ตอนนั้นอย่างที่คุณตั้งว่า ยุโรปเกิดกระแสบ้าคลั่งเพชรนิลจินดาอย่างแรง แพงเท่าไรก็มีคนสู้ราคา ทับทิมพม่าน่ะโด่งดังอยู่แล้วโดยมีอังกฤษผูกขาด ที่ฝรั่งเศสเข้ามาแหยมๆในพม่าก็อยากจะได้ทับทิมนี่แหละ แต่อังกฤษก็คอยแยกเขี้ยวขู่แง่งๆอยู่ ครั้นฝรั่งเศสได้อินโดจีนแล้ว ได้ข่าวว่าเมืองจันทบูรณ์มีพลอยดี ก็เลยหาเรื่องกับไทยเอาเรือรบมาข่มขู่ในแม่น้ำเจ้าพระยา เรียกค่าปรับเป็นทองคำไปเท่ากับเงิน2ล้านฟรังก์และเงินไทยอีก3ล้านบาท แถมเข้ายึดจันทบูรณ์และตราดเสียดื้อๆคนไทยคงจำได้ เป้าหมายของฝรั่งเศสอยู่ที่พลอยเมืองจันท์ ตัวที่ไปดังในยุโรปมากที่สุดคือBlue Sapphire ผมเรียกตามตลาดว่าไพลิน ส่วนคุณตั้งเรียกนิล และ Yellow Sapphire ที่ตลาดเรียกว่าบุษราคัม (ความจริงเรียกผิด เพราะบุษราคัมจริงๆตรงกับ Topaz ที่เป็นพลอยเนื้ออ่อนเกรดต่ำกว่ามาก สีเหลืองจางๆที่เราเรียกว่าบุษซีลอน แต่เดี๋ยวนี้นำมาเผาเป็นเหลืองเข้ม) ฝรั่งเศสยึดอยู่หลายปีดีดักกว่าจะยอมคาย ว่ากันว่าเหตุที่ยอมคายก็เพราะไปเจอสายพลอยเข้าใหม่ที่บ่อเก่าของเมืองชื่อไพลินในเขมร
ใช่เลยครับ บุษราคำจริงๆนั้นตรงกับแร่ Topaz แร่นี้หากบริสุทธิ์จริงๆจะไม่มีสี แต่ตามปกติในธรรมชาติมักจะมีสีออกเหลืองอ่อนๆ หรือในสีที่มีสีเหลืองผสมอยู่ค่อนข้างมาก เช่นน้ำตาลอ่อน หรือส้มอ่อนๆ และรวมทั้งสีเทาอ่อนๆ ทรายตามชายหาดและทรายท้ายรางเหมืองแร่ดีบุก ก็มีเม็ดทรายที่เป็นแร่ Topaz ปนอยู่ด้วยครับ
เพื่อเป็นการยืนยันว่าความเห็นในเชิงประวัติศาสตร์ของคุณนวรัตน์ จึงขอคัดลอกมาอีก ดังนี้
"...บ่อทับทิมของพม่าได้นำความยุ่งยากทางการเมืองมาสู่พม่าอย่างไร บ่อพลอยของไทยก็คงจะเป็นเหตุหนึ่งที่ฝรั่งเศสยึดจันทบูรณ์ใน ร.ศ.112 ....
เคียรนัน (
E.V.G. Kiernan,1939 British Diplomacy in China 1880 to 1885) กล่่าวว่า "อังกฤษผนวกดินแดนซึ่งตนมีผลประโยชน์เพื่อคุ้มครอง ส่วนฝรั่งเศสผนวกดินแดนที่ตนปราถนาจะได้ผลประโยชน์ไว้คุ้มครอง"....ในครั้งนั้นฝรั่งเศสโดยมี อ.ปาวี (Auguste Pavie) อยู่หลังฉาก พยายามที่จะให้อังกฤษยอมรับว่าดินแดนลาวทั้งหมดตกอยู่ในปกครองของฝรั่งเศสทั้งๆที่ไทยปกครองมาแล้วกว่า 1 ศตวรรษ และแม้ในแผนที่ที่นายวาดแดวต๋อง ทูตฝรั่งเศส ใช้ในการเจรจากับอังกฤษก็ยังแสดงว่าดินแดนนั้นเป็นส่วนหนึ่งของพระราชอาณาจักรสยาม สมัยนั้นยุโรปกำลังเห่อทับทิมและนิล นักวิทยาศาสตร์กำลังขมักเขม้นทำการค้นคว้าหาทางสังเคราะห์ทับทิมอยู่แข็งขัน ส่วนในอีกซีกหนึ่งของโลก ฝรั่งเศสเพิ่งถูกบังคับให้ถอนตัวจากพม่า บ่อทับทิมพม่ากำลังจะเป็นหมูเข้าปากอยู่แล้วต้องหลุดลอยไป เมืองไทยกำลังเป็นผู้ผลิตนิลมากที่สุดในโลก และเป็นที่รู้กันว่า นิลนั้นมาจากไพลินในประเทศสยาม ทับทิมมาจากบ่อนาวงและบ่อชะนะจังหวัดตราด บริษัทอังกฤษได้สัมปทานทำเหมืองทับทิมและนิลที่จันทบูร์และตราด ฝรั่งเศสดูจะเสียท่าอังกฤษไปเสียทุกแห่ง อ.ปาวี นั้นกล่าวกันว่าถูก inspired โดยนักสำรวจฝรั่งเศสรุ่นก่อนๆ เช่น Mouhot (
Henri Mouhot,1859 Voyage dans les Royausumes De Siam, De Cambodge, De Laos Paris p.95) และ Pallegoix (
Mgr.Pallegoix,1854 Royaume Thai Ou Siam, Paris. p.78) เป็นต้น คนพวกนี้ได้เขียนเรื่องเขาพลอยแหวนไว้ว่าอุดมด้วยทับทิม นิล บุษราคำ และโกเมน อันสวยงามมากมายเหลือเชื่อ นี่ควรจะเป็นเหตุหนึ่งที่ฝรั่งเศสโดย อ.ปาวี เป็นหัวเรือใหญ่ เมื่อได้ดินแดนลาวไปจากไทยแล้ว ยังพยายามจะฮุบเอาพระตะบอง จันทบุรี และตราดอีกด้วย แต่ภายหลังที่เข้ายึดจันทบูรณ์แล้ว จึงรู้ว่าพลอยส่วยใหญ่มาจากไพลิน จึงเข้าควบคุมการขุดพลอยที่นั่น และในขั้นสุดท้ายก็เอาไพลินเด็ดขาดไปจากไทยและถอนตัวจากจันทบุรีและตราด
คนเรานั้นจะควบคุมกักขังอะไรก็ได้นอกจากจิตใจ แม้ฝรั่งเศสจะได้ไพลินไปสมใจ แต่ก็คุมคนที่ไพลินไม่ให้ขายพลอยออกมาทางจันทบุรีไม่ได้ จันทบูรณ์จึงเป็นเมืองที่รุ่งเรืองในการค้าและเจียรนัยพลอยตลอดมา ไม่เคยตกต่ำเลย