เรือนไทย

 "คนชายขอบ" คือ ผู้คนที่มีชีวิตอยู่ห่างไกลจากศูนย์กลางทั้งในทางภูมิศาสตร์ เศรษฐกิจ และสังคม วัฒนธรรม
จาก http://guideubon.com/news/view.php?t=17&s_id=581&d_id=581

คนชายขอบ เป็นกลุ่มคนที่ไม่มีส่วนในการกำหนดนโยบายการพัฒนาเศรษฐกิจ อีกทั้งความสามารถในการเข้าถึงทรัพยากรและการได้รับผลประโยชน์จากการพัฒนาเศรษฐกิจของกลุ่มคนชายขอบเหล่านี้มีน้อยมาก   พวกเขาถูกมองเป็นเพียงแหล่งทรัพยากรแหล่งระบายสินค้าและเป็นแรงงานในกระบวนการผลิตเท่านั้น   ความเป็นคนชายขอบ  ไม่อาจถูกจำกัดอยู่เฉพาะกลุ่มคนที่อาศัยอยู่บริเวณชายแดนทางภูมิศาสตร์เท่านั้น แต่ด้วยกระบวนการกลายเป็นคนชายขอบที่ซับซ้อนหลายประการทำให้กลายเป็น คนชายขอบ  นั้นอาจพิจารณาได้หลายบริบท  ทั้งในเรื่องของพื้นที่  เศรษฐกิจ  การเมือง  สังคมวัฒนธรรม ปละสิ่งแวดล้อม  ตัวอย่างของประชาชนชายขอบได้แก่  ชาวเขาเผ่าต่างๆ ชนกลุ่มน้อย  ผู้อพยพ สมัชชาคนจน  ชาวนาชาวไร่ในชนบท กลุ่มคนซึ่งอาศัยอยู่ในสลัม  กลุ่มผู้ติดเชื้อเอดส์ คนพิการ วันรุ่น พวกรักร่วมเพศ ผู้หญิงขายบริการ  ปรงงานต่างชาติ  แรงงานไร้ทักษะฝีมือ เป็นต้น
จาก http://ednet.kku.ac.th/~autistic/article/05.doc

จากความหมายของ คนชายขอบ (หรือความหมายอื่นๆที่เข้าใจกันเองก็ได้) ชาวเรือนไทยทุกท่านคิดว่าคนพิการ (ไม่ได้ระบุว่าพิการทางด้านไหนนะคะ มองโดยภาพรวม) เป็นคนชายขอบหรือไม่คะ
การีนต้องทำงานที่เกี่ยวกับคนชายขอบ ในกลุ่มคนพิการคะ และต้องการข้อมูลเพื่อสร้างคำถามต่างๆ ในการนำไปสัมภาษณ์
อยากถามความเห็นทุกๆท่าน เกี่ยวกับเรื่องนี้ จะแง่ไหนก็ได้คะ
ขอความกรุณาด้วยนะค่ะ

 ทำไมคุณการีนถึงคิดว่าคนพิการบางคนก็ไม่ได้มองตนเองว่าเป็นคนชายขอบล่ะคะ

สร้างคำตอบให้ชัดเสียก่อน   นำสิ่งนี้ไปเป็นสมมุติฐาน เวลาไปทำงานกับคนพิการ  แล้วจะได้คำตอบว่าสมมุติฐานของคุณจริงหรือไม่

คำถามที่กว้างมากอย่างของคุณ  ดิฉันเป็นคนหนึ่งที่ตอบไม่ได้

คนพิการมีหลายแบบ  บางคนก็ช่วยตัวเองได้ ประกอบอาชีพได้  มีรายได้เลี้ยงตัว ไม่ต่างอะไรจากคนร่างกายครบ ๓๒    
บางคนก็ช่วยตัวเองไม่ได้ต้องพึ่งพิงผู้อื่น  
จะเหมาว่าคนพิการเป็นคนชายขอบไปเสียหมดก็ไม่ถูก

คนพิการที่อยู่ในฐานะคนชายขอบ คือพิการระดับไหน แบบไหน ล่ะคะ   หาความหมายในใจให้ได้เสียก่อน

 ที่คนพิการบางคน ไม่ได้มองตนเองเป็นคนชายขอบ เพราะเหตุผลดังที่อาจารย์เทาชมพูว่าแหละคะ
"คนพิการมีหลายแบบ บางคนก็ช่วยตัวเองได้ ประกอบอาชีพได้ มีรายได้เลี้ยงตัว ไม่ต่างอะไรจากคนร่างกายครบ ๓๒"
เพราะเขาเลี้ยงตนเองได้ไม่พึ่งใคร ไม่ได้คิดว่าใครมองข้ามเขา

แต่บางกลุ่มก็ช่วยตนเองไม่ได้ ทั้งๆที่มีความสามารถพอที่จะทำได้ อาทิ คนแขนด้วน ไม่ยอมทำอะไร ไปนั่งขอทาน เขาก็ถูกคนธรรมดามองว่าคนชายขอบซะแล้ว แต่คนแขนด้วนเหมือนกัน เขาใท้วาดภาพ ขายได้ เขาก็ไม่ถูกมองเป็นคนชายขอบ
(ด้วยทัศนคติแบบธรรมดาคิดนะคะ)


แต่การีนยังไม่ได้ไปถามคนพิการจริงๆว่า เขาคิดว่าตัวเขาเป็นคนชายขอบไหม


"คนพิการที่อยู่ในฐานะคนชายขอบ คือพิการระดับไหน แบบไหน ล่ะคะ หาความหมายในใจให้ได้เสียก่อน"

นี่เป็นอีกคำถามที่อยากทราบคำตอบเหมือนกัน ขนาดเพื่อนๆการีนบางคนก็ว่า พิการแขน-ขา ไม่ได้ชายขอบหรอก ปัญญาอ่อนตะหากชายขอบ แต่บางคนก็มองว่าพิการทั้งหมดเป็นชายขอบ เพราะเขาไม่ได้รับโอกาส-สวัสดิการเท่าที่คนธรรมดาได้รับ

ตามความคิดการีน ไม่ได้มองว่าคนพิการกลุ่มไหนๆจะชายขอบเลย ถ้าเขาอยู่ในตัวเมือง ได้รับการศึกษาเท่าที่เราจะได้ ไม่ใช่คนพิการที่เป็นชาวเขา ไม่ใช่คนพิการต่างด้าว (แต่การีนต้องไปสัมภาษณ์เขาในประเด็น คนชายขอบนี่สิ -*-)

ดังนั้นการีนตอบคนถามในใจตนเองได้ แต่....ก็อยากทราบว่าทุกๆท่านคิดอย่างไร


"คุณคิดว่าคนพิการเป็นคนชายขอบหรือไม่"

 คนชายขอบ  มักจะถูกกำหนดโดยคนกลุ่มใหญ่ที่เบียดขับให้ชนกลุ่มน้อยที่มี  อัตลักษณ์  แตกต่างไปจากพวกตน  ซึ่งก็แล้วแต่ว่าจะพิจารณาในบริบทใดด้วย

 อ้อ  ส่วนใหญ่แล้วคนชายขอบมักจะไม่รู้ตัวว่าตนเองเป็นชายขอบของสังคม  หรือบริบทใด ๆ ด้วยนะคะ

 อือๆ...ขอบคุณค่ะ

 จริงๆตอนกลางวันตอบไปแล้วครั้งแต่ตอนกดส่งลืมดูสีไฟเร้าท์เตอร์ว่าเขียวรึป่าว...พอกดไปอ้าว..ล่ม..กลับมาก็หายไปหมดแล้ว..เลยต้องทำใจพักนึงแล้วกลับมาเขียนใหม่...
คำว่า"ชายขอบ" มาจากคำว่า "marginalize" อันหมายถึงถูกทำให้ไม่มีความสำคัญ ทั้งในแง่พื้นที่หรือกลุ่มคน(จริงๆมักใช่กับกลุ่มคน) จากกระแสหลักที่เห็นว่าการพัฒนาความเจริญ(modernization) มีความสำคัญกว่าอัตลักษณ์ความเป็นตัวตนของชุมชน ..ดังนั้นการเป็นชายขอบไม่ใช่ว่าจะไม่มีอะไรแต่จริงๆมีๆแบบภาคภูมิใจด้วย..แต่คนในกระแสหลักกลับมองสิ่งที่มีหรืออัตลักษณ์เหล่านั้นเป็นสิ่งที่ไม่มีความสำคัญ....ส่วนคนพิการ น่าจะจัดอยู่ในกลุ่มชนชั้นสอง (alternative) ที่เป็นคนส่วนน้อยในสังคมที่มักไม่มีโอกาสเข้าถึงการบริการหรือสิทธิที่ควรจะได้รับในสังคมส่วนรวม  เนื่องจากสวัสดิการของรัฐมักมุ่งไปเฉพาะในกลุ่มคนปกติธรรมดาที่มีอยู่มากในสังคม  คนอีกหลายกลุ่มที่จัดอยู่ในกลุ่มนี้ เช่น พวกรักร่วมเพศ เป็นต้นค่ะ ..

 ลืมๆไม่ตรงคำถาม..ดังนั้นคนพิการจึงไม่น่าจะใช่คนชายขอบเพราะเป็นการมองคนละมุมคนละกรณีกันค่ะ...แล้วคนชายขอบก็เป็นกลุ่มที่มีอัตลักษณ์ภาคภูมิในในตัวเองเพียงแต่รัฐไม่ได้ให้ความสำคัญ...ต่างจากกลุ่มคนพิการที่รัฐให้ความสำคัญแต่การบริการจากรัฐยังไม่ทั่วถึงค่ะ

 อันที่จริงคำไทยๆ คือ "กลุ่มคนที่ไม่ได้รับการเหลี่ยวแล" จะขาดการเหลี่ยวแลจากใครก็ว่าไปครับ

นี่แหละครับคือปัญหาของการแปลภาษาอังกฤษที่ "ตรงตัวเกินไป" เพราะว่าโดยทั่วไป พอพูดถึง "ขอบ" คนไทยเราก็มักมองเป็น รูปธรรม มากกว่า นามธรรม

ใครไม่เคยได้ยิน "คนชายขอบ" มาก่อน ก็อาจนึกถึง ชาวเขาไปโน้น เพราะอยู่ตามชายขอบของประเทศ (รูปธรรม) แต่ความหมายในภาษาอังกฤษ จะออกมาเป็นเชิงนามธรรม เช่น ชายขอบของสังคม (นามธรรม) ชายขอบของวัฒนธรรมส่วนกลาง

ดังนั้นถ้าจะใช้คำว่า "ชายขอบ" ก็น่าจะต้องมีคำขยายอีกซักนิดว่า ขอบอะไร ???

มาที่คนพิการ จะมองให้เป็นคนชายขอบก็ได้ครับ ขึ้นอยู่กับว่า จะเป็นชายขอบของเรื่องใด

ประเด็นก็คือ พวกเค้าขาดการเหลี่ยวแลหรือเปล่า ??? นี่แหละครับประเด็น เมื่อไม่ได้รับการเหลี่ยวแล ก็เปรียบได้กับถูกไล่ไปอยู่สุดขอบของความสนใจหรือความใส่ใจในกลุ่มคนนั้นๆ

นี่คือตัวอย่างที่ไม่ค่อยลงตัวระหว่างศัพท์ทางสังคมวิทยา - มานุษยวิทยา กับคนอ่านทั่วๆ ไป ครับ คือ ใช้คำแบบหนึ่งตามที่คนทั่วไปเข้าใจ แต่ต้องอธิบายความอีกแบบหนึ่งตามแบบที่คนทั่วไปไม่ค่อยเข้าใจ อิอิ

 คงต้องนิยามคำว่า คนพิการคืออะไร ?
คนชายขอบคืออะไร ?
ทีนี้ เราก็ดูว่า มันมีเส้นอะไรในการแบ่ง...
มองจากใคร ในมุมไหน...
จาก เรา หรือเขา ...
เขาเป็น the others within หรือเปล่า...

ผมว่าบางทีมันเลื่อนไหลนะ...

ใช้กรอบทฤษฎีไหนในการมองครับ ?
อำนาจ โครงสร้าง อัตลักษณ์ วาทกรรม...

ผมคิดว่าคงให้คำตอบที่ไม่เหมือนกัน

คำถามมีอยู่ว่า เราประเมินเขาต่ำกว่าความเป็นจริง หรือว่า ความเป็นคนชายขอบแท้ที่จริง ไม่มี...

มันเป็นความจริงที่เลื่อนไหล เท่านั้น...

 อืม...พออ่านตรงที่ว่าคนไทยชอบเอาภาษาต่างประเทศมาใช้แบบที่คุณ Hotacunus ว่าทำให้นึกถึงคำว่า รากหญ้าที่มาจากคำว่า  grassroot  ที่ทางสังคมมักใช้กับคนระดับล่าง(ทางอำนาจ/บทบาททางสังคมส่วนบริหาร) ซึ่งตอนนี้กลายเป็นรากแก้ว ไปซะแล้ววว..ได้ไงไม่รู้

 คงต้องมีนิยามที่ชัดเจนก่อนครับ คนชายขอบคืออะไร มีความหมายครอบคลุมถึงอะไรบ้าง คนพิการคือใครประเภทใดบ้าง ใครเข้าข่ายคนชายขอบ ใครไม่เข้าข่าย ถ้าเราจำแนกออกมาก็จะมีความชัดเจน ผมคิดว่าคนธรรมดาไม่พิการก็เข้าข่ายคนชายขอบได้ในบางกรณี

 อืม...ขอบคุณคะ