ขัติยราชปฏิพัทธ รักเร้นในพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย

[เพ็ญชมพู]

ฟังอาจารย์บรรยายถึงตอนนี้เกิดประเด็นสงสัยว่า  ถึงจุดสำคัญนี้เจ้าฟ้ากรมหลวงอิศรสุนทรท่านมีลูกเมียกี่คนแล้วกันแน่ เลยไปส่องดูพระราชสันตติวงศรัชกาลที่2ตั้งแต่ที่ประสูติองค์แรกจนถึงปีพ.ศ 2344 -2345 อันเป็นช่วงที่เกิดเหตุการณ์ราชปฏิพัทธนี้
ปรากฏว่า พระองค์ท่านมีพระโอรส-ธิดาแล้ว 36 พระองค์ เจ้าจอมมารดาของพระโอรส-ธิดา 20 ท่าน พระชนมายุขณะนั้นเพียง 34 พระชันษา พระราชนิเวศน์ที่พระราชวังเดิม น่าจะเริ่มแออัดยัดเยียดแล้ว

พระมเหสี เจ้าจอมมารดา และเจ้าจอม  ๕๘  พระองค์/คน

พระราชโอรสและพระราชธิดา
พ.ศ. ๒๓๒๘-๒๓๔๔  ๓๖  พระองค์
พ.ศ. ๒๓๔๕-๒๓๖๗  ๓๗  พระองค์

จาก พระราชสันตติวงศ์ในพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย

[เทาชมพู]

ขอบคุณค่ะคุณหมอ SILA   เลยถือโอกาสขอแยกเข้าซอย เล่าถึงพระพี่นางพระองค์ใหญ่ในพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าฯ เสียเลยนะคะ

   สมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากรมพระเทพสุดาวดี เป็นพระพี่นางพระองค์ใหญ่  เป็นพี่สาวของเจ้าฟ้ากรมพระศรีสุดารักษ์พระมารดาเจ้าฟ้าบุญรอดอีกทีหนึ่ง   พระนามเดิมว่า "สา"   ท่านเสกสมรสกับหม่อมเสม ซึ่งมีบรรดาศักดื์เป็นพระอินทรรักษา เจ้ากรมพระตำรวจฝ่ายกรมพระราชวังบวรสถานมงคลสมัยกรุงศรีอยุธยา มีพระโอรสธิดา 4 พระองค์ คือ
    1  กรมพระราชวังบวรสถานพิมุข (วังหลัง) พระนามเดิม ทองอิน เฉลิมพระยศเป็นกรมหลวงอนุรักษ์เทเวศร์ ต้นราชสกุลปาลกะวงศ์ และเสนีวงศ์
    2  สมเด็จพระสัมพันธวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมหลวงธิเบศรบดินทร์ พระนามเดิม บุญเมือง
    3  สมเด็จพระสัมพันธวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมหลวงนรินทร์รณเรศ พระนามเดิม ทองจีน เป็นต้นราชสกุลนรินทรางกูร
    4  สมเด็จพระสัมพันธวงศ์เธอ เจ้าฟ้า(หญิง)ทองคำ
    สาเหตุที่เจ้าฟ้ากรมพระเทพสุดาวดี ทรงไม่ยอมให้เจ้าฟ้ากรมหลวงอิศรสุนทรได้บรรพชาก่อน ก็มีเหตุผล คือ อย่างแรก ถือธรรมเนียมไทยคือเอาอายุและลำดับญาติเป็นหลัก    พระโอรสธิดาของพระพี่นางถือเป็นลูกป้า ส่วนเจ้าฟ้ากรมหลวงอิศรสุนทรเป็นลูกน้าชาย     ลูกป้ามีศักดิ์เป็นพี่ของลูกน้าอยู่แล้ว ยิ่งลูกป้าอายุมากกว่าลูกน้า ต้องเป็นพี่อย่างไม่มีข้อแม้
   อย่างที่สอง   หนึ่งในสามคือเจ้าฟ้ากรมหลวงนรินทร์รณเรศร  พระโอรสของกรมพระเทพสุดาวดีเอง ทรงมีพระชันษามากกว่าเจ้าฟ้ากรมหลวงอิศรสุนทร
    ส่วนอีกองค์คือเจ้าฟ้ากรมหลวงเทพหริรักษ์     นี่ก็ลูกป้าที่เป็นพี่สาวคนรอง  อายุก็มากกว่าเจ้าฟ้ากรมหลวงอิศรสุนทรเช่นกัน    
     เจ้าฟ้ากรมพระเทพสุดาวดีท่านจะยอมให้ลูกชายท่าน กับลูกชายน้องสาวคนรองจากท่านไปเดินตามหลังลูกของน้าชายซึ่งเป็นน้องคนที่สามได้อย่างไร
    จะว่าไปท่านก็มีเหตุผลของท่าน  จะธรรมเนียมไพร่หรืออะไร  ผู้อาวุโสกว่าด้วยวัยก็ต้องมาก่อน  จะมาถือธรรมเนียมลูกหลวงหลานหลวง ท่านไม่รับ
     เจ้าฟ้ากรมหลวงเทพสุดาวดี สิ้นพระชนม์พ.ศ. 2342  ก่อนเกิดเหตุการณ์ราชปฏิพัทธ์จะอื้อฉาวขึ้นมา    ถ้าท่านยังมีพระชนม์อยู่  เรื่องนี้อาจสนุกขึ้นอีกหลายเท่า

[เทาชมพู]

     เมื่อได้ยินเจ้าฟ้ากรมหลวงเทพหริรักษ์ดักคอไว้ก่อนเช่นนั้น  เจ้าฟ้ากรมหลวงอิศรสุนทร จึงทูลปฏิญานว่า ทานจะมิให้พระโอรสธิดาและชายาทั้งปวงเป็นใหญ่กว่า หรือแม้แต่เสมอกับเจ้าฟ้าบุญรอด  เจ้าฟ้ากรมหลวงเทพหริรักษ์ก็ทรงตกลงมอบให้น้องสาวท่านไปอยู่ที่พระราชวังเดิมกับพระสวามี  อีกประการหนึ่งก็พระครรภ์แก่มากแล้ว   จะทรงคลอดวันไหนก็ยังไม่รู้    ก็ต้องนับว่าท่านได้ทำหน้าที่ผู้ปกครองอย่างดีที่สุดแล้ว
   ถึงตอนนี้ก็เป็นที่รู้กันอย่างเปิดเผยว่า  พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าฯใกล้จะได้พระเจ้าหลานเธอที่พ่อแม่เป็นเจ้าฟ้าทั้งคู่     ก็มีการไต่ถามกันว่าพระกุมารที่จะประสูตินี้จะทรงมีพระยศอะไร    เมื่อมีผู้ทูลถาม ท่านก็ตอบว่า
    "เป็นเจ้าฟ้า"
    ทุกคนก็โล่งอกไปต่างๆกัน
    ต่อมาเมื่อถึงครบกำหนะประสูติพระโอรส   เจ้าฟ้าบุญรอดประชวรพระครรภ์อยู่ถึงสองคืนสองวันก็ไม่คลอดสักที   เจ้าฟ้ากรมหลวงอิศรสุนทรเห็นพระอาการหนัก ก็รับสั่งให้นางกำนัลเข้าไปขอพบเจ้าจอมแว่น ขอรับพระราชทานน้ำชำระพระบาทพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก มาดื่มเป็นน้ำสะเดาะ 
     เจ้าจอมแว่นซึ่งเชียร์มาแต่ต้น ก็ขึ้นไปกราบทูลขอรับพระราชทานน้ำชำระพระบาท    นำขันทองตักน้ำขึ้นไปด้วย พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าฯ จึงรับสั่งว่า
      " ทำดูถูกเทวดารักษาวัง จึงออกลูกยาก"
      แล้วจึงยกพระบาทเอาพระอังคุฐ(นิ้วโป้งเท้า)ลงจุ่มน้ำในขันทอง  คุณจอมแว่นก็นำมาส่งให้นางกำนัลรีบข้ามแม้น้ำกลับไปถวาย
      เจ้าฟ้าบุญรอดได้เสวยน้ำชำระพระบาทอยู่ครู่หนึ่ง ก็ประสูติพระโอรสเป็นพระกุมาร ในวันเดือนยี่ ปีระกาตรีศก จุลศักราช ๑๑๖๓   น่าเสียดายว่าพระกุมารสิ้นพระชนม์ในวันประสูตินั้นเอง
      (ตอบคำถามคุณประกอบว่า พระโอรสใช่พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าไหม คำตอบคือไม่ใช่ค่ะ   พระโอรสองค์แรกสิ้นพระชนม์   ไม่ทันมีพระนาม)
      ตอนอ่านเรื่องนี้ก็อดนึกไม่ได้ว่า เจ้าฟ้าบุญรอดน่าจะทรงได้รับความกระทบกระเทือนพระทัยมาก ตั้งแต่่รู้ตัวว่าทรงครรภ์    ต่อมาก็ต้องทนเรื่องอื้อฉาวอย่างที่ไม่เคยมีเจ้านายสตรีคนใดประสบมาก่อน   ย่อมมีผลทั้งร่างกายและจิตใจ   ทำให้พระอนามัยอ่อนแอไม่สมบูรณ์   พระชันษาก็ 30 กว่าแล้วด้วย (ผู้หญิงสมัยนั้น 30 กว่าก็เป็นยายได้แล้ว)    เครื่องไม้เครื่องมือช่วยทำคลอดในสมัยนั้นก็ยังไม่มี   เมื่อคลอดยากเข้าไปอีก พระกุมารซึ่งไม่แข็งแรงพอก็เลยสิ้นพระชนม์   

[เพ็ญชมพู]

ประสูติพระโอรสเป็นพระกุมาร ในวันเดือนยี่ ปีระกาตรีศก จุลศักราช ๑๑๖๓

ตรงกับวันที่ ๒๒ มกราคม พ.ศ. ๒๓๔๕

[เทาชมพู]

   แม้จะสูญเสียพระกุมาร ที่เป็นเจ้าฟ้าพระองค์แรกไป  ชะตาของเจ้าฟ้าบุญรอดก็มิได้ร้าย   เพราะเจ้าฟ้ากรมหลวงอิศรสุนทรยกย่องเชิดชูพระชายาด้วยดี    สองพระองค์ครองคู่กันโดยไม่มีปัญหาหึงหวงจากเจ้าจอมหม่อมห้ามอื่นๆ    เพราะทุกคนตระหนักดีว่า เจ้าฟ้าบุญรอดแม้ทรงมาทีหลังเจ้าจอมหลายสิบคนก่อนหน้านี้ แต่ก็อยู่ในฐานะ "เจ้านาย" นับเป็นพระชายาเอก
   ในบรรดาเจ้าจอมหม่อมห้ามทั้งหลาย  คนสำคัญที่สุดน่าจะเป็นเจ้าจอมมารดาเรียม  ธิดาพระยานนทบุรี   เพราะท่านเป็นมารดาของพระโอรสพระองค์ใหญ่ของเจ้าฟ้ากรมหลวงอิศรสุนทร  ทรงพระนามว่า พระองค์เจ้าทับ   เป็นหลานเธอพระองค์ใหญ่ที่พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าฯ โปรดปรานมาก  ตอนนั้นก็พระชันษาได้ 14 ปีแล้ว   
   เจ้าจอมมารดาเรียมแม้ว่าใหญ่สุดในฝ่ายใน แต่ก็เจียมตัวด้วยดี    นอบน้อมต่อเจ้าฟ้าบุญรอดเสมอต้นเสมอปลาย  ความสัมพันธ์ของทั้งสองจึงดำเนินไปด้วยความราบรื่นเป็นปกติ
   เจ้าฟ้าบุญรอดทรงมีฝีมือเลิศในด้านปรุงพระกระยาหาร   ผูกใจพระสวามีได้แน่นแฟ้น   เจ้าฟ้ากรมหลวงอิศรสุนทรถึงกับนิพนธ์กาพย์เห่เรือชมเครื่องคาวหวานไว้เป็นเครื่องยืนยันราชปฏิพัทธ์ในพระชายา
   ขอยกมาบางบท ตามนี้ค่ะ
   

แกงไก่มัสมั่นเนื้อ     นพคุณ พี่เอย
หอมยี่หร่ารสฉุน          เฉียบร้อน
ชายใดบริโภคภุญช์       พิศวาส หวังนา
แรงอยากยอหัตถ์ข้อน     อกให้หวนแสวง ๚

๏มัสมั่นแกงแก้วตา หอมยี่หร่ารสร้อนแรง
ชายใดได้กลืนแกง แรงอยากให้ใฝ่ฝันหา
............

๏ ตับเหล็กลวกหล่อนต้ม เจือน้ำส้มโรยพริกไทย
โอชาจะหาไหน ไม่มีเทียบเปรียบมือนาง

๏ หมูแนมแหลมเลิศรส พร้อมพริกสดใบทองหลาง
พิศห่อเห็นรางชาง        ห่างห่อหวนป่วนใจโหย

๏ ก้อยกุ้งปรุงประทิ่น วางถึงลิ้นดิ้นแดโดย
รสทิพย์หยิบมาโปรย ฤๅจะเปรียบเทียบทันขวัญ


๏ ผลชิดแช่อิ่มอบ หอมตรลบล้ำเหลือหวาน
รสไหนไม่เปรียบปาน หวานเหลือแล้วแก้วกลอยใจ


๏ น้อยหน่านำเมล็ดออก ปล้อนเปลือกปอกเป็นอัศจรรย
มือใครไหนจักทัน เทียบเทียมที่ฝีมือนาง

[เทาชมพู]

    เจ้าฟ้าบุญรอดเป็นที่เลื่องลือในด้านอาหารคาวหวาน ทรงทำได้อย่างประณีต  มีรสโอชา เพราะทรงพิถีพิถันทุกขั้นตอน  ตามที่มีเรื่องเล่ากันมาว่า
    "...มีความเล่าสืบกันมาเปนต้นว่า ข้าวเหนียวสีโศกนั้น ใช้ข้าวที่กำลังเป็นน้ำนมแก่อยู่ ทรงแจกให้พวกข้าหลวงคนละถ้วยนม ผ่าเปลือกออกจนกว่าจะพอตั้งเครื่อง   พราะจะตำ หรือแกะเมล็ด ข้าวก็จะหัก และเป็นสีโศกอยู่ในตัวด้วย
       ขนมจีนนั้น พวกข้าหลวงหมอบตำเครื่องอยู่ พระองค์ท่านก็ทรงประทับอยู่บนพระแท่น นาน ๆ จึงทรงหยอดกะทิครั้งหนึ่ง แล้วก็ตำไปอีก จนกว่าพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัยบรรทมตื่น จึงจะปรุงพริกที่จะตำน้ำพริกนั้น ใช้พริกสวนนอก ทรงหักดมดูทุกเมล็ด เมล็ดไหนต่อมกลิ่นหอม จึงจะทรงใช้ "
   
      เจ้าฟ้าบุญรอดทรงอยู่ในวังมาอีก 3  ปีก็มีข่าวดีว่าทรงพระครรภ์อีกครั้ง   คราวนี้พระกุมารประสูติออกมาได้ปลอดภัย  เป็นที่โสมนัสของสมเด็จพระอัยกาอย่างย่ิ่ง     ในตอนนั้น เจ้าฟ้ากรมหลวงอิศรสุนทรได้อุปราชาภิเศกเปนกรมพระราชวังบวรสถานมงคล แทนกรมพระราชวังบวรมหาสุรสิงหนาทที่สิ้นพระชนม์ไปแล้ว    พระกุมารจึงมีพระยศเปนเจ้าฟ้าในพระราชวังบวร   ทรงพระนามว่า เจ้าฟ้ามงกุฎ   เมื่อสมโภชเดือนขึ้นพระอู่ พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกพระราชทานทองแท่งจีนหนัก ๖ ตำลึง เป็นการสมโภช
      ต่อมาอีก 4 ปี  ถึงปีมะโรงสัมฤทธิศก จุลศักราช ๑๑๗๐ จึงประสูติพระโอรสอีกพระองค์หนึ่ง ทรงพระนามว่าเจ้าฟ้าอสนีบาต หรือเจ้าฟ้าจุฑามณี  เมื่อสมโภชเดือนขึ้นพระอู่ พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกพระราชทานทองแท่งจีนหนัก ๖ ตำลึงเช่นเดียวกับพระราชทานเจ้าฟ้ามงกุฎ

[เทาชมพู]

    ถ้าหากว่าเรื่องนี้เป็นหนังหรือนิยายรัก  ก็คงจะถึงฉากจบในตอนนี้  เพราะทุกอย่างก็แฮปปี้เอนดิ้งดีแล้ว  แต่ในเมื่อชีวิตจริงไม่ได้จบจนกว่าจะถึงวันจบสิ้นชีวิต   จึงมีเหตุการณ์สำคัญตามมา ที่ทำให้เจ้าฟ้าทั้งสองพระองค์ไม่ได้ครองคู่กันด้วยความสุขสวัสดีอย่างเมื่อตอนเริ่มต้น  ทั้งๆที่ทรงรักกันไม่เสื่อมคลาย
    พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าทรงมีพระราชธิดารุ่นเล็กพระองค์หนึ่ง  พระนามว่าพระเจ้าลูกเธอ พระองค์เจ้าจันทบุรี  ประสูติจากเจ้าจอมมารดาทองสุก ซึ่งเป็นพระธิดาในพระเจ้าอินทวงศ์แห่งนครเวียงจันทน์   ตอนต้นก็เป็นพระองค์เจ้าเช่นเดียวกับพระราชโอรสธิดาอื่นๆที่ประสูติจากเจ้าจอม    แต่เมื่อพระชันษาได้ 6 ปี ตามเสด็จสมเด็จพระราชบิดาไปทรงลอยพระประทีปที่พระตำหนักแพ  แต่พลาดตกลงน้ำหายไป พี่เลี้ยงนางนมร้องอื้ออึงขึ้น คนทั้งปวงตกใจพากันลงน้ำเที่ยวค้นหา จึงพบว่าเกาะทุ่นหยวกอยู่ท้ายน้ำ หาได้เป็นอันตรายไม่
    พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้า จึงมีพระราชโองการดำรัสว่า พระเจ้าลูกเธอพระองค์นี้ เจ้าจอมมารดาก็เป็นบุตรเจ้ากรุงศรีสัตนาคนหุต สิ้นชีพเมื่อพระธิดาได้ 5 พรรษา  ทำให้เป็นกำพร้าไม่มีมารดา จึงทรงพระกรุณาสถาปนาให้มีอิสริยยศเป็นสมเด็จพระเจ้าลูกเธอเจ้าฟ้า  เจ้าฟ้ากุณฑลทิพยวดี
   

[เทาชมพู]

    พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกเสด็จสวรรคตเมื่อปี 2352  สมเด็จเจ้าฟ้ากุณฑลทิพยวดี มีพระชันษาได้ 11 ปี   เจ้าฟ้ากรมหลวงอิศรสุนทรซึ่งทรงดำรงตำแหน่งวังหน้าเสด็จเสวยราชสมบัติ  เป็นรัชกาลที่ 2 นั้น ขณะนั้นทรงมีพระชนมายุได้ 42 พรรษาแล้ว ทรงแก่กว่าสมเด็จเจ้าฟ้ากุณฑลทิพยวดี 31 ปี
   เจ้าฟ้ากุณฑลทิพยวดีทรงเติบโตขึ้นมาในวังหลวง  จนเข้าสู่วัยสาว พระชันษาประมาณ 17 ปี ว่ากันว่ามีพระสิริโฉมงดงามดังความงดงามของนางบุษบา นางเอกในพระราชนิพนธ์เรื่องอิเหนา พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัยรัชกาลที่ 2  ทรงพระราชนิพนธ์ไว้อย่างไพเราะว่า
        “อันนางโฉมยงองค์นี้                  เลิศล้ำนารีในแหล่งหล้า
นวลละอองผ่องพักตร์โสภา                     เพียงจันทราทรงกลดหมดราคี
งามดังโกสุมประทุมมาลย์                      บานอยู่ในท้องสระศรี”

หรืออีกตอนหนึ่งที่ว่า

“เจ้าเอย เจ้าดวงยิหวา                          ดังหยาดฟ้ามาแต่กระยาหงัน
ได้เห็นโฉมฉายเสียดายครัน                   ฉุกใจไม่ทันคิดเอย”

และตอนที่นางบุษบาลงเล่นน้ำในลำธาร  ความว่า

“พักตร์น้องละอองนวลปลั่งเปล่ง               ดังดวงจันทร์วันเพ็งประไพศรี
อรชรอ้อนแอ้นทั้งอินทรีย์                     ดังกินรีลงสรงคงคาลัย
งามจริงพริ้งพร้อมทั้งสรรพางค์                 ไม่ขัดขวางเสียทรงที่ตรงไหน
พิศพลางประดิพันธ์กำหนัดใน                 จะใคร่ไปโอบอุ้มองค์มา
ดูเดินดังดำเนินเหมราช                        งามประหลาดเลิศล้ำเลขา
พิศไหนให้เพลินจำเริญตา                      พระราชาชมพลางทางถอนใจ”

[เทาชมพู]

     เมื่อเป็นเช่นนี้เราก็คงเดาได้ว่าเหตุการณ์ต่อไปจะเดินไปในทางไหน    เจ้าฟ้ากุณฑลทิพยวดีก็ได้เลื่อนขึ้นเป็นพระมเหสีอีกองค์หนึ่ง  หลังจากที่ไม่เคยทรงมีพระมเหสีอื่นใดอีกเลยนับจากเจ้าฟ้าบุญรอด   ทั้งนี้ไม่นับเจ้าจอมหม่อมห้ามทั้งหลาย
    ส่วนเจ้าฟ้าบุญรอดนั้น แม้ว่าพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้าฯ ไม่ได้ทรงสถาปนาขึ้นให้มีพระยศหรือพระนามเพิ่มจากเดิม  แต่ก็เป็นที่รู้กันในวังหลวงว่าทรงเป็นพระมเหสีเอก   ผู้คนเรียกว่า "พระพันวัสสา" เป็นคำยกย่อง   เพราะทรงเป็นเจ้านายสตรีพระองค์เดียวในท่ามกลางเจ้าจอมหม่อมห้ามทั้งหลาย    ก็เป็นที่เข้าใจกันว่า พระเจ้าอยู่หัวทรงรักษาคำปฏิญาณที่ให้ไว้กับเจ้าฟ้ากรมหลวงเทพหริรักษ์
    ขอทำความเข้าใจก่อนว่า ทั้งเจ้าฟ้ากรมหลวงเทพหริรักษ์และเจ้าฟ้าบุญรอด ท่านไม่ได้หมายความว่าจะไม่ให้พระเจ้าอยู่หัวมีพระสนมอีกหลังจากมีเจ้าฟ้าบุญรอดแล้ว  ขอแต่เพียงอย่าทำให้เจ้าฟ้าบุญรอดเดือดร้อนหรือกระทบกระเทือนใดๆ    ส่วนพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้าฯ ท่านก็ไม่ได้ปฏิญาณว่าจะไม่มีพระสนมอีก  แต่ท่านปฏิญาณว่าจะไม่ให้มีสตรีใดใหญ่กว่าหรือแม้แต่เทียบเท่าเจ้าฟ้าบุญรอด  เพื่อขจัดปัญหาการแย่งชิงความเป็นใหญ่
    เมื่อทรงได้เจ้าฟ้ากุณฑลทิพยวดีมาเป็นพระมเหสีอีกองค์    คำปฏิญาณนี้ก็กลายเป็นรอยแตกแยกกันระหว่างสองพระองค์  

[เทาชมพู]

     ถ้าพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้าฯมีเจ้าจอมใหม่ก็คงไม่มีปัญหา แต่นี่มีพระมเหสีใหม่ ซึ่งเป็นเจ้าฟ้า  มิใช่เจ้าจอมสามัญชนอย่างนอื่นๆก่อนหน้านี้
     เรื่องนี้น่าจะเ็นว่าทั้งสองพระองค์มองต่างมุมกัน   ใครผิดใครถูก  จนบัดนี้ก็ไม่มีใครฟันธงลงไปได้
      เจ้าฟ้าบุญรอดทรงถือว่า พระเจ้าอยู่หัวทรงให้สัตย์ปฏิญาณกับเจ้าฟ้ากรมหลวงเทพหริรักษ์ว่า จะไม่มีใครที่ใหญ่กว่าหรือเทียบเท่าเจ้าฟ้าบุญรอด     ในเมื่อไปมีเจ้าฟ้ากุณฑล ก็เท่ากับผิดคำพูด   เพราะพระภรรยาเจ้าองค์ใหม่นี้ มีศักดิ์เหนือกว่าเจ้าฟ้าบุญรอด
       เจ้าฟ้ากุณฑลทรงเป็นเจ้าฟ้า "ลูกหลวง"  หมายถึงพระธิดาของพระมหากษัตริย์    ส่วนเจ้าฟ้าบุญรอดเป็น เจ้าฟ้า"หลานหลวง" คืออยู่ในฐานะหลานของพระมหากษัตริย์    นับตามราชประเพณี   ลูกหลวงต้องสูงกว่า    ถ้ามีพระราชโอรสธิดา  ก็ต้องเป็นเจ้าฟ้าเท่ากับเจ้าฟ้ามงกุฎและเจ้าฟ้าอสนีบาต (หรือเจ้าฟ้าจุฑามณี) หรือใหญ่กว่าเสียอีก   มิได้เป็นแค่พระองค์เจ้าอย่างพระราชโอรสธิดาที่ประสูติจากเจ้าจอม
        อย่างที่สองก็น่าจะเป็นได้ว่า  พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้าฯ ทรงเสน่หาเจ้าฟ้ากุณฑลมาก   ตอนนั้นพระเจ้าอยู่หัวมีพระชนม์ประมาณ 48 พรรษา  ส่วนเจ้าฟ้าบุญรอด 49 พรรษา    พระมเหสีองค์ใหม่เพิ่ง 17-18  กำลังสวยงามเปล่งปลั่งเต็มที่    ตามประสาผู้หญิง ก็คงอดเปรียบเทียบกันไม่ได้  จึงเกิดเป็นกรณีรักสามเส้้าขึ้นมา ระหว่างหนึ่งชายสองหญิง

[เทาชมพู]

    หนังสือพระราชประวัติพระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัว เอ่ยถึงเรื่องนี้ ว่า 
     “เจ้านายชั้นผู้ใหญ่พระองค์หนึ่งทรงเล่าว่า กรมสมเด็จพระศรีสุริเยนทร์ (เจ้าฟ้าบุญรอด) นั้นทรงอยู่ในฐานะแม้นละม้ายคล้ายจินตหราในเรื่องอิเหนา เพราะเหตุที่ทรงเป็นพระประยูรญาติเรียงพี่เรียงน้อง หากแต่เป็นพระมเหสีดั้งเดิม จึงได้อยู่ฝ่ายขวา ส่วนเจ้าฟ้าหญิงกุณฑลทิพยวดีเป็นพระน้องนางเธอร่วมพระชนกเดียวกัน ได้เป็นพระมเหสีพระองค์ที่ 2 จึงต้องอยู่ฝ่ายซ้าย คล้ายบุษบาขององค์อิเหนา หรือระเด่นมนตรี ซึ่งที่แท้ก็คือพระองค์ผู้ทรงพระนิพนธ์ พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัยนั่นเอง
      เมื่อองค์ระเด่นมนตรีทรงมีทั้งฝ่ายซ้ายและฝ่ายขวาดังนี้ ก็เป็นธรรมดาที่ฝ่ายขวาจะต้องขึ้งโกรธ และทรงระทมตรมตรอม นัยเดียวกันกับพระราชนิพนธ์ที่ว่า
               “เมื่อนั้น                           จินตหราวาตีมีศักดิ์
               ฟังตรัสขัดแค้นฤทัยนัก           สะบัดพักตร์ผินหลังไม่บังคม”
 
           จินตะหราเป็นชายาของระเด่นมนตรีหรืออิเหนา มาก่อนอิเหนาพบบุษบา   เป็นลูกพี่ลูกน้องกับพระสวามีมมาก่อน   เมื่ออิเหนาไปพบบุุษบาเข้าทีหลัง เห็นว่านางงามมากกว่า  จึงหลงรักจนลืมชายาเดิม  แต่ตอนท้ายเมื่อราชาภิเษกก็แต่งตั้งจินตะหราเป็นมเหสีฝ่ายขวา  ส่วนบุษบาเป็นฝ่ายซ้าย

[เทาชมพู]

       ส่วนทางมุมของสมเด็จพระพุทธเลิศหล้าฯ ท่านก็ทรงแก้ปัญหาเรื่องใครสูงใครต่ำกว่าใคร จนสำเร็จตามแบบของท่าน  คือไม่ได้ยกย่องเจ้าฟ้ากุณฑลให้เป็นสมเด็จพระมเหสีหรือเฉลิมพระนามเป็นเกียรติยศใดๆทั้งสิ้น    เคยอยู่มาอย่างไรก็อยู่อย่างนั้น
      เมื่อทรงมีพระโอรสธิดาออกมาถึง 4 พระองค์ (พระธิดาสิ้นพระชนม์แต่ยังเยาว์  เหลือพระราชโอรส 3 พระองค์)  ในวังก็ไม่มีใครเรียกว่าทูลกระหม่อมพระองค์ใหญ่ และทูลกระหม่อมพระองค์น้อยอย่างที่เรียกเจ้าฟ้ามงกุฎและเจ้าฟ้าจุฑามณี   แม้แต่เรียกว่าเจ้าฟ้าก็ไม่มีใครเรียก  เรียกแต่ว่าองค์ใหญ่ องค์กลาง และองค์ปิ๋ว  
       สมเด็จพระพุทธเลิศหล้าฯ ท่านก็ทรงทำเฉยๆเวลาได้ยิน   ไม่ได้กริ้วและไม่ได้ห้ามว่าลูกข้าเป็นเจ้าฟ้า พวกเจ้าจะมาเรียกลอยๆไม่มียศไม่มีศักดิ์แบบนี้ไม่ได้
       เจ้าฟ้าทั้งสามก็ทรงเป็น "องค์"อย่างนั้น อยู่จนตลอดรัชกาล  
       ก็คือแสดงให้เห็นว่า พระองค์ท่านไม่ได้ยกย่องเจ้าฟ้ากุณฑลทิพยวดี ให้เหนือกว่าหรือแม้แต่เสมอเจ้าฟ้าบุญรอด   พระราชโอรสธิดาก็เช่นกัน  ไม่ได้เป็นแม้แต่ "เจ้าฟ้า"
      เพราะฉะนั้น  พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้าฯ ท่านก็ถือว่ารักษาคำปฏิญาณไว้อย่างเหนียวแน่น   เพราะฉะนั้นจะมาหาว่าท่านผิดคำพูดไม่ได้
       ส่วนท่านผู้อ่านเรือนไทยจะอยู่ฝายไหนก็แล้วแต่สมัครใจ อยากฟังความเห็นของคนยุคปัจจุบันเหมือนกันค่ะ

[Rattananuch]

ถ้าในแง่หัวใจก็สงสารเจ้าฟ้าบุญรอดค่ะ มเหสีพระองค์ใหม่เหนือกว่าทุกด้านทั้งศักดิและทั้งวัยอันเยาว์งดงาม ท่านก็คงเจ็บช้ำมาก แต่อีกด้านก็สงสารเจ้าฟ้ากุณฑลฯท่านที่มิได้ถูกยกย่องเท่าที่ควรทั้งๆที่ท่านเป็นถึงราชธิดาพระมหากษัตริย์ ในหลวงรัชกาลที่2ท่านก็แก้ปัญหาคำสัตย์ต่อเจ้าฟ้าบุญรอดแบบผู้บริหารฯหรือจะแบบนักการเมืองก็อาจจะว่าได้
สรุปตามความเห็นของดิฉันคือท่านผิดโดยพฤตินัย แต่ถูกตามนิตินัยค่ะ

[Rattananuch]

ลองแบบสาวสมัยใหม่ค่ะว่าถ้าเจ้าฟ้ากุณฑลฯทรงปฏิเสธสมเด็จพระพุทธเลิศหล้าฯแบบนุ่มนวลไม่แข็งกร้าวด่าทอหยาบคายแบบพระองค์เจ้าหญิงอีกองค์ซึ่งก็โดนประหารไปเพราะโอษฐภัย พระพุทธเลิศหล้าฯท่านก็คงมีพระเมตตาไม่หักหาญน้ำใจ เจ้าฟ้าฯท่านก็คงมีชีวิตที่สุขสงบ ไม่ต้องอยู่ในสถานะกระอักกระอ่วนแบบนี่นะคะ

[เทาชมพู]

   คุณรัตนานุชหมายถึง พระองค์เจ้ากระษัตรี  เรื่องนี้ดูเหมือนในเรือนไทยจะเคยเล่าแล้ว  เป็นเรื่องที่พงศาวดารเล่าไว้สั้นๆ  ว่าในรัชกาลที่ 2  มีผู้เขียน "บัตรสนเท่ห์" (จดหมายกล่าวหาที่ไม่มีการลงชื่อผู้เขียน) ทิ้งเอาไว้ในพระราชวัง  มีใจความหยาบช้า   พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้าโปรดเกล้าฯ ให้กรมหมื่นเจษฎาบดินทร์สอบสวนเรื่องนี้  ได้ความว่าลายมือนั้นเหมือนพระองค์เจ้ากระษัตรี พระราชธิดาในพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าฯ  ประสูติจากเจ้าจอมมารดานวม   
   เมื่อถูกจับลายมือได้จนต้องถูกจำขัง พระองค์เจ้ากระษัตรีย์ก็หาทรงยอมจำนนไม่  ทรงให้โขลนที่คุมนั้นไปซื้อกระดาษดินสอมาให้ ได้เขียนหนังสือที่นั่น แล้วใช้ให้คล้าย นางรำ บุตรพระสิริโรท ซึ่งพระราชทานเป็นบุตรพระองค์เจ้ากระษัตรี เอาไปทิ้งที่ท้องพระโรงอีกครั้ง...."
    เรื่องจริงเป็นอย่างไรไม่มีหลักฐานมากกว่านี้ แต่เรื่องซุบซิบบอกกันว่า พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย ทรงมีพระราชประสงค์จะได้พระน้องนางองค์นี้เป็นพระมเหสีเทวี  แต่พระองค์เจ้ากระษัตรีย์นอกจากไม่ทรงยินยอมแล้ว ยังเขียนว่ากล่าวรุนแรงอีกด้วย  ผลคือถูกสำเร็จโทษด้วยท่อนจันทน์ที่วัดปทุมคงคา แต่มิได้ถอดพระนาม  ยังเป็นพระองค์เจ้าอยู่จนสิ้นพระชนม์