เรือนไทย

เมื่อวานนี้ได้มีโอกาสคุยกับตาเกี่ยวกับเทียดผม(ยายของตา) ตาผมเล่าให้ฟังว่า เทียดผมนั้นโดนลูกเขยหลอกให้ปั้มลายมือ โดยแสร้งเอาตำรวจมาว่า ไม่มีเหล้า-สุรา อยู่ในบ้าน เทียดผมเลยปั้มลายมือไป แต่ที่จริงแล้วใบที่เทียดปั้มลงไปนั้น เป็นเอกสารเซ็นสัญญายกที่ดินให้ส่วนหนึ่ง ซึ่งเยอะพอสมควร(ประมาณ20ไร่) เลยเกิดเป็นความขึ้นศาลขึ้นมา และตาผมยังเล่าอีกว่า สมัยนั้นค่าทนายก็แพงมากประมาณครั้งละ 3,000-4,000 บาท เรื่องนี้น่าเกิดปี2486-2487 และเนื่องจากบ้านตาผมไม่ได้อยู่ตัวเมืองเวลาไปว่าความก้ต้องเดินทางไกลและต้องนอนโรงแรม
ผมเลยเกิดคำถามว่า
1. สมัยก่อนค่าทนายถือว่าแพงไหมครับ3-4 พันสำหรับสมัยนั้น
2. คนสมัยก่อนสามารถหลอกให้ปั้มลายนิ้วมือง่ายขนาดนั้นเลยหรอครับ
3. สมัยนั้นมีศาลตัดสินความตามตัวเมืองแบบสมัยนี่แล้วหรอครับไม่ใช่ตัดสินกันตามอำเภอหรือให้พวกผู้ใหญ่หรือกำนันจัดการหรือครับ
#ขอบคุณสำหรับคำตอบครับ

ยกคำถามทั้งหมดให้คุณ Naris ค่ะ

ในปี 2486 จะมีค่าทนายความประมาณใด ผมไม่ทราบจริงๆครับ
ผมจึงขอเปรียบเทียบกับสิ่งที่ผมคุ้นเคยคือ พระราชบัญญัติบำเหน็จบำนาญข้าราชการ พ.ศ. 2494 มาตรา 18 บัญญัติว่า "ข้าราชการการเมืองตำแหน่งรัฐมนตรีซึ่งได้รับราชการในตำแหน่งข้าราชการการเมืองมาแล้ว และมีเวลาราชการในตำแหน่งข้าราชการการเมืองรวมกันไม่น้อยกว่าสี่ปีบริบูรณ์ เมื่อออกจากตำแหน่งและไม่ประสงค์จะรับบำเหน็จบำนาญตามความในบทแห่งพระราชบัญญัตินี้โดยประการอื่น ก็ให้มีสิทธิรับบำนาญเดือนละสามร้อยบาท"

จะเห็นว่า คนระดับรัฐมนตรี ซึ่งทำงานมาสี่ปี เมื่อพ้นจากตำแหน่ง ในสมัยปี 2494 นั้น หลวงจ่ายบำนาญให้เดือนละ 300 บาทครับ

อีกกฎหมายหนึ่ง เป็นพระราชกฤษฎีกากำหนดอัตราเงินเดือนข้าราชการพลเรือนสามัญ กระทรวงยุติธรรม (ฉะบับที่ 1) พุทธศักราช 2477
(เล่ม 51 12 สิงหาคม 2577) ในพรฎ.นี้ ปลัดกระทรวง มีเงินเดือน 800 - 1000 บาท ครับ 
 
เมื่อเป็นเช่นนี้แล้ว ก็ขออนุมานว่า ค่าทนายความในปี 2486 ราคา 3000 บาท ถือว่าแพงสุดๆไปเลยหละครับ 

ส่วนการหลอกให้พิมพ์ลายนิ้วมือ อันนี้สามารถเกิดขึ้นได้ครับ เป็นปกติธรรมดา คนเราไม่ได้ตั้งระวังตัวไปเสียทุกอย่าง ยิ่งกับคนที่น่าเชื่อถือ น่าไว้ใจด้วยแล้ว บางทีก็ไม่ได้สงสัยอะไรเลยครับ อย่าว่าแต่สมัยก่อนเลยครับ สมัยนี้ก็ยังมีผู้ถูกหลอกอยู่ตลอด อย่างที่เห็นในคดีแกงค์คอลเซนเตอร์นั่นอย่างไรครับ บางทีผู้ที่ถูกหลอกก็เป็นถึงอาจารย์ เป็นคนมีความรู้ เป็นอดีตข้าราชการก็มี ก็ยังถูกหลอกได้เลยครับ

สำหรับเรื่องศาลในต่างจังหวัด ช่วงนั้นมีแล้วครับ  (ผมค้นเจอพระราชกฤษฎีกาจัดตั้งศาลในช่วยเวลานั้นหลายฉบับ มีที่น่าสนใจคือ การจัดตั้งศาลจังหวัดล้านช้าง ศาลจังหวัดนครจัมปาศักดิ์ ศาลจังหวัดพิบูลย์สงคราม และศาลจังหวัดพระตะบองด้วยครับ โดยศาลทั้ง 4 จะเริ่มเปิดดำเนินการเมื่อวันที่ 15 สิงหาคม 2484 ครับ)

อย่างไรก็ดี ในสมัยนั้น การคมนาคมไม่เหมือนสมัยนี้ การเดินทางเข้าเมืองเพื่อไปขึ้นศาลเป็นเรื่องที่วุ่นวายยุ่งยากมากครับ ประชาชนนิยมตัดสินความกันเองมากกว่าครับ อาจจะให้ผู้ใหญ่ในท้องถิ่นที่เป็นที่นับถือเป็นผู้ตัดสินให้ก็ได้ครับ

ขอบคุณสำหรับคำตอบมากๆครับ ตาเล่าให้ผมเพิ่มอีกว่า กว่าจะเสร้จคดีก้ต้องเดินทางไปว่าความ3-4 ครั้ง จนในที่สุดเทียดของผมก้ชนะความ ทางลูกเขยก้เลยขอซื้อ ผมก้แปลกใจทำไมไม่ขอซื้อตั้งแต่ทีแรกครับ555 และอีกอย่างสมัยนั้นบ้านนอกคนเรียนจบสูงๆก้คงไม่ค่อยมี ทนายคนนี้เลยเรียกเงินแพงๆแน่เลยครับ

ศาลในหัวเมืองมีมาตั้งแต่กรมหลวงราชบุรีดิเรกฤทธิ์เสด็จกลับจากทรงศึกษาที่ประเทศอังกฤษราว พ.ศ. ๒๔๓๙ และรัชกาลที่ ๕ โปรดเกล้าฯ ให้ทรงเป็นข้าหลวงต่างพระองค์ไปจัดตั้งศาลในหัวเมืองมาตั้งแต่ พ.ศ. ๒๔๔๑ แล้วครับ
ช่วงแรกจัดตั้งศาลมณฑลขึ้นก่อน  แล้วจึงจัดตั้งศาลจังหวัดจนครบทุกจังหวัดในช่วงปลายรัชกาลที่ ๕ ต่อต้นรัชกาลที่ ๖  รัชกาลที่ ๖ ยังทรงพระราชนิพนธ์บทละครเรื่องคดีสำคัญ  แสดงให้เห็นการพิจารณาในศาลมณฑลโลเลบุรี ด้วยครับ

แล้วคติที่ว่า คนจนมุงแฝกคนรวยสังกะสีนี่ สมัยนั้นจริงหรือเปล่าครัย

พูดถึงอัตราเงินสมัยก่อนสงครามโลกครั้งที่ 2   จำได้จากหนังสือ "เพื่อนนักเรียนเก่า" ของนายแพทย์เสนอ อินทรสุขศรี
ท่านเล่าเรื่องสมัยเป็นเด็กนักเรียนประมาณพ.ศ. 2480  ว่า สมัยนั้นใครมีเงิน 1000 บาทก็ถือว่าเป็นเศรษฐีย่อยๆแล้ว
ค่าใช้จ่ายอย่างประหยัดในครอบครัวชาวบ้านธรรมดาๆ ตกเดือนละ 20 บาท
ค่าทนาย 3000 บาทในพ.ศ. 2486 ปลูกบ้านได้หลังหนึ่งเชียวนะคะ

จริงค่ะ  สำหรับต่างจังหวัด    คนรวยเท่านั้นถึงจะมีเงินซื้อสังกะสีมุงหลังคาได้   

ขอบคุณมากๆครับ เทียดผมเป็นคนต่างจังหวัดแถมอยู่ไกลจากตัวเมืองอีกด้วยซ้ำ ตาผมบอกว่าเทียดผมเขามีเชี่ยนหมากเงิน มีทองสะพายแล่ง และเวลาสลากภัต ท่านก็จะทำของใส่ภาชนะทองเหลืองไปทำบุญที่วัดครับ

ราคาสังกะสีมุงหลังคา พ.ศ. ๒๔๘๕

จาก  ประกาสคนะกัมการควบคุมเครื่องอุปโภคบริโภคและของอื่น ๆ เรื่องกำหนดราคาสูงสุดแห่งสิ่งของ (ฉบับที่ ๑) (http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2485/D/081/3130.PDF)

ขอบคุณมากๆครับ เทียดผมบ้านท่านมุงหลังคาบ้านด้วยสังกะสี ฟังตาผมบอกเหมือนจะไม่ใช่ทรงเหมือนเรือนไทย ลักษณะหักมุมผมก็อธิบายไม่ถูกครับ555 ตาผมบอกว่า2 ปี คดีความถึงจะเสร็จรวมๆแล้ว เทียดผมน่าจะเสียเงินค่าทนายเหยียบๆหมื่น ไม่รวมค่ากิน ค่าเดินทาง ที่พัก

คุณเทียดคุณน่าจะเป็นเศรษฐีประจำท้องถิ่นนั้นเลยเชียวละค่ะ

เชี่ยนหมากเงิน กับทองสะพายแล่ง เครื่องทองเหลือง สมัยก่อนราคาแพงมากหรือไม่ครับ

โลหะมีค่่าที่คนยุคชั้นใช้  แบ่งได้เป็น 3 ระดับตามราคา คือทอง เงิน และนาก
ทองเหลืองราคาถูกสุด เป็นของใช้ทั่วไป  ใครพอมีเงินก็ซื้อมาได้
ถ้าเป็นสามัญชนฐานะร่ำรวย ก็มีทองเป็นเครื่องประดับตัว เช่นสร้อยสะพายแล่ง(หมายถึงสร้อยสังวาล หรือสร้อยตัว  สวมเฉียงบ่าทับบนผ้าห่มอีกที สำหรับสตรี)  นอกจากนี้ก็มีเข็มขัดทอง  สำหรับระดับเศรษฐีนี   ถ้าเป็นแม่บ้านที่ฐานะธรรมดาก็เข็มขัดนาก
เชี่ยนหมากเงิน มีอยู่ตามบ้านคนมีฐานะดีทั่วไปค่ะ

ขอบคุณอาจารย์เทาชมพูมากๆครับ ทองสะพายแล่งกับสร้อยสะพายแล่ง ก็คงเหมือนกันมังครับ

ทองสะพายแล่ง คือสร้อยสะพายแล่งทำด้วยทอง ค่ะ

ขอบคุณมากๆครับ ผมคิดว่าชาวบ้านทั่วไปจะมีเหมือนกันหมดครับ เพิ่งกระจ่างตอนนี้เอง แสดงว่า คนที่มีทองสะพายแล่ง เชี่ยนหมกเงิน บ้านมุงสังกะสี คงต้องมีฐานะพอสมควร ผมคงต้องสอบถามตาเพิ่มแล้วล่ะครับว่าเทียดหญิงผมท่านทำอะไรถึงมีได้ขนาดนี้

"สร้อยสะพายแล่ง" ตามความหมายที่ใช้กันอยู่ตรงกับคำว่า "สังวาล" ของท่านรอยอิน

สังวาล สร้อยเครื่องประดับชนิดหนึ่งใช้คล้องเฉวียงบ่า. (ป. เสวาล; ส. เศวาล, ไศวาล ว่า สาหร่าย).

ส่วน "สะพายแล่ง" หมายถึง

สะพายแล่ง ลักษณะที่ถูกฟันขาดเฉียงบ่า เรียกว่า ขาดสะพายแล่ง, ตะพายแล่ง ก็ว่า.

คำว่า "สะพายแล่ง" ตามความหมายของท่านรอยอิน ฟังดูน่ากลัวเกินกว่าจะใช้กับเครื่องประดับ  ;D

ภาพจาก https://www.facebook.com/224705224234289/posts/1654832074554923/

ชาวบ้านรุ่นคุณเทียดคงไม่ได้ใช้อย่างท่านรอยอิน
พวกท่านอยู่มาก่อนราชบัณฑิตทำพจนานุกรมกัน

เผลอกันได้นี่คะ

เอ่ อาจารย์ครับ ผมเกิดสงสัยความหมายของคำว่า "แล่ง" จึงลองไปค้นดูแล้วพบว่า มีความหมายได้หลายความหมาย
ความหมายที่หนึ่ง เป็นมาตราตวงแบบโบราณ 2 แล่ง = 1 ทะนาน
ความหมายที่สอง หมายถึงที่เก็บลูกกระสุนหรือลูกศร ความหมายนี้ทำให้นึกไปถึงการพกพากระบอกบรรจุลูกธนู ที่มักสะพายเฉียงบ่า เป็นไปได้หรือไม่ครับว่า อาการที่คนพกพากระบอกลูกศรอย่างนั้นแหละ เป็นที่มาของการ "สะพายแล่ง"

เห็นด้วยค่ะ  คิดได้ไวมาก
ไปหารูปพรานบุญในมหาเวสสันดรชาดกมาประกอบ
แกมีแล่งธนูสะพายเฉียงบ่าจริงๆด้วย

ตาผมบอกว่าบ้านท่าน เป็นเรือนทรงปั้นหยาผมเลยไปดูรูปในอินเตอร์เน็ตมา ผมเลยอยากรู้ว่าเรือนทรงปั้นหยาเป็นทรงของไทยดั้งเดิมหรือว่าผสมกับตะวันตกครับ

เรือนปั้นหยาเป็นเรือนไทยที่ได้รับอิทธิพลตะวันตกค่ะ     ลักษณะเป็นเรือนไม้ ตัวเรือนมีโครงสี่เหลี่ยมเป็นหลัก   มุงหลังคาด้วยกระเบี้อง หลังคาทุกด้านชนกันแบบปิรามิด ไม่มีหน้าจั่ว   
ส่วนที่เรียกว่าปั้นหยาคือหลังคาแบบปิรามิด จึงเรียกตัวเรือนว่าเรือนปั้นหยา  ฝรั่งเรียกว่า hip roof   หลังคาปั้นหยาเริ่มมีมาตั้งแต่รัชกาลที่ 4   ส่วนบ้านของประชาชนที่สร้างโดยมีหลังคาแบบนี้ เรืยกว่าเรือนปั้นหยา  เริ่มมีให้เห็นในรัชกาลที่ 5
ข้างล่างนี้ภาพซ้ายคือเรือนปั้นหยาของไทย  ส่วนภาพขวาเป็นบ้านในอเมริกา

เรือนปั้นหยามีรูปร่างเป็นแบบไหนก็ได้ เป็นเรือนหนึ่งชั้น สองชั้น  ต่อด้านข้าง ฯลฯ
แต่หลังคาต้องเป็นทรงปิรามิด ไม่มีหน้าจั่ว

บ้านฝรั่งหลังคาปั้นหยา

สงสัยมานาน,วันนี้ค้นได้ความว่า

พจนานุกรมแปล ไทย-ไทย ราชบัณฑิตยสถาน ระบุว่า -
             
                เป็นคำจากเปอร์เซีย ปั้นหย่า ว่า วัตถุที่ทําเป็นหัตถ์ของเจ้าเซ็นประดิษฐานอยู่ในกะดี*ซึ่งมีลักษณะหลังคาเช่นนั้น

* กุฎี / กุฏิ / กะดี มีรากศัพท์และความหมายเหมือนกัน ซึ่งแปลว่า 'กระท่อมที่อยู่ของนักบวช' อาทิ พระสงฆ์ และสามเณร หรือ
ที่ถูกนำไปใช้ในบริบทของชาวมุสลิม 'กะดี' ยังแปลว่าโรงพิธีในศาสนาอิสลาม นิกายเจ้าเซ็นได้อีกด้วย(uddc.net/th/knowledge ย่านกะดีจีน)

และ จาก https://www.facebook.com/RamannMon/posts/869808689760651/

              ปั้นหย่า (มือทองคำ) สัญลักษณ์รูปมือทำด้วยโลหะ เช่น แผ่นเงินหรือแผ่นทองแทนอิหม่ามฮูเซนในพิธีกรรม การใช้รูปมือ
เป็นเครื่องหมายแทนการปกป้องพระศาสนา ในพิธีเชิญมือทองคำ หรือ “ปั้นหย่า” ในพิธีคืนที่ 7 ซึ่งเป็นพิธีใหญ่ มีชุมชนมุสลิมชีอะห์
แห่งอื่นที่ขยับขยายออกไปจากจากชุมชนเจริญพาศน์มาร่วมพิธีด้วย

ภาพ กุฎีเจริญพาศน์ จากเว็บนิตยสาร สารคดี

ขอบคุณสำหรับความรู้ค่ะ
นึกมานานแล้วว่าปั้นหยาไม่ใช่คำที่มาจากบาลีสันสกฤต   แต่ไม่ได้ค้นต่อว่ามาจากภาษาอะไร

คำอธิบายอีกเวอร์ชั่นหนึ่ง  ;D

อย่างงี้บ้านคุณทวดผมก็คงหรู และคงจะดูทันสมัยมากในหมู่บ้านสมัยนั้นเลยมั้งครับ เพราบ้านของคุณทวดผมอยู่ห่างไกลจากหัวเมืองมากเป็นชนบทของจริงทุกวันนี้ก็ยังคงเป็นชนบทอยู่ครับ ผมก็ไม่รู้ว่าชางบ้านมั่วบ้ายเรือนจะเป็นแบบไหนครับ

ถ้าเป็นเรือนฝากระดาน  หลังคามุงสังกะสี ก็ถือว่าเป็นคนฐานะดีในชนบทยุคเกือบ 100 ปีมาแล้วค่ะ

แล้วบ้านทรงปั้นหยาแบบคุณทวดผมนี่แพร่หลายตามชนบทมากไหมครับ หรือว่าเป็นส่วนน้อยที่จะเป็นบ้านทรงนี้

ในยุคของคุณทวด มีน้อยค่ะ
ชาวชนบทเมื่อเกือบ 100 ปีมาแล้ว ปลูกกระต๊อบอยู่  หน้าตาเหมือนในรูปข้างล่างนี้ค่ะ

ตาผมเล่าให้ฟังว่า ตอนที่แม่ของท่านจะแต่งงานมีการปลูกเรือนหอโดยมีฝาเฟี้ยมกั้นระหว่างเรือนเดิมของคุณยายท่านกับเรือนหอครับไม่รู้ว่าสมัยก่อนคนไทยในชนบทจะมีความนิยมนี้ทุกบ้านไหมครับ

เรือนที่มีฝาเฟี้ยมกั้นได้ ต้องเป็น
1  เรือนไม้กระดาน
2  มีความกว้างยาวพอสมควร  สามารถแบ่งห้องเดิมออกเป็น 2  ห้องให้อยู่กันได้ 2 ครอบครัว
คือห้องหนึ่งคุณยายอยู่  อีกห้องลูกสาวลูกเขยอยู่

การแต่งลูกเขยเข้าบ้าน เป็นธรรมดาของคนชนบทภาคกลางค่ะ    แต่บางบ้านก็อาจให้ลูกสาวไปอยู่บ้านลูกเขย แล้วแต่จะตกลงกัน
แต่จะแยกครอบครัวออกไปอยู่ไกลพ่อแม่ อย่างสมัยนี้  ไม่ค่อยมี

แต่ทุกบ้านจะมีการปลูกเรือนหอใช่ไหมครับ คุณยายของตาผมคงจะอาภัพพอสมควร ท่านเสียชีวิตปี2500 อายุ80+ ท่านมีลูก8 คน มีลูกที่เสียชีวิตหลังท่านแค่2 คนเท่านั้นที่เหลืออีก6 คนเสียชีวิตก่อนท่านหมดเลย ส่วนมากก็อายุ30-50+ ประมาณนี้ครับ

ไม่ใช่ค่ะ   
 คุณยายกั้นฝาเฟี้ยมก็แสดงว่าไม่มีการปลูกเรือนใหม่     แต่กั้นห้องในเรือนเก่าให้เจ้าบ่าวเจ้าสาวอยู่รวมกับคุณยาย ใต้หลังคาเดียวกันค่ะ
 ส่วนบ้านที่ปลูกเรือนหอให้ลูก  แสดงว่ารวยค่ะ