เรือนไทย

(พอดีได้ไปพบเจอกระทู้ที่ชวนให้ขบขิดนิดๆ จากบ้านพันทิพ ก็อ่านแล้วก็อดขำในความขี้สงสัยของเจ้าของกระทู้ไม่ได้ แล้วก็ความพยายามในการโต้กลับนั้นก็ดูน่าสนใจดี

ผมจึงนำคำถามนี้มาขอให้ท่านอาจารย์ทั้งหลายช่วยไขความกระจ่างให้เจ้าของกระทู้ท่านนี้ และตัวผมหรือท่านอื่นๆที่ไม่ทราบด้วยครับ)

 คือถ้าทุกๆท่านสังเกตนะครับจะเห็นว่าพระเมรุมาศระดับสเกลของพระมหากษัตริย์ตั้งแต่สมัยรัชกาลที่5มาเราจะเห็นว่าขนาดย่อลงจากพระเมรุมาศ(อันนี้ไม่ใช่ประเด็นหลัก) เยอะเลย และมีการเปลี่ยนมาใช้ทรงบุกษก ประเด็นสำคัญที่อยากถามคือทำไมช่างสถาปนิกสมัยก่อนจนมาถึงปัจจุบันถึงเลือกทรงนี้ ทั้งที่ดูไปดูโคะตะระเรียบเลยดูรายละเอียดเหมือนค่อนข้างจะน้อย ซึ่งทรงอื่นมันก็น่าจะมีให้เลือก ทำไมถึงเจาะว่าเป็นทรงนี้ อันนี้ไม่ได้ว่าไรนะแค่สงสัยเฉยๆ จริงอยู่ที่อาจจะดูใหญ่แต่ทรงนี้อย่างเรียบง่าย

เข้าใจว่าเป็นพระราชประสงค์ที่ต้องการให้คงไว้ซึ่งโบราณราชประเพณีในการสร้างพระเมรุมาศ
แต่ไม่ต้องการให้เกิดความยุ่งยากลำบาก สิ้นเปลือง จึงให้ออกแบบเป็นพระเมรุมาศที่ดูเรียบง่าย แต่คงความสง่า สวยงาม สมกับพระเกียรติครับ

 แต่เหมือนเราจะต้องตีความตรง "ทำไมต้องเป็นทรงบุษบก"

เข้าใจว่าโครงสร้างพื้นฐานดั้งเดิมของบริเวณที่เผาศพ จะต้องทำปริมณฑลไว้เป็นอาณาเขตโดยการปักไม้ไผ่ไว้สี่มุม ด้านบนรวบยอดขึงผ้าขาวดาดไว้ด้านบนสุด เพื่อบังแดด บังฝน จนเสาสี่มุมนี้พัฒนาเป็นเสา ผ้าขาวพัฒนาการเป็นเพดาน และพัฒนาต่อมาเติมยอดเสริมไปเรื่อยๆ จนพ้องกับรูปร่างของบุษบก

พัฒนาการของเสาไม้ไผ่ก็สร้างให้สวยงามขึ้นและเป็นปูนแบบถาวร

เมื่อหลังคาเพดานนั้นผนวกเข้ากับคติความเชื่อเรื่องเขาพระสุเมรุแล้ว ก็มักจะทำหลังคาซ้อนลดกันขึ้นไปเรื่อยๆ จำนวน ๗ ชั้น คือการถือคติเขาสัตตบริภัณฑ์ทั้ง ๗ ดังนั้นรูปทรงบุษบกและทรงปราสาทยอดเจ็ดชั้นจึงเข้ามาเสริมสร้างในการสร้างพระเมรุมาศและเมรุต่างๆ

แล้วเมรุมาศในไทย มีทรงอื่นๆไหมครับ นอกจากทรงบุษบก

มีเมรุปูนหลังหนึ่งสร้างในสมัยรัชกาลที่ ๓ ไม่ได้สร้างยอดเป็นบุษบกแต่เป็นทรงซุ้มฝรั่ง

ตอบให้ตรงกับคำถามนี้สั้นๆคงไม่ได้ ต้องเท้าความสักหน่อย
พระเมรุมาศทรงบุษบกปรากฏครั้งแรกในต้นรัชกาลที่ ๖ สำหรับถวายพระเพลิงพระบรมศพพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ที่ทรงมีพระราชประสงค์มาตั้งแต่คราวออกพระเมรุพระราชบิดาของพระองค์ว่า สำหรับการสร้างพระเมรูมาศสำหรับพระมหากษัตริย์ต่อไป ไม่ควรจะสร้างใหญ่โต สิ้นเปลืองขนาดนั้น

พระบาทสมเด็จพระมงกุฏเกล้าฯจึงทรงมอบนโยบายดังกล่าวให้กรมหมื่นนเรศร์ เสนาบดีกระทรวงโยธาธิการขณะนั้น ให้ช่างออกแบบพระเมรุมาศมาถวายทอดพระเนตร ซึ่งแบบดังกล่าวได้ถูกนำมาถวายพร้อมหนังสือกราบบังคมทูลดังนี้

ต่อ

ผู้ที่เป็นช่างแบบจริงๆ นี่ผมคิดตามวิสัยของสถาปนิกนะครับ เมื่อได้รับโจทย์ให้ออกแบบอาคารที่ก่อสร้างได้ประหยัดที่สุด และมีรูปทรงที่สอดคล้องกับงานพระบรมศพ ก็ต้องดูโครงสร้างที่เล็กที่สุดที่ใช้งานอยู่ก่อน ซึ่งอะไรจะเหมาะสมไปกว่ารูปทรงของจิตกาธานซึ่งรองรับพระบรมศพ ดังรูป

คราวนี้มาดูกฏข้อบังคับของการออกแบบพระเมรุมาศ

เรือนยอดในลักษณะของกุฎาคารที่ถูกนำมาใช้งานในเรื่องที่เกี่ยวกับพระบรมศพที่สำคัญอย่างหนึ่งคือราชรถ ซึ่งเป็นทรงเดียวกับบุษบก

ดังนั้น การนำรูปทรงของบุษบก ซึ่งเป็นของสูงเหมาะสำหรับพระมหากษัตริย์นั้น ยังไงๆก็ไม่ผิดแน่

จึงเป็นที่มาของแบบสถาปัตยกรรม ซึ่งพลเรือตรี พระยาราชสงคราม (กร หงสกุล) เป็นสถาปนิก คิดขึ้นเป็นคนแรก

แบบนี้เมื่อทอดพระเนตรแล้ว พระบาทสมเด็จพระมงกุฏเกล้าฯทรงนำเข้าไปหารือในที่ประชุมเสนาบดี โดยมีการระบุชัดเจนว่าเป็นพระเมรุมาศทรงบุษบก ซึ่งที่ประชุมเห็นชอบด้วย

ต่อ

การก่อสร้างที่ใช้ไม้ขนาดเล็กลง ไม่สิ้นเปลืองค่าก่อสร้างและทรัพยากรแผ่นดินมากมายเหมือนแต่ก่อนก็ได้เริ่มต้นในครั้งนั้น

และได้กลายเป็นรูปแบบของสถาปัตยกรรมทรงบุษบกสำหรับถวายพระเพลิงพระบรมศพพระมหากษัตรย์มาตั้งแต่กาลนั้น

สอบถามคุณอา เพิ่มนะครับ เคยมีการประเมินราคาบ้างไหมครับว่า เมรุมาศ มีมูลค่าประมาณเท่าไรกันครับ (ในสมัยก่อน)

คงมี แต่ผมไม่มีครับ แต่รู้ไปก็งงเปล่าๆ ค่าของเงินมันต่างกันมากในแต่ละรัชกาล ถ้าเทียบกับปัจจุบันยิ่งแล้วใหญ่

ยกตัวอย่าง ไม้สักตอนโน้นราคาถูกกว่าเหล็กมาก ตอนนี้แพงกว่าเหล็กหลายเท่าตัว นี้ยกตัวอย่างรายการเดียว ถ้าเจอทั้งโครงการสมองคนประเมินค่าไม่ไหวหรอก

ขอบคุณ คุณอานวรัตน์ กับ คุณหนุ่มรัตนะมากๆ ครับ

อยากเห็น รูปเมรุ ต่อไปนี้ครับ

1.เมรุผ้าขาวครับว่าหน้าตาเป็นอย่างไร ล่าสุดที่ เป็นพระเมรุสมเด็จกรมพระยาชัยนาทนเรนทร ที่วัดเบญจมบพิตร

2.เมรุหลวงวัดเทพศิรินทราวาส หน้าพลับพลาอิสริยาภรณ์ ก่อนมาเป็นในปัจจุบัน

3.เห็นตัวอย่างหนังสือ พระเมรุของ อ.แน่งน้อย มีหัวข้อ พระเมรุ กรมพระราชวังบวรวิชัยชาญ  สมเด็จพระนางเจ้าสุนันทากุมารีรัตน์  ไม่ทราบมีรูปหรือไม่ครับ

ขอขอบคุณล่วงหน้าครับ

ไม่มีใครมาตอบ ตกเป็นหน้าที่ผม

ผมเอาภาพเมรุผ้าขาวมาให้ชมสักสองสามภาพนะครับ เมรุผ้าขาวเป็นโครงสร้างไม้ชั่วคราว ผนังและหลังคาใช้ผ้าขาวขึง
ทั้งหมดเป็นของเจ้านายองค์อื่น ส่วนพระเมรุสมเด็จกรมพระยาชัยนาทนเรนทร ที่วัดเบญจมบพิตร ผมไม่มีภาพ

เมรุหลวงวัดเทพศิรินทราวาส หน้าพลับพลาอิสริยาภรณ์ ก่อนมาเป็นในปัจจุบัน ผมไม่เคยเห็นภาพครับ

ส่วนพระเมรุกรมพระราชวังบวรวิชัยชาญ ในหนังสือพระเมรุมาศของศาสตราจารย์แน่งน้อยมีแต่คำบรรยายไม่มีภาพเราเคยตามล่าหาภาพพระเมรุกรมพระราชวังบวรวิชัยชาญมาแล้วในเรือนไทยนี้ แต่ไม่สำเร็จครับ
ส่วนของสมเด็จพระนางเจ้าสุนันทากุมารีรัตน์ มีอยู่ แต่ขอผลัดไปก่อน วันนี้ทำไม่ทันแล้ว

ขอบพระคุณมากครับ

 :)

เมรุในรูปที่สอง เป็นของ เจ้าคุณจอมมารดาสำลีใช่หรือไม่ครับ

ใช่ครับ
ภาพบนสุด เป็นพระเมรุของพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอิศริยาภรณ์
ล่างสุด พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอุรุพงศ์รัชสมโภช

ขอบคุณ  คุณ NAVARAT.C มากครับ

น่าทึ่งในความสามารถคนในสมัยก่อนจริงๆ ที่สามารถสร้างสรรค์ สิ่งสวยงามได้ขนาดนี้ พระเมรุสูงใหญ่ใช้เวลาการสร้างไม่นานเลย
พระเมรุมาศ พระพุทธเจ้าหลวง ใช้เวลาไม่กี่เดือนเอง

ผ้าขาวขนาดใหญ่แบบนี้ใช้เครื่องทอหรือเปล่าครับ

ปล. รบกวนอย่าลืมภาพที่ขอไว้ด้วยนะครับ

ภาพเมรุผ้าขาวที่วัดราชาธิวาส ในอีกลักษณะหนึ่ง

พระเมรุมาศ สมเด็จพระนางเจ้าสุนันทากุมารีรัตน์ 

ภาพ Architectural Drawing ตามการวิจัยของ ศ.แน่งน้อย ครับ

ภายในพระเมรุมาศอันเป็นที่ประดิษฐานพระโกศพระบรมศพ สมเด็จพระนางเจ้าสุนันทากุมารีรัตน์ และ พระศพ สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรรณาภรณ์เพชรรัตน์

ขอบคุณ คุณ siamese สำหรับภาพเมรุผ้าขาวนะครับ

ขอบคุณ  คุณ NAVARAT.C อีกครั้งครับ เพิ่งเคยเห็นจริงๆ ที่บอกว่าพระมรุมาศ พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
เป็นพระเมรุมาศสุดท้ายยิ่งใหญ่ตามโบราณราชประเพณี ดูแล้วพระเมรุมาศ สมเด็จพระนางเจ้าสุนันทากุมารีรัตน์ ก็ไม่ได้ยิ่งหย่อนไปกว่ากันเลยนะครับ
เคยอ่านข้อมูลว่าใหญ่โตมาก ถึงกับมีเปรียบว่า เป็นพระเมรุมาศ ที่ยิ่งใหญ่ครั้งสุดท้ายก่อนเปลี่ยนรูปแบบไป

พระเมรุมาศ รัชกาลที่ 5  6  8 ที่มีรูปแบบคล้ายๆกันนั้นมีความสูงใหญ่ประมาณเท่าใดครับ

ผมมีความรู้สึกว่าเมื่อมองไปทางวัดพระแก้ว เหมือนกับได้เห็นรูปทรงพระเมรุมาศ 2 แบบคือ
ปรา่สาทพระเทพบิดร ซึ่งเป็นยอดปรางค์  และพระมณฑป เป็นยอดบุษบก

รัชกาลที่ ๕ ขนาดฐานพระเมรุมาศ ๔๐X๔๐ ความสูงจากพื้นถึงยอด ๔๕ เมตร

รัชกาลที่ ๖ ขนาดฐานพระเมรุมาศ ๔๔X๔๔ ความสูงจากพื้นถึงยอด ๕๔ เมตร

รัชกาลที่ ๕ ขนาดฐานพระเมรุมาศ ๔๒X๔๒ ความสูงจากพื้นถึงยอด ๕๐ เมตร

ผมหาไม่เจอว่าปราสาทพระเทพบิดรสูงเท่าไหร่ และพระมณฑปสูงเท่าไหร่ แต่พระศรีรัตนเจดีย์ พบว่ามีความสูงประมาณ ๔๐ เมตร ท่านก็ต้องเทียบสัดส่วนดูกันเอง

รัชกาลที่ ๔ โปรดเกล้าฯ ให้สร้างฐานไพฑีและสร้างพระพุทธปรางค์ปราสาทและพระศรีรัตนเจดีย์ ดังนี้

๑. พระศรีรัตนเจดีย์ โปรดเกล้าฯก่อฤกษ์ วันศุกร์แรม ๑๑ ค่ำ เดือนยี่ ปีเถาะ จุลศักราช ๑๒๑๗ (๑ กุมภาพันธ์ ๒๓๙๘) สูง ๑ เส้น (๔๐ เมตร) เท่ากับพระมณฑป ภายนอกทาสีขาว

๒. พระพุทธปรางค์ปราสาท โปรดเกล้าฯให้สร้างปรางค์สูง ๑ เส้นเช่นเดียวกัน เพื่อประดิษฐานพระแก้วมรกต ก่อฤกษ์เมื่อวันพุธ แรม ๙ ค่ำ เดือน ๖ ปีเถาะ จุลศักราช ๑๒๑๗ (๙ พฤษภาคม ๒๓๙๘)

แสดงว่าเดิมพระมณฑปนั้นสูง ๔๐ เมตร ดังนั้นสิ่งก่อสร้างทั้งสองจึงก่อสร้างสูงเท่ากันคือ ๔๐ เมตร

ขอบคุณมากครับ