโดยมีนายทหารบางนายในกรมทหารมหาดเล็กฯ ต้องหมองไปเพราะพัวพันกับกลุ่มผู้เหตุไม่สงบ  นายพลโท พระยาสุรเสนา (กลิ่น  แสง-ชูโต) สมุหราชองรักษ์ได้มีดำริที่จะไม่ให้ทหารมหาดเล็กถวายอารักขาอีกต่อไป  แต่จะเปลี่ยนให้ทหารรักษาวังซึ่งเป็นข้าราชการพลเรือนสังกัดกระทรวงวังทำหน้าที่แทน  แต่พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวไม่ทรงเห็นด้วยกับความเห็นดังกล่าว  ทหารมหาดเล็กฯ จึงได้รับความไว้วางพระราชหฤทัยให้เป็นหน่วยอารักขาใกล้ชิดเบื้องพระยุคลบาทมาจนถึงยุคเปลี่ยนแปลงการปกครอง

อนึ่งในส่วนที่วิทยานิพนธ์ฉบับดังกล่าวๆ ว่า เมื่อพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จขึ้นครองราชย์แล้ว  ทรงถือว่า ทหารมหาดเล็กรักษาพระองค์เป็นกรมทหารของรัชกาลที่ ๕  ดังนั้น เมื่อพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว  ผู้ทรงตั้งกรมทหารนี้เสด็จสวรรคต  จึงทรงพระราชดำริเห็นสมควรที่จะยกกรมนี้ถวายแด่สมเด็จพระบรมชนกาธิบดีให้เป็นข้าสืบไปชั่วกัลปาวสาน  แต่เมื่อได้อ่านกระแสพระราชดำรัสที่พระราชทานแก่นายและพลทหารในกรมนี้เมื่อวันที่ ๒๖ ตุลาคม ๒๔๕๓ กลับพบความที่แตกต่างออกไป ดังนี้

“ตั้งแต่ได้ตั้งกรมทหารมหาดเล็กขึ้นแล้วตลอดมาจนถึงกาลบัดนี้  กรมทหารนี้ได้รับราชการสนองพระเดชพระคุณโดยความจงรักภักดีมิได้ย่อหย่อน  เปนที่ไว้วางพระราชหฤทัยแห่งสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว  มาบัดนี้พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวผู้ทรงตั้งกรมนี้ขึ้น  ได้เสด็จสวรรค์คตแล้ว  เปนเหตุทำให้เศร้าโศกอย่างสาหัสทั่วทุกตัวคน  เราเชื่อว่าทหารมหาดเล็กทุกคน  คงมีความรู้สึกเช่นเดียวกับเราแล้ว  เมื่อเรามานึกถึงความสวามิภักดิ์ของทหารมหาดเล็ก  เราจึ่งเห็นว่าควรจะยกกรมนี้ถวายแด่สมเด็จพระบรมชนกาธิบดี  ให้เป็นข้าสืบไปชั่วกัลปาวสาน  เพราะฉนั้นตั้งแต่วันนี้ต่อไป  ให้เรียกนามกรมนี้ว่า “กรมทหารมหาดเล็กรักษาพระองค์ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว”  และให้ใช้อักษรพระบรมนามาภิไธยย่อ จ.ป.ร. ติดที่บ่าเสื้อยศสืบไป

ส่วนตัวเราที่ได้เคยเปนผู้บังคับการมาจนบัดนี้  มีความจำใจที่จะต้องออกจากตำแหน่ง  โดยเหตุที่มีราชกิจอย่างอื่นที่จำเป็นจะต้องกระทำ  จะหาเวลาดูแลการงานในตำแหน่งน่าที่ผู้บังคับการเช่นที่เคยมาไม่สดวก  แต่เราจะรับตำแหน่งเป็นนายพันเอกพิเศษ  สนองพระองค์สมเด็จพระบรมชนกาธิบดีต่อไป  และเราถือว่าทหารมหาดเล็กได้เคยเป็นผู้สนิทใช้ชิดมา  เพราะฉะนั้นเราคงจะยังตั้งใจพยายามทราบเหตุการณ์ทุกข์ศุขของคนในกรมนี้  ตั้งแต่นายทหารผู้ใหญ่ผู้น้อยตลอดลงไปจนจนถึงนายสิบพลทหารทั่วทุกตัวคน

อนึ่งตำแหน่งผู้บังคับการกรมทหารนี้ที่ว่างลง  เราขอตั้งให้สมเด็จเจ้าฟ้ากรมขุนพิษณุโลกประชานาถ  ผู้เป็นน้องที่รักและผู้เป็นที่ไว้วางใจของเรา  ให้เป็นผู้บังคับการแทนตัวเราต่อไป”

ขอบคุณอาจารย์วรชาติมากนะคะที่สละเวลามาอธิบายให้อ่านจนไม่สงสัยอะไรอีก ขอขอบคุณจากใจจริงค่ะ

....

โดยส่วนตัวคิดว่าถ้าเป็นสงครามข่าวสาร เราก็น่าที่จะต้องเผยแพร่ข่าวสารที่ถูกต้องออกมาสู้ด้วย เพื่อที่คนไม่รู้จะได้ไม่เข้าใจว่าความจริงมีอยู่ด้านเดียว

คุณ V_Mee ได้ทำงานนี้ด้วยความอุตสาหะวิริยะอย่างน่าชมเชยมาก   ดิฉันไม่เห็นใครจะทำงานนี้ได้ดีกว่าท่านได้    แต่ว่าการเผยแพร่ก็มีส่วนสำคัญ  ให้คนทั่วไปได้เข้าใจข้อมูลที่ถูกต้อง   
ถ้าคุณ cottoncandy ช่วยอีกแรงหนึ่งเท่าที่จะช่วยได้ ในการกระจายคำตอบออกไปก็จะเป็นสิ่งดีมากค่ะ และขอขอบคุณด้วย

ในพระราชหัตถเลขาที่ทรงไว้ด้วยพระราชหัตถ์จำนวน ๑๗ หน้า  พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวยังได้พระราชทานพระบรมราชาธิบายเรื่องทหารและเสือป่าแก่สมเด็จเจ้าฟ้าฯ กรมหลวงพิษณุโลกประชานาถว่า

“ในชั้นต้นฉันไม่คิดให้ทหารเปนเสือป่า  เพราะเห็นว่าไม่มีความจำเปนเลย  ทหารดีกว่าเสือป่าอยู่แล้ว  เสือป่าเปนแต่ผู้ที่มุ่งหมายจะทำการเปนผู้ช่วยทหารเท่านั้น  และฉันตั้งใจให้ทหารเปนครูแท้ๆ  ส่วนสโมสรฉันก็ตั้งใจให้ใช้ร่วมกัน  คือผู้ที่เปนนายทหารชั้นสัญญาบัตรแล้ว  ไม่จำจะต้องเปนสมาชิกเสือป่าด้วย  ถ้าแต่งเครื่องทหารอยู่แล้วก็เปนอันใช้สโมสรเสือป่าได้  จะผิดกันอยู่กับสามัญสมาชิกก็แต่เพียงจะใช้ได้เฉภาะตัว  จะพาสหายไปได้ด้วยอย่างสามัญสมาชิกไม่ได้เท่านั้น  แต่ข้อนี้ไม่ช้าก็ปรากฏขึ้นว่า  ทหารมิได้เฃ้าใจความมุ่งหมายอันนี้ของฉันเลย  กลับเกิดมีเสียงแค้นๆ ขึ้นว่า  ไม่ยอมให้มีโอกาศเฃ้าสมาคมกับเพื่อนฃ้าราชการ  และทหารไม่มีโอกาศได้เฃ้าใกล้ชิดพระองค์พระเจ้าแผ่นดินเท่าพลเรือน  ดังนี้เปนต้น  ฉันก็ได้ให้พระยาสุรเสนาไปทูลพี่จิระ (จอมพล พระเจ้าพี่ยาเธอ กรมหลวงนครไชยศรีสุรเดช เสนาบดีกระทรวงกะลาโหม – V_Mee) ให้เฃ้าพระไทยความคิดของฉัน  ไม่ใช่แต่ครั้งเดียว  และได้แนะนำพระยาพิไชยสงคราม (นายพลตรี พระยาพิไชยสงคราม (ม.ร.ว.สิทธิ์  สุทัศน์ – นายพลโท พระยาวิชิตวงศ์วุฒิไกร – V_Mee)  ซึ่งเวลานั้นเปนผู้แทนเสนาธิการให้ช่วยอธิบายชี้แจงให้ทหารเฃ้าใจ  พระยาพิไชยสงครามได้แต่งข้อความเปนคำอธิบายให้ฉันดูแล้ว  ก็ได้ลงพิมพ์ในยุทธโกษ  ใช่แต่เท่านั้น  ในเมื่อยังไม่มีสโมสรสถานที่สนามม้า (สนามม้าหลวงสวนดุสิต  ปัจจุบันรู้จักกันในชื่อ สนามเสือป่า – V_Mee) เดี๋ยวนี้นั้น  ได้มีฝึกหัดน่าพระที่นั่งอัมพร  ฉันได้แนะนำพระราญรอน (นายพันโท พระราญรอนอริราช (ถั่ว  อัศวเสนา) ราชองครักษ์ – พระตำรวจโท พระยาราชมานู ผู้ช่วยสมุหพระตำรวจหลวงรักษาพระองค์ – V_Mee)  ให้หานายทหารเฃ้ามาช่วยเปนครูฝึกหัดเสือป่าอยู่  พระราญรอนก็ได้หานายทหารเฃ้าไป  ผลัดเปลี่ยนเป็นเวรกันฝึกหัดเสือป่าอยู่  ส่วนในวันใดที่มิใช้วันฝึกหัด  แม้มีเล๊กเชอร เช่นเล๊กเชอร์ “ปลุกใจเสือป่า” นั้น  ฉันก็ได้บอกพระยาพิไชยสงครามให้บอกนายทหารให้ทราบว่า  ใครจะไปฟังก็ได้  ในหนู่นั้นนายทหารก็ได้เฃ้าไปฟังเล๊กเชอรของฉันคราวละมากๆ  ทำให้เปนที่พอใจและให้ฉันหวังอยู่ว่า  คงจะเปนที่เฃ้าใจความมุ่งหมายของฉันแล้ว  เพราะฉะนั้นคงจะไม่ต้องชักชวนอีกให้มาเฃ้าสมาคมเสือป่า  คิดว่าต่อนั้นไปคงมาเอง  ครั้นเมื่อสโมสรสถานที่สนามม้าได้ทำขึ้นแล้วเสร็จ  การเสือป่าก็ขยายตัวขึ้นโดยรวดเร็ว  มีฃ้าราชการขอเฃ้าเปนสมาชิกกันมากขึ้นๆ  จนจะรับไม่ทัน  แต่ในตอนนี้ทหารก็ดูไม่เห็นไปที่สโมสร  ฉันก็เฃ้าใจไปเสียว่า  จะเปนด้วยเฃามีมีกิจการต้องฝึกหัดเหน็จเหนื่อยอยู่แล้วตลอดวัน  จึ่งไม่ได้ไป  ต่อมามีฃ้าราชการกระทรวงกลาโหมและกระทรวงทหารเรือที่กระทำน่าที่ราชการแพนกพลเรือนฤาผู้ช่วยพลรบได้มาร้องขออนุญาตเฃ้าปนสมาชิกเสือป่า  ฉันก็ได้ยอมอนุญาตให้เฃ้า  โดยชี้แจงว่า  ที่ยอมเช่นนี้คือยอมรับ “พลเรือน” ในกระทรวงทั้ง ๒ นั้น  เพราะอาจจะเปนผู้ต้องการรับความฝึกหัดเท่ากับฃ้าราชการพลเรือนกระทรวงอื่นๆ เหมือนกัน  ดูเหมือนจำเดิมแต่เมื่อ/ได้รับ “พลเรือน” ของกระทรวงทหารทั้ง ๒ นั้นเปนต้นไป  ก็ได้เกิดมีเสียงไม่พอใจขึ้นในหมู่นายทหาร  “ว่าไม่ได้รับความเสมอหน้ากับเพื่อนฃ้าราชการ  แม้คนในกระทรวงเดียวกันท่านก็ยังเลือกรับแต่บางคน  ทีคนที่ดีๆ เท่ากัน  ฤาดีกว่าก็มีก็ไม่รับ””

“เมื่อฉันได้ยินกิติศัพท์เช่นนี้  ฉันก็ได้คิดอยู่ว่าคารจะให้นายทหารผู้ใหญ่ช่วยกันอธิบายความประสงค์อันมีอยู่เดิมนั้น  ให้แก่นายทหารผู้น้อยอีก  เพื่อให้เฃ้าใจกันให้แจ่มแจ้งจริงๆ  แต่ขณนี้พี่จิระได้ร้องขอขึ้นว่าให้รับนายทหารเฃ้าเปนสมาชิก  ฉันได้พูดในที่ประชุมที่สโมสรเสือป่า (ทูลกรหม่อมอา (จอมพล จอมพลเรือ สมเด็จพระราชปิตุลา บรมพงศาภิมุข เจ้าฟ้าฯ กรมพระยาภาณุพันธุวงศ์วรเดช – V_Mee) ก็ดูเหมือนประทับอยู่ในที่นั้นด้วย) ชี้แจงความตั้งใจเดิมของฉันในส่วนทหาร  พี่จิระได้ตอบว่าทราบอยู่ดีแล้ว  แต่เห็นว่าการที่จะยอมถือเอานายทหารเปนสมาชิกพิเศษ  ซึ่งอาจจะใช้สโมสรเสือป่าได้เท่าสามัญสมาชิกทุกประการนั้น  พระองค์ท่านเห็นว่า  ทหารจะเอาเปรียบมากเกินไป  ควรจะให้เงินค่าบำรุงเท่าสมาชิกอื่นๆ  แต่ควรยกการฝึกหัดให้เสีย  ที่ประชุมก็ตกลงเห็นด้วยพร้อมกัน  จึงเกิดมีวิสามัญสมาชิกขึ้น  ฝ่ายฉันก็เริ่มหวังอีกว่า  คราวนี้จะเปนที่เรียบร้อย  แลจะได้เห็นทหารใช้สโมสรมาสโมสร  และได้พบปะกันตามความมุ่งหมายเดิม  แต่การก็หาเปนไปอน่างนั้นไม่  ดูเหมือนจะกลับทำให้ทหารไม่พอใจยิ่งขึ้น  เพราะกลับดูเหมือนมีเส้นขีดกัดกันทหารอย่างแน่นหนายิ่งไปกว่าแต่ก่อนอีก  คือจะมีผู้ใช้สโมสรได้ก็แต่เฉพาะผู้ที่ได้เปนวิสามัญสมาชิกเท่านั้น  และยังจะมีต่อไปอีกทาง ๑  คือดูเหมือนว่าผู้ที่จะได้มีเฝ้าจะต้อง “ซื้อ” เกียรติยศอันนั้น  โดยทางเสียเงินเฃ้าเปนสมาชิกเสือป่า  เมื่อฉันรู้สึกไหวขึ้นมาเช่นนี้  ฉันจึ่งได้ขอโอกาศที่จะแสดงให้ปรากฏว่า  ความตั้งใจอย่างเดิมยังคงอยู่  คือยังคงเห็นทหารเปนพวกเดียวกับเสือป่าอยู่นั่นเอง  เพราะฉะนั้นเมื่อมีการแสดงตำนานเสือป่า  ฉันจึ่งให้ออกประกาศและให้บอกกล่าวว่า  ในการแสดงตำนานนั้น  ทหารทุกชั้นให้ได้รับตั๋วเฃ้าไปดูโดยไม่ต้องเสียเงิน  อย่างเดียวกับสมาชิกเสือป่า  ในคราวนั้นทหารก็ได้ไปดูกันมาก  แต่การที่ฉันได้คิดจัดให้เปนไปเพื่อให้ทหารได้เปรียบทุกๆ อย่าง  ดังได้บรรยายมาแล้วฃ้างบนนี้  ฉันพึ่งจะมารู้สึกชัดเจนเดี๋ยวนี้ว่า  ไม่ได้มีผลดีดังมุ่งหมายเลย  ทั้งนี้ก็เปนเพราะไม่ได้มีผู้อธิบายให้พวกทหารเฃ้าใจความมุ่งดีของฉันอันมีอยู่แก่หมู่ทหารทั่วไปเปนนิจนิรันตร์   แต่โดยเหตุที่ฉันเปนผู้ที่จะต้องตั้งตนเปนกลางไม่เอียงไปทางทหารมากกว่าพลเรือน  ทหารจึ่งเฃ้าใจฉันผิดและตัวฉันเองฤาก็เปนผู้ที่มีนิไสยอันไม่ชอบการป่าวประกาศยกย่องตนเอง  เพราะฉะนั้นเมื่อฉันทำการใดๆ ไปแล้ว  ฉันก็ไม่ได้คอยชี้ฤาตะโกนประกาศให้คนทั้งปวงเห็นและเฃ้าใจความมุ่งดีของตัวฉัน  ฉันคอยแต่นั่งหวังอยู่ว่า  คงจะมีผู้เอาใจใส่ชี้แจงให้ผู้น้อยเฃ้าใจ  และเล็งเห็นว่า  ความมุ่งหมายของฉันในการที่ทำเช่นนั้นๆ  อันที่จริงมีอยู่อย่างไร  ฤาบางทีจะไม่มีใครแลเห็นฤาเฃ้าใจความมุ่งหมายของฉันเสียเลย  ตั้งแต่ผู้ใหญ่ตลอดถึงผู้น้อย  ฉนี้ก็อาจจะเปนได้  จึ่งมิได้มีใครเอาใจใส่ในทางนั้น  ฉันได้อธิบายความในตอนนี้โดยละเอียดและยืดยาว  เพราะในขณเมื่อเหตุการณ์ที่ได้บรรยายมาแล้วนี้บังเกิดขึ้นและเปนไปนั้น  เปนเวลาที่ตัวเธออยู่ในยุโรป (เวลานั้นทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สมเด็จเจ้าฟ้าฯ กรมหลวงพิษณุโลกประชานาถ เสด็จแทนพระองค์ไปในการพระราชพิธีบรมราชาภิเษกพระเจ้ายอร์ชที่ ๕ พระราชาธิบดีแห่งกรุงบริเตนใหญ่ – V_Mee)  และตั้งแต่เธอกลับเฃ้ามาแล้ว  ก็พะเอินมีการงานต่างๆ ชุกอยู่มาก  ฉันยังมิได้มีเวลาอธิบายความแก่เธอให้ละเอียดเช่นที่ได้อธิบายมาในจดหมายนี้  ข้อความใดๆ ที่เธอได้รู้มาแล้วฉันเฃ้าใจว่าโดยมากรู้จากบุคคลภายนอก  จึ่งเห็นควรบอกความในโดยพิสดารให้ทราบเสียคราว ๑  แล้วแต่เธอจะคิดเปนเห็นประการใดเถิด”