เรือนไทย

          นำมาฝากท่านผู้อาวุโสที่เคยกรุณาพูดคุยกันมา   ไปเจออะไรเข้าก็ระลึกถึง

ท่านโคจรเหินเวหาผ่านไปมา  ถ้าว่างก็หยุดอ่านกระทู้ของผู้เยาว์บ้าง     โปรดทราบ

เถิดว่า   ดิฉันคิดถึงความสนุกสนานบันเทิงที่เคยได้ร่วงวงสนทนากันมา



          ไม่มีอะไรจะอ่านเล่นแล้ว   มองไปที่ตู้หนังสือการเมืองที่ไม่ค่อยได้ใช้

เห็นหนังสือเล่มมหึมาปกอ่อน  สีแดงแปร๊ด     ชื่อ  ชีวประวัติและผลงานของ

ท่านผู้หญิงละเอียด   พิบูลสงคราม

พิมพ์ในโอกาสครบ ๑๐๐ ปี  จอมพล ป. พิบูลสงคราม   วันที่ ๑๔  กรกฎาคม  ๒๕๔๐

แน่นอนว่าได้รับแจกจากขบวนการ


          นำกลับมาอ่านอีกที   ก็เก็บข้อมูลที่น่าสนใจได้

       อันที่จริงมาอยู่นักประวัติศาสตร์  ก็เลยพยายามจะเดินตามหลังแนวทางของท่าน ๆ บ้าง

โฮ้ย!     จะให้ไปสนใจชื่อคนที่ไม่รู้จักทำไม    ใครก็ไม่รู้      


ท่านผู้หญิงละเอียดผู้คมขำ  เล่าประวัติตัวท่านเองไว้ว่า

ท่านเกิดเมื่อวันที่ ๑๔ กรกฎาคม  ๒๔๔๖   ปีเถาะ

ที่ตำบลดอนพุทรา  จังหวัดนครปฐม         เป็นลูกหัวปีในบรรดาพี่น้องร่วมบิดามารดา ๘ คน


บิดา         คือ  นาย เจริญ  พันธุ์กระวี

มารดา            นางแช่ม  พันธุ์กระวี


กระทู้นี้คงไม่ยาวมากหรอกค่ะ   แต่จะเก็บตำรากับข้าวมาฝากท่านผู้สนใจการปรุงอาหารโบราณของไทย

ปู่ชวดของท่านผู้หญิงชื่อ  ศรีจันทร์    มีบันดาศักดิ์เป็นจ่า "อัศวราช"


หนังสือโบราณคดี  พระนิพนธ์ของสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ   กรมพระยาดำรงราชานุภาพ  

ในบททืี่กล่าวถึงหนังสือในหอหลวง  "จ่าอัศวราชตั้งชื่อลูกเป็นบทกลอนอย่างแปลกประหลาด  

ฉันจำได้จึงขอฝากไว้ให้ผู้อื่นรู้ด้วยในที่นี้"


1.    อาทิ          ก่อนแม่            "กลีบ"              เรณู
2.    เมธะ         แปลว่ารู้            นาย"เมธ"            ปริมา
3.   "กวี"          ปรีชา               ปิยะบุตรที่สาม (ปู่ดิฉัน)
4.   "วรา"         ประเสริฐ           ที่สองงามสม

มีอีก   ๗  ชื่อ      นักอ่านแถวนี้แย้มยิ้มพริ้มเพรา  เพราะทราบกันทุกคน

ชื่อเรียกกันแต่ "......"

คุณปู่ชื่อ    กะวี  มีบรรดาศักดิ์เป็นขุน "สุนทรลิขิต"

คุณย่าชื่อ  กอง


คุณย่ากลีบ  เป็นลูกเมียแรก   ลูกเมียแรกมีสามคน   ปู่ของท่านผู้หญิงเป็นคนสุดท้าย

คุณย่ากลีบ เรณูมีลูกสาวสองคน  คือป้าอนงค์ และ ป้านวม

บ้านของคุณป้าอนงค์อยู่ที่สี่แยกคอกวัว  ถนนตะนาว


ขอรีบรุดไปเล่าเรื่องแม่จันทร์  ซึ่งมีข้อมูลอยู่ นิดเดียว  แต่หนักแน่นปานหินผา

นักอ่านหนังสือเก่า อิอิ...ต้องสู้กันด้วยข้อมูลเหล่านี้  และภาคภูมิใจมากที่มีอะไรต่อมิอะไรมาเล่าให้สหายที่รู้ใจฟัง

       
          ขุนสุนทรลิขิตซึ่งเป็นปู่      อยู่สมัยเดียวกับสุนทรภู่

คุณย่าเคยเล่าให้ฟังว่า   เรียกชื่อเมียสุนทรภู่ว่าแม่จันทร์


วันดีกระพริบตาที่หยิบหยี     จ้องดูข้อมูลเรื่องแม่จันทร์       โห!   ภรรยา คุณปู่กวี  ปรีชาเคยคุยกับแม่จันทร์ด้วย

เอิงเอย...


คุฯปู่ตายเมื่อยังหนุ่ม  อายุราว ๆ ๓๐     อ่า...เอ่อ......ถูกลิงกัดตาย


ข้อมูลที่สำคัญและเกี่ยวเนื่องมีเท่านี้ค่ะ

       
       มีคนทันเห็นสุนทรภู่

       ไม่มีใครเคยเห็นผู้หญิงของสุนทรภู่ว่ามีจริง

       แน่นอนอยู่แล้ว  ชมรมนักอ่านหนังสือโบราณใช้อ้างอิงอย่างสมบูรณ์


       ไม่ค่อยประหลาดใจที่มีหลายคนใจเดียวกับพวกเรา  เขียนเหมือนกันราวกับฝาอีกข้างของขนมครก

ประหลาดใจอยู่นิดเดียวค่ะ     ใช้อ้างอิงเดียวกับพวกเราด้วย   หาทราบไม่ว่า  อ้างอิงนั้นหาไม่ได้แล้วจ้ะ

ท่านผู้หญิงเล่าเรื่องเกี่ยวกับคุณปู่ของท่านว่า

ขุนสุนทรลิขิตซึ่งเป็นปู่ อยู่สมัยเดียวกับสุนทรภู่ คุณย่า (กอง) เคยเล่าให้ฟังว่าเรียกชื่อเมียสุนทรภู่ว่า แม่จันทร์ ไม่ท้นได้เห็นคุณปู่ และจำอะไรเี่กี่ยวกับท่านไม่ได้มาก ท่านตายเมื่อยังหนุ่ม ๆ อายุราว ๓๐ ปี ถูกลิงกัดตาย คงจะเป็นแผลอยู่หลายวัน แล้วเอากระปิทาเลยเป็นบาดทะยัก  แม่รู้ประวัติทีหลังว่า ปู่เป็นครูใหญ่คนแรก ร.ร.บพิตรพิมุข เป็นคนเขียนหนังสือลายมือสวยมาก แม่เคยเห็นลายมือคุณปู่ ท่านคู่กับขุนสุนทรโวหาร ปู่ตายเมื่อเป็นขุนสุนทรลิขิต ถ้าอยู่ต่อไปอาจจะเป็นพระยาอย่างพระยาศรีสุนทรโวหาร (น้อย) ก็ได้ ก่อนตายย้ายจาก ร.ร.บพิตรพิมุขไปอยู่กรมอาลักษณ์ของกรมพระยาดำรง ท่านโปรดคุณปู่มาก ท่านเจ้าคุณเทวาธิราชเคยเขียนประวัติย่อ ๆ ของปู่ให้แม่ เมื่อพ่อเป็นนายกรัฐมนตรี ว่าปู่เวลาตายได้รับพระราชทานหีบทองลายอะไรก็ไม่รู้ ได้รับพระราชทานน้ำอาบศพ แม่ได้ได้เก็บหนังสือนั้นไว้ สมัยก่อนใครเขียนอะไรมา เมื่ออ่านแล้วก็แล้วกัน ไม่ได้คิดจะเก็บไว้

เคยได้ยินแต่ลิงกลัวกะปิ แต่ ถูกลิงกัด แล้วเอากะปิทา ไม่เคยได้ยิน

 ???

ลองไปเปิดประวัติโรงเรียนบพิตรภิมุขดู

ครั้นถึงเดือนเจ็ด ปีระกา สัปตศก ๑๒๔๗ หรือเดือนพฤษภาคม พ.ศ. ๒๔๒๘ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ประกาศตั้งโรงเรียนบพิตรพิมุขขึ้น เป็นโรงเรียนหลวงรุ่นแรกสำหรับราษฎรได้ศึกษาเล่าเรียน โดยมีขุนอนุกิจวิธูร (น้อย จุลวิธูร) เป็นครูใหญ่คนแรก  และมีนักเรียนเพียง ๓๔ คน

http://borpit-alumni.com/history.html

ใครกันแน่คือครูใหญ่คนแรกของโรงเรียนบพิตรภิมุข

วานผู้รู้ช่วยวิสัชนา

 ???

ประวัติขุนสุนทรลิขิตตามที่ท่านผู้หญิงเล่า ท่านเป็นครูใหญ่คนแรกของโรงเรียนบพิตรภิมุข  ก่อนตายย้ายไปอยู่กรมอาลักษณ์

โรงเรียนบพิตรภิมุขตั้งเมื่อ พ.ศ. ๒๔๒๘  ดังนั้นขุนสุนทรลิขิตน่าจะถึงแก่กรรมราว พ.ศ. ๒๔๓๐ ท่านอายุราว ๓๐ ปี ดังนั้นท่านน่าจะเกิดประมาณ พ.ศ. ๒๓๙๘ - ๒๔๐๐

สุนทรภู่ถึงแก่กรรมเมื่อไร  ไม่ปรากฏวันและเดือน มีแต่ปีพุทธศักราชเท่านั้น  ซึ่งแยกปีพุทธศักราชที่สุนทรภู่เสียชีวิต  เป็น ๒ ฝ่าย คือ ปี พ.ศ. ๒๓๙๘ กับ ปี พ.ศ. ๒๔๑๐ หรือสุนทรภู่เสียชีวิตเมื่ออายุ ๗๐ ปี และ ๘๐ ปีขึ้นไป

อ่านรายละเอียด

สุนทรภู่ : เกิดวังหลัง ผู้ดีบางกอก มีวิชารู้เท่าทันโลก
http://topicstock.pantip.com/library/topicstock/2009/06/K8016836/K8016836.html#28

ขุนสุนทรลิขิตอาจจะอยู่ในสมัยเดียวกับสุนทรภู่ แต่เป็นช่วงชีวิตในวัยเยาว์ราวอย่างมากก็อายุราว ๑๐-๐๒ ขวบ  คุณย่ากองก็น่าจะอายุไม่ต่างกันมากนัก

คุณย่ากองเคยพบกับแม่จันทร์ฉะนี้นฤๅ

 ???

   

ขุนสุนทรลิขิตที่ถึงแก่กรรมในปี ๒๔๓๐  มี ๑ คน
คือ ขุนสุนทรลิขิต (นุช) เป็นข้าราชการในกรมพระอาลักษณ์ 
เป็นข้าหลวงเดิมในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
มาตั้งแต่ทรงลาพระผนวช  ต่อมาได้โปรดเกล้าฯ ให้เป็นที่
ขุนสุนทรลิขิต ทำราชการในกรมพระอาลักษณ์  รับพระราชทาน
เบี้ยหวัดปีละ ๑๒ ตำลึง  ถึงแก่กรรมเมื่อวันจันทร์ เดือนยี่
แรม ๑๑ ค่ำ ปีกุนนพศก ๑๒๔๙ อายุได้ ๗๕ ปี

ถ้าว่าตามที่คุณวันดีเล่าและคุณเพ็ญชมพูสันนิษฐานปีตามจากอายุ  คงไม่ใช่ขุนสุนทรลิขิตคนนี้เป็นแน่   :-\

สรุปจากคำบอกเล่าของท่านผู้หญิงละเอียด  ตีความได้ว่า
๑ คุณปู่สุนทรลิขิต เป็นขุนนางรุ่นเดียวกับสุนทรภู่   มีราชทินนามคู่กัน  
๒ อายุอานามก็คงไม่ห่างกันนัก   ไหนจะรุ่นเดียวกัน   ไหนจะเห็นได้จากเรียกภรรยาสุนทรภู่ว่า "แม่จันทร์"   แทนจะเรียกว่า "ย่าจันทร์" หรือ "ป้าจันทร์"
๓  ร.ร.บพิตรภิมุขตั้งในรัชกาลที่ ๕   เวลานั้นสุนทรภู่ถ้ายังไม่ถึงแก่กรรมก็คงหง่อมเต็มทีแล้ว  เพราะท่านรับราชการมาตั้งแต่รัชกาลที่ ๒   แต่ยังถูกจดจำว่าเป็นขุนนางสมัยเดียวกับขุนสุนทรลิขิต  ซึ่งอยู่ในวัยไม่ถึง ๓๐  ปี


สมเด็จกรมพระยาดำรงฯ ท่านมิได้ทรงรู้จักมักคุ้นกับสุนทรภู่    เมื่อนิพนธ์ประวัติสุนทรภู่  กวีเอกของไทยถึงแก่กรรมไปแล้ว น่าจะนานพอสมควร   ท่านจึงต้องทรงสืบค้นประวัติและสันนิษฐานจากผลงานเอาเอง    เพราะฉะนั้นขุนสุนทรลิขิตผู้เป็นชายหนุ่มอายุยังไม่ถึง ๓๐ ปี จะไปอยู่ในสมัยเดียวกับสุนทรภู่ได้อย่างไร

คนที่รุ่นเดียวกับสุนทรภู่  น่าจะเป็นรุ่นคุณพ่อของขุนสุนทรลิขิตมากกว่า อย่างช้าที่สุดนะคะ     หรืออาจจะเป็นปู่ของขุนสุนทรลิขิตก็ได้เหมือนกัน

สวัสดีค่ะคุณเพ็ญชมพู   สวัสดีค่ะคุณหลวง

       ตอนแรกว่าจะเล่าเรื่อง จ่าอัศวราช  เฉย ๆ    


คุณย่ากองมีชีวิตอยู่  ทันได้คุยกับท่านผู้หญิง      คุณย่าเป็นคนกรุงเทพ   มีชีวิตอยู่มาจน ๖๐ -  ๗๐ ปี  

ตายในชีผ้าขาว

ท่านเล่าเรื่องในวังให้ฟัง   ยังเล่าถึงเจ้าจอมมารดาชุ่มของพระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอาทรทิพยนิภา

ว่าเสด็จมีน้ามาอยู่ด้วย  และเล่าว่า   "แม่กองน่ะเป็นคนคลองเดียวกับฉัน   คลองบางลำภู

เมื่อสาว ๆ เคยเล่นน้ำด้วยกันมา"    


          คนที่เล่าเรื่องตอนเด็ก ๆ  ที่สนุกที่สุดคือ นายโหมด  อมาตยกุล   เพื่อนเยอะเหลือเกิน

ท่านเล่าว่าเจอคนนั้น  คนนี้   อ่านแล้วตาลุกโพลงเหมือนประวัติศาสตร์ปรากฎขึ้นเป็นหนังขาวดำเบื้องหน้า

ท่านเล่าว่าเคยเห็น "คุณนวล"   นักอ่านงงไปหลายวัน   นับอายุดูใช้ได้  คือนายโหมดอายุ ๘ ขวบเมื่อคุณนวล

ถึงแก่อนิจกรรม

          ได้เล่าเรื่องนายโหมดเจอคนนั้น  คนนู้น  คนนี้  ให้เพื่อนๆในชมรมหนังสือเก่าฟัง    เพื่อนบอกว่าข้อมูลลอย

ไม่โยงกับเหตุการณ์ในประวัติศาสตร์      ให้สรุปมาว่านายโหมดเป็นคนอย่างไร

        ตัวบุคคลเหล่านี้  เดินออกมาจากหนังสือประวัติศาสตร์อันน่าเบื่อหน่าย  เกิดเมื่อไร  ลูกใคร  พี่น้องกี่คน

มิน่าไม่อยากจำ        

       ท่านแวะมาพานายโหมดไปแซวหญิง   ไปดูสินค้าบนเรือสำเภา    ไปหัดยิงปืน    

คนที่เล่าไปจนนายโหมดไปเรียนวิทยาศาสตร์ที่อังกฤษ  และหนังสือของท่านโดนเผาน่ะซี  ข้อมูลหล่นและร่วง

ให้เรื่องที่ท่านเล่า  บอกความเป็นมากับเราเถิด

นับพ.ศ.กันใหม่

รัชกาลที่ ๕ เริ่มต้นเมื่อพ.ศ. ๒๔๑๑  ก็ประมาณว่า ท่านขุนอายุ ๑๑-๑๓ ปี เมื่อสิ้นรัชกาลที่ ๔  น่าจะยังไว้จุกอยู่ หรือไม่ก็เพิ่งโกนจุกใหม่ๆ
ส่วนสุนทรภู่ จะเกิดจะตายเมื่อไรยังถกเถียงกันได้หลายทาง     แต่ที่แน่ๆคือเรารู้จากหลักฐานในงานกวีของท่าน เช่นในนิราศสุพรรณว่า ท่านเคยอยู่วังหลังมาก่อน  
วังหลังนั้นรุ่งเรืองอยู่ในรัชกาลที่ ๑   พอถึงรัชกาลที่ ๓ กลายเป็นวังร้างไปแล้ว
ท่านเคยเป็นคนโปรดของรัชกาลที่ ๒    มีข่าวลือว่าถูกสมเด็จพระนั่งเกล้าฯกริ้ว  ฯลฯ ล้วนแต่เป็นเหตุการณ์ก่อนยุคขุนสุนทรลิขิต  ถึงสามรัชกาล

โดยส่วนตัวเชื่อว่าท่านผู้หญิงจำผิด  

ส่วนคุณปู่ท่านรู้จักแม่จันทร์ในฐานะอะไร   สนิทกันแค่ไหน  นี่ก็ยังสงสัยอยู่
แม่จันทร์เป็นสาวชาววังหลัง วัยรุ่นราวคราวเดียวกับสุนทรภู่     ในรัชกาลที่ ๕  นับมา ๔ รัชกาลจากวังหลังรัชกาลที่ ๑   แม่จันทร์ถ้ายังไม่ตาย ก็น่าจะอายุยืนยาวมหาศาล  
นับคร่าวๆจากสิ้นรัชกาลที่ ๑ เมื่อพ.ศ. ๒๓๕๒  มาจนตั้งร.ร.บพิตรภิมุขในพ.ศ. ๒๔๒๘  กินเวลา ๗๖ ปี   แม่จันทร์เป็นสาวชาววังหลัง บวกเข้าไปสัก ๒๐ ปี  ว่าเธออายุเท่านี้ตอนสิ้นรัชกาลที่ ๑ (ที่จริงน่าจะมากกว่านี้)  แม่จันทร์ก็ ๙๖ ปีเข้าไปแล้ว อย่างน้อย

อีกอย่างหนึ่งก็คือ   แม่จันทร์นั้นเธอเลิกร้างกับสุนทรภู่ไปได้สามีใหม่ตั้งแต่อายุยังไม่มาก  คนสมัยโน้นหย่าแล้วหย่าเลย  ถือว่ามีเจ้าของใหม่ไปแล้ว ย่อมไม่เกี่ยวข้องกับสามีเดิมอีก  ไม่งั้นเจ้าของใหม่จะแคลงใจ  สุนทรภู่ก็ไปมีภรรยาอีกหลายคน
เหตุไฉน ท่านขุนสุนทรลิขิต จึงรู้จักแม่จันทร์  คุณย่ากองเอ่ยต่อเนื่องจากชื่อสุนทรภู่  ราวกับว่าเธอยังเป็นภรรยาของสุนทรภู่    

หลักฐานของโรงเรียนหลวง ย่อมบันทึกไว้เป็นหลักฐานทางราชการ    โดยเฉพาะประวัติสำคัญอย่างก่อตั้งเมื่อใด  ใครเป็นครูใหญ่คนแรก  จึงเชื่อว่าแม่นยำมากกว่าหลักฐานจากคำบอกเล่าปากต่อปาก จากความทรงจำล้วนๆ   เล่าสืบทอดกันมาหลายสิบปี ก็ผิดพลาดได้ง่ายกว่า
จึงเชื่อว่าครูใหญ่คนแรกของร.ร.คือขุนอนุกิจวิธูร ตามหลักฐานประวัติของร.ร.    ส่วนขุนสุนทรลิขิตหากว่าเคยทำงานที่นี่จริง อาจอยู่ในตำแหน่งอื่นก็ได้
ถ้าอยู่ในตำแหน่งครูใหญ่ซึ่งถือว่าบิ๊กเบิ้มสุดของหน่วยงาน  ท่านก็ไม่น่าจะย้ายไปเป็นอาลักษณ์ธรรมดาในกรมอาลักษณ์  การย้ายอาจหมายความว่าท่านเห็นช่องทางจะก้าวหน้ากว่าอยู่ที่เดิม     เพราะคงไม่มีใครอยากหาทางย้ายไปอยู่ในตำแหน่งต่ำกว่า
ฉะนั้นโดยส่วนตัวดิฉันคิดว่าท่านอาจเป็นผู้ช่วยครูใหญ่หรืออะไรสักอย่างที่ไม่ได้ขึ้นถึงระดับสูงสุด    จึงย้ายไปที่อื่น    แต่นานๆเข้า ก็อาจจะจำผิดพลาดไปได้ว่าท่านเป็นครูใหญ่เสียเอง

ต่อจากคุณปู่ "กวี" ปรีชา ปิยบุตรที่สาม ตามด้วยคุณย่า "ฉวี" ผิวงาม บุตรแม่พริ้มแรกเกิด แล้วจึง "วรา" ประเสริฐ ที่สองงามสม

ท่านผู้หญิงได้ไปอยู่กับคุณย่า "ฉวี" ในวังหลวงด้วย

ท่านผู้หญิงเล่าถึงชีวิตช่วงนี้อย่างน่าสนุก

ผลที่สุดก็ส่งดิฉันให้ไปอยู่กับย่า "ฉวี" ในวังหลวง ย่า "ฉวี" รับราชการตำแหน่งอะไรไม่ทราบ แต่ที่อยู่เรียกตำหนัก จะเป็นตำหนักเ่จ้านายองค์ใดไม่เคยทราบ และไม่เคยเห็นเจ้านายที่พูดถึง ตัวตำหนักใหญ่มี่ ๒ ชั้น ย่า "ฉวี" อยู่ชั้นล่าง ถึงเวลาก็มีชาววังแบกสำรับ  คาว หวาน มาส่งทุกมื้อ เวลาเย็นดิฉันไปอาบน้ำในสวนเต่า, สวนกบ, ที่อาบน้ำเป็นสระสี่เหลี่ยมใหญ่  เวลาอาบน้ำลงว่ายน้ำเล่นได้อย่างสนุกสนาน ที่ย่า "ฉวี" พักนี้ พอตกเย็นก็ได้ดู "สตรีชั้นสูง" นุ่งผ้าลาย ห่มแพรจีบสไบเฉียง สตรีชั้นสูงนี้มีกี่คนเดินผ่านตำหนักที่ย่าฉวีอยู่ ดิฉันก็ลืมแล้ว

(http://www.reurnthai.com/index.php?action=dlattach;topic=3462.0;attach=14234;image)

ดูดี ๆ อาจเห็นท่านผู้หญิงในสระน้ำ "สวนเต่า" นี้ก็ได้

แ่ต่สวนกบอยู่ที่ไหนไม่ทราบ

 ???

เอกสารราชการกล่าวถึงโรงเรียนวัดบพิตรภิมุขเมื่อเริ่มแรกว่า

โรงเรียนวัดบพิตรภิมุขเป็นโรงเรียนในพระอาราม ยุคแรก
เปิดสอนเมื่อ เดือน ๗ ปี ระกาสัปตศก ๑๒๔๗
จากรายงานของพระเจ้าน้องยาเธอ  พระองค์เจ้าดิศวรกุมาร
ทรงรายงานไว้ว่า  ในเดือน ๗ แรกเปิดทำการสอนนั้น มีนักเรียนมาเรียนมูลบทบรรพกิจ จำนวน  ๓๔  คน
ในเดือน ๘ (บูรพาสาฒ)มีนักเรียนมาเรียนมูลบทบรรพกิจ  จำนวน  ๓๘ คน
พอมาเดือน ๘-๘ (อุตตราสาฒ)มีนักเรียนมาเรียนมูลบทบรรพกิจ  จำนวน  ๔๐ คน  มีนักเรียนมาเรียนวาหนิตินิกร  จำนวน ๔ คน

ในรายงานฉบับนั้นยังให้รายละเอียดว่า โรงเรียนวัดบพิตรภิมุข มีอาจารย์ จำนวน ๑ คน (ตลอด ๓ เดือนที่ผ่านมา)
เดือน ๗ มีนักเรียน จำนวน ๓๔ คน เดือน ๘ มีนักเรียน ๓๘ คน และ เดือน ๘-๘ มีนักเรียน ๔๔ คน

ณ วันอังคาร เดือน ๙ ขึ้น ๑๔ ค่ำ ปีชวดสัมฤทธิศก  ๑๒๕๐  พระเจ้าอยู่หัวทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ
พระราชทานสัญญาบัตรข้าราชการ จำนวน ๑๗ นาย คือ

๑ หลวงอังคณิศรพลารักษ์  เปน พระอังคณิศรพลารักษ์  มีตำแหน่งราชการในกรมยุทธนาธิการ คงถือศักดินา  ๓๐๐๐
.
.
.
๑๗ นายกระวี  เปน ขุนสุนทรลิขิต  กรมพระอาลักษณ์  ถือศักดินา  ๖๐๐  

ราชกิจจาฯ เล่ม ๕ หน้า ๑๗๘

ข่าวตาย

ขุนสุนทรลิกขิต กรมพระอาลักษณ์ (กระวี)  เปนบุตรนายจ่าอัศวเรศ กรมม้า 
เดิมถวายตัวเปนมหาดเล็กอยู่ในเวรเดชรับพระราชทานเบี้ยหวัดปีละ ๓ ตำลึง 
ภายหลังพระเจ้าน้องยาเธอ  กรมหมื่นดำรงราชานุภาพ อธิบดีกรมศึกษาธิการ
โปรดให้เปนอาจารย์สอนหนังสือไทยนักเรียนในโรงเรียนวัดราชบพิธ
ได้รับพระราชทานเงินเดือน เดือนละ ๕ ตำลึง 
แล้วทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ตั้งให้เปนขุนสุนทรลิกขิต  มีตำแหน่งราชการในกรมพระอาลักษณ์
รับพระราชทานเบี้ยหวัด ปีละ ๑๒ ตำลึง  เงินเดือน เดือนละ ๕ ตำลึง

วันที่ ๑ เมษายน ร,ศ, ๑๐๘ เวลาบ่าย ๓ โมงเศษ  เข้ามาทำการในห้องอาลักษณ์
เวลายามเศษ  กลับไปบ้าน เดินมาถึงประตูช่องกุฎิ์ ลิงกัดที่ต้นแขนเบื้องซ้าย
เนื้อขาดหวะ แผลกว้างประมาณ ๕ นิ้วกึ่ง   :o หาหมอเชลยศักดิ์มารักษา
แผลนั้นยิ่งเปนพิษบวมแต่มือจนถึงต้นแขน  เพ้อคลั่ง  ไม่ได้สติ  หมอแก้หาคลายไม่

วันที่ ๘ เมษายน ร,ศ, ๑๐๘ เวลาทุ่มเศษ  ขุนสุนทรลิขิต (กระวี) ถึงแก่กรรม
อายุได้  ๓๔  ปี   พระราชทานน้ำชำระศพ หีบสลักเชิงชายเปนเกียรติยศ :'(

ราชกิจจาฯ เล่ม ๖ หน้า ๑๙

คุณหลวงเล็กหาข้อมูลได้สุดยอด  :)

ขอสรุปตามข้อมูลที่ได้รับใหม่ อีกที
๑   ร.ร.บพิตรภิมุข เปิดสอนเมื่อ ๑๒๔๗ หรือ พ.ศ. ๒๔๒๘ แรกเปิด มีครูคนเดียว
ครูคนนั้นไม่ใช่ขุนสุนทรลิขิต   แต่เป็นขุนอนุกิจวิธูร
๒  ขุนสุนทรลิขิต เพิ่งได้เป็น "ขุน" ในอีก ๓ ปีต่อมา คือพ.ศ. ๒๔๓๑  และได้บรรดาศักดิ์ เมื่อเป็นข้าราชการสังกัดกรมอาลักษณ์
๓  ถ้าหากว่าจะเกี่ยวข้องกับร.ร.บพิตรภิมุข  ก็เป็นได้อย่างเดียวคือเป็นครูน้อยชื่อนายกระวี ยังไม่มีบรรดาศักดิ์    ในช่วงหลังพ.ศ. ๒๔๒๘ และก่อน พ.ศ. ๒๔๓๑ เมื่อร.ร.รับครูเพิ่มขึ้นจาก ๑ คน เป็น ๒ หรือ ๓ ก็แล้วแต่
      เรื่องเป็นขุนนางร่วมสมัยกับสุนทรภู่   เป็นไปไม่ได้   แม้แต่ร่วมสมัยกับนายพัดนายกลิ่นบุตรสุนทรภู่ยังร่วมไม่ได้เลย   ท่านอยู่ยุคหลังกว่านั้นมาก   อาจจะคราวหลานปู่สุนทรภู่
     เพราะฉะนั้น  แม่จันทร์คนที่ท่านขุนเรียกอย่างสนิทปาก ไม่ได้นับว่าเป็นญาติอาวุโส   เป็นใครก็ตาม  ไม่ใช่เมียสุนทรภู่ซึ่งเลิกร้างกันไปตั้งแต่ยังหนุ่มสาว และน่าจะถึงแก่กรรมไปแล้วก่อนท่านขุนเกิดด้วยซ้ำ

ชนกลางอากาศกับคุณหลวง   เพิ่งเห็นว่า เป็นคนละร.ร.กัน   

วันที่  ๑๗ เมษายน เวลาเช้ายกหีบศพขุนสุนทรลิกขิต ไปเข้าปะรำวัดตรีทศเทพ

เวลาบ่ายพระราชทานเพลิงของหลวง  พระราชทานผ้าขาว ๑ พับ  

เงิน ๕๐ เฟื้อง  เครื่องพระราชทานเพลิงพร้อม

ราชกิจจาฯ เล่มเดิม หน้าถัดมาอีก ๒ หน้า

ท่านผู้หญิงเล่าว่า รักษาด้วยกะปิ  เลยเป็นบาดทะยัก
หมอเอกชนคนไหนหนอรักษาด้วยวิธีนี้? :-\
ฝากคุณหมอ CVT มาคอนเฟิร์มว่าอาการนี้พิษบาดทะยักมันขึ้นสมองใช่หรือเปล่าคะ

ได้ประวัติมาก็รู้อายุของขุนสุนทรลิขิตแล้วนะคะ

ขุนสุนทรลิขิตคนต่อมา

วันที่ ๒๕ พฤศจิกายน ร,ศ, ๑๐๘ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทานสัญญาบัตรข้าราชการ ๓ นาย คือ

๑ เลื่อนขุนประสิทธิอักษรสาตร เปนหลวงประสิทธิอักษรสาตร
มีตำแหน่งราชการในกรมอักษรพิมพการ  ถือศักดินา ๖๐๐

๒ หลวงพรหมภักดี คนเก่า  เปนขุนสุนทรลิกขิต 
มีตำแหน่งราชการในกรมพระอาลักษณ์  ถือศักดินา ๖๐๐

๓ นายแจ้ง  เปน หมื่นพิทักษ์เทวาวาส 
ผู้ช่วยราชการในวัดพระนามบัญญัติ  ถือศักดินา ๓๐๐

หลังจากนั้น ๒ วัน  พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทานสัญญาบัตรข้าราชการ ๑๐ นาย
ในจำนวนนั้น มี  นายร้อยเอก ยี เชา เปนหลวงศัลลวิธานนิเทศ  ครูหัดทหาร  ถือศักดินา  ๑๐๐๐

ราชกิจจาฯ เล่มเดิม  หน้าเกือบ ๓๐๐

ถ้าเป็นบุตรสุนทรภู่  ท่านขุนท่านทันแน่นอนครับ 
เพราะนายตาบบุตรสุนทรภู่ ได้รับราชการเป็นมหาดเล็กวังหลวงในสมัยรัชกาลที่ ๕
และได้แต่งนิราศเมื่อคราวตามเสด็จไปพระบาทด้วย

ตามประวัติว่าท่านขุน เคยรับราชการเป็นมหาดเล็กเวรเดชมาก่อน
ก็น่าจะได้รู้จักกับนายตาบบุตรสุนทรภู่บ้าง 

ถ้านายตาบอายุอ่อนกว่านายพัดมาก  ก็เป็นได้ ค่ะ

เห็นด้วยกับคุณเทาชมพู ๑๐๐ %


ขอถามคุณหลวงเล็กเพิ่มเติม

คุณปู่ชวด "ศรี่จันทร์" มีบรรดาศักดิ์เป็น "จ่าอัศวราช" หรือ "นายจ่าอัศวเรศ" กันแน่

 ???

ขออภัยครับ  รีบพิมพ์เลยพลาด

ขุนสุนทรลิกขิต กรมพระอาลักษณ์ (กระวี)  เปนบุตรนายจ่าอัศวราช กรมม้า  

ส่วนที่มี"นาย"นำหน้ายศ"จ่า"นั้น ไม่ทำให้ข้อมูลเปลี่ยนแปลงครับ  ใช้ได้คือกันครับ

ขอบพระคุณสำหรับคำเฉลยเรื่อง "นายจ่าอัศวเรศ"

เผอิญพบคำอธิบายเรื่อง "มหาดเล็กในเวรเดช" โดยคุณเทาชมพู

ขออนุญาตนำมาเล่าต่อให้ฟังดังนี้

มหาดเล็กรับใช้ทั้งหมดแบ่งการทำงานออกเป็น ๔ เวร คือ เวรศักดิ์ เวรสิทธิ์ เวรฤทธิ์ เวรเดช แต่ละเวรมีการทำงานแตกต่างกันไป
 
เวรศักดิ์ อยู่เวรยามเฝ้าเครื่อง,รับใช้ตลอดเวลาที่พระมหากษัตริย์มิได้ประทับอยู่ฝ่ายใน และเชิญเครื่องตามเสด็จทั่วไป มีหลวงนายศักดิ์ หรือหลวงศักดิ์นายเวร เป็นหัวหน้าเวร

คุณเปรม พระเอกสี่แผ่นดิน ตอนเปิดตัวออกโรงเป็นครั้งแรก อายุ ๒๓ ปี เป็นมหาดเล็กเวรศักดิ์

เวรสิทธิ์ ดูแลรับผิดชอบพระราชทรัพย์สิ่งของเครื่องใช้ต่างๆ ตลอดจนพระที่นั่ง และบริเวณพระราชวัง มีหลวงนายสิทธิ์หรือหลวงสิทธิ์นายเวร เป็นหัวหน้าเวร

ประมาณ ๑๐ กว่าปีก่อน เรามีรัฐมนตรีว่าการกระทรวงมหาดไทยคนหนึ่งชื่อพลเอกสิทธิ์ จิรโรจน์ หนังสือพิมพ์มติชนเรียกท่านอย่างล้อๆว่า "หลวงนายสิทธิ์" ก็เอาชื่อมาจากมหาดเล็กนายเวรนี่แหละค่ะ

เวรฤทธิ์ ดูแลรับผิดชอบพระราชยานพาหนะ ไม่ว่าจะเป็นช้าง ม้า เรือ รถ ต้องรับผิดชอบให้อยู่ในสภาพที่พร้อมเมื่อทรงใช้ทุกเมื่อ หลวงนายฤทธิ์หรือหลวงฤทธิ์นายเวร เป็นหัวหน้าเวร

พลายชุมพลเมื่อปราบจระเข้เถรขวาดได้แล้ว พระพันวษาก็รับเข้าวังไปใช้สอยไว้วางพระทัย จนได้เลื่อนขึ้นเป็นหลวงนายฤทธิ์ มีบทบาทอยู่ในขุนช้างขุนแผนตอนพลายเพชรพลายบัวออกศึก (ทั้งสองลูกชายพระไวยหลานปู่ขุนแผน) แต่เป็นตอนที่ไม่มีอยู่ในเสภาฉบับหอพระสมุด

เวรเดช มีหน้าที่ฝึกหัดอบรมมหาดเล็กใหม่ ทางด้านงาน กิริยา วาจามารยาทและการใช้ราชาศัพท์ ตลอดจนรับผิดชอบเรื่องหนังสือเข้าออกต่างๆ ถ้าหากว่าพระมหากษัตริย์จะทรงใช้มหาดเล็กออกไปติดต่องาน ต่างพระเนตรพระกรรณภายนอกก็จะทรงใช้มหาดเล็กเวรนี้ หลวงนายเดชหรือหลวงเดชนายเวร เป็นหัวหน้าเวร

บรรดาศักดิ์มหาดเล็ก
http://www.vcharkarn.com/varticle/168


ขอเรียนถามคุณหลวงเล็กต่อไปเลยว่า

"นายจ่าอัศวราช" นี้ มีหน้าที่อะไรหนอ

 ???

มีเรื่องชื่อบุตรของจ่าอัศวราชมาคุยต่อ

เรื่องนี้อยู่ในสาส์นสมเด็จสองฉบับ

สาส์นสมเด็จ ฉบับลงวันที่ ๕ สิงหาคม ๒๔๘๔
สมเด็จฯ เจ้าฟ้า กรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์  กราบทูลสมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ

๘. เหตุที่นึกถึงนายเมธนายกระวี  ซึ่งเป็นคนที่เคยรู้จักอยู่จึ่งพาให้คิดถึงชื่อคนอันวิตถาร  มีพวกลูกจ่าอัศวราชนั้นเป็นต้น  มี

              เมธะ     แปลว่ารู้ในเมธปฏิมา
              กระวี     ปรีชาปิยบุตรที่สาม
              ฉวี        ผิวงามบุตรแม่พริ้งแรกเกิด
              วรา       ประเสริฐกัลยาลำยอง
              สาโรช   บัวทองพิศพัตรประไพ
              สุมน     สุมาไลเยาวลักษณนารี
              ปรม     แปลว่ามีปรมังค์ลาภา

ชื่อเหล่านี้ได้มาก็เพราะรู้จักคนสองคน ซึ่งกล่าวแล้วในเบื้องต้น  แต่ได้มาเป็นแต่เสียงอันจะมีผิดอยู่บ้าง  เมื่อเขียนลงเป็นหนังสือก็ต้องเดาอาศัยเอาคำแปลในกลอนบ้าง  แล้วจะถ้วนหรือไม่ถ้วนก็ทราบไม่ได้  มีสงสัยอยู่ที่กลอนสอง  นับบุตรคนนั้นว่าเป็นที่สาม  จึ่งกลัวจะมีต้นขึ้นไปอีก  แล้วที่สุดจะมีอีกหรือเท่านั้นก็ไม่ทราบ

นึกถึงชื่อพวกลูกจ่าอัศวราช  แล้วก็ทำให้นึกไปถึงพวกลูกพระยาศรีสรราช(วัน)  พวกนั้นมีชื่อวิตถารอยู่เหมือนกัน

                พงศ์       สุริยัน
                พันธ์       สุริยา
                พุ่ม         มลิร่วง
                พวง        มลิลา
                พิณ        เทพเฉลิม
                เพิ่ม        เสนหา
                พี           ยศมูล
                พูน         สมบัติมา

จะมีเท่านั้นหรือมีอีกก็ไม่ทราบ  พวกนี้รู้จักคนเดียวแต่ที่ชื่อ พิณ  เทพเฉลิม  ดูเหมือนเป็นพระราชวรินทร์  เป็นพ่อตากรมหมื่นเทววงศ์และพระองค์เจ้าวรรณ  ที่ชื่อ เพิ่ม  เสนหา ดูเหมือนว่าเป็นเจ้าจอม

แล้วพวกลูกใครอีก  จำได้แต่ว่าคนเดียวว่า "ตึ๋งส่วน" ที่จำไม่ได้เพราะวิตถารน้อย  คนที่เป็นพ่อค้าไม้ ดูเหมือนเรียกกันว่า "นายเจริญ" ซึ่งเป็นเจ้าของบ้าน "สิริสถาน" ของเจ้าพระยาสุรศักดิ์ก็ดูเหมือนจะเป็นลูกพวกนี้ "เจริญสิริ" กระมัง

พูดถึงชื่อวิตถารทำให้นึกถึงคุณม่วง  ชื่อยาวจริง  พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าตรัสเล่า  เล่นเอาต้องท่องเป็นหนักเป็นหนาจึ่งจำได้  มีว่า

                "ฉิมม่วงงามปรางทอง         ไกรทองพงศา
                 สาวสวรรค์กัลยาณี            ศรีศุภลักษณ
                 เลิศฟ้าหาไม่ทัน"

ตรัสเล่าว่าอันชื่อยาวทั้งนี้ก็เป็นด้วยอยากชื่อมั่ง  เช่นเดียวกับอยากชื่อ "ยอช วอชิงตัน" ที่สุดจนไปดูช้างเผือกก็อยากชื่อ "ลักษณเลิศฟ้า" จึ่งต่อกันยาวออกไปทุกที

ชื่อคุณปิ่นก็ไม่ยอก  มีว่า

                   "ปิ่นปักธรณีศรีเมืองมาร"

แต่ชื่อนี้จำไว้ได้ด้วยไม่ต้องท่อง เพราะไม่สู้ยาวนัก

บรรดาชื่อดูเหมือนจะต้องการน้อยพยางค์  เช่นเรียกกันว่า "เจ้าคุณศรี เจ้าคุณราช" เป็นต้น  ชายถึงมาเล่าติดจะขัน  ว่าใครไปถามหา "เจ้าคุณอรรถ" ที่กรมอัยการแล้วไม่ได้กิน  เพราะที่กรมนั้นขึ้นต้นราชทินนามด้วยคำ "อรรถ" ทั้งนั้น  อันคำที่ต่อชื่อคำหน้าไปนั้นถือกันว่าเป็นสร้อย  สำหรับแต่เขียนหนังสือให้เป็นยศ  นึกถึงภาษาของชาวบ้านก็เห็นขัน  คำว่า "เจ้าคุณ" นั้น  หมานถึงพระยา  ชื่ออะไรต่าง ๆ ที่คิดตั้งกันมาแต่ก่อนคราวหนึ่งก็คิดเดินทางให้สั้น  เอาแต่สะดวกปากที่คนจะเรียก  แต่มาสมัยนี้ดูเป็นต้องการยาว  ที่สั้นไปก็ต่อให้

มหาดเล็กเวรเดชนี่แหละครับ ที่พอปฏิบัติราชการไปได้สักระยะ มีความชำนาญ รู้หนังสือ  รู้หลักราชการมากขึ้น  
ก็จะได้รับโปรดเกล้าฯ ให้ไปรับราชการในกรม กระทรวง หัวเมืองต่างๆ
นายตาบ  บุตรสุนทรภู่ คงจะเป็นมหาดเล็กในเวรเดช  เพราะทำหน้าที่เชิญเครื่องทรงพระอักษรตามเสด็จ

สงสัยต่อไปเรื่อยเปื่อยว่า  ในเสภาขุนช้างขุนแผนได้กล่าวไว้หรือไม่ว่า  
ขุนช้างกับขุนแผนตอนไปฝึกราชการในวัง  ทั้งสองอยู่สังกัดมหาดเล็กเวรใด

อีกนิด  ชมรมนักไขว่คว้าหนังสือเก่า  ได้เคยเห็นหนังสือเก่าประมาณ ๗-๘ กล่อง
สภาพดีบ้างไม่ดีบ้างอัดแน่น  มีวชิรญาณรวมเล่ม เล่ม ๑๒ ๑๓ ๑๔  ๑๕  หนังสือกฎหมายประจำศก
หนังสือนิทานคำกลอนวัดเกาะ และพงศาวดารจีน เป็นต้น  ในต้นหนังสือเหล่านั้น
เจ้าของเขียนว่า หลวงนายเดช ไว้ทุกเล่ม  ก็นั่งคิดไปมาว่า  หลวงนายเดชคนไหนกันหนอ
ที่เก็บหนังสือเก่าไว้เยอะแยะขนาดนี้  ข่าวว่า  ตอนที่ท่านมีชีวิตมีคนไปตามรบเร้าขอซื้อหนังสือของท่าน
ถึงบ้านหลายคน  แต่ท่านหวงมาก  ไม่ยอมขาย  พอท่านถึงแก่กรรมหนังสือ  
ลูกหลานเลยจัดการโละออกจากบ้าน  อุตส่าห์เก็บมาตั้งนานหลายปี

ต่อเรื่องชื่อบุตรจ่าอัศวราชในสาส์นสมเด็จ

สาส์นสมเด็จ ฉบับลงวันที่ ๑๐  สิงหาคม  พ.ศ. ๒๔๘๔
สมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ  ทูล  สมเด็จฯ เจ้าฟ้า กรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์

๕.  ชื่อลูกจ่าอัศวราชนั้น  ที่ถูกเป็นดังนี้

                ๑. อาทิก่อน  แม่กลีบเรณู
               ๒. เมธะแปลว่ารู้  นายเมธปฏิมา
               ๓. กวีปรีชา  ปิยบุตรที่สาม
               ๔. ฉวีผิวงาม  บุตรแม่พริ้มแรกเกิด
               ๕. วราประเสริฐ  ที่สองงามสม
               ๖. กำดัดทรามชม  กัลยาณ์ลำยอง
               ๗. สาโรชบัวทอง  พิศภักตร์ประภัย
               ๘. สุมณสุมาลัย  เยาวลักษณนารี
               ๙. ปรมแปลว่ามี  ปรมังลาภา
               ๑๐. ลิขิตเลขา  บุตรีพลลภ
               ๑๑. สุพรรณวรนพ  คุณสริรา

ชื่อลูกจ่าอัศวราชหม่อมฉันนึกสงสัยว่า  จะตั้งสร้อยกันต่อมาภายหลัง  เดิมเห็นจะให้ชื่อแต่ว่า กลีบ เมธ กวี เป็นต้น  ต่อมานึกสนุกจึงผูกกลอนขึ้น  ข้อนี้มีเค้าที่สร้อยชื่อลูกคนแรกที่ว่า "อาทิก่อน  แม่กลีบเรณู" ส่อให้เห็นชัดว่าเดิมชื่อแต่ว่า "กลีบ" ตั้งสร้อยขึ้นต่อเมื่อมีน้องแล้วจึงใช้คำว่า อาทิก่อน

ชื่อคุณม่วง ชูโต นั้น  สำหรับชอบเล่ากันมาแต่ก่อนก็ว่าบ้าเท่านั้น  คำที่เป็นจริงก็คงมีแต่ "ฉิม" เรียกเมื่อยังเล็ก กับ "ม่วง" ซึ่งมาให้เมื่อเติบขึ้น  พวกที่ชื่อ "ตึ๋งส่วน" และปิ่นปักธรณี" หม่อมฉันนึกเค้าไม่ออก

ชื่อลูกพระยาศรีสรราช(วัน  บุนนาค) นั้นที่ถูกว่า

                พงษ์       สุริยัน
                พันธ์       สุริยา
                พลอย     พรรณราย
                พราย      พรรณา
                พุ่ม         มะลิร่วง
                พวง        มะลิลา
                พิณ        เทพเฉลิม
                เพิ่ม        เสนหา
                พี           ยศมูล
                พูน         สมบัติมา

หม่อมฉันออกชอบ  อยากชมว่าช่างคิดและคิออยู่ในวงอันสมควร  คงมีเหตุอย่างใดอย่างหนึ่ง  เช่นคุณหญิงชื่อเป็นอักษร พ พิญเป็นต้น  จึงประสงค์จะให้ชื่อลูกขึ้นด้วยอักษร พ พิณ หมดทุกคน  เลือกคำพยางค์เดียวอันเรียกและเข้าใจง่าย  ตั้งเป็นยุติเพียงเท่านั้นสำหรับคนทั้งหลายเรียกเป็นสร้อยเป็นแต่ให้รู้ลำดับในครัวเรือน  และจำชื่อได้หมดทุกคนด้วยสัมผัส  คำสัมผัสความก็เข้ากับชื่อสนิทดี  ทั้งไม่ยาวเกินประมาณ จึงน่าชม

ยังมีกลอนเพลงยาวพระนามพระเจ้าลูกเธอพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าฯ อีกบท ๑ ว่า

                                     อรุโณทัยอภัยทัตฉัตรไกรสร
        สุริยวงษ์สุริยาดารากร      ศะศิธรคันธรสวาสุกรี
        สุทัศน์อุบลมณฑา          กระษัตริย์จงกลสุภาธร

พระนามตามเพลงยาวนี้  ประหลาดอยู่ที่ไม่ตรงลำดับและขาดพระนามพระเจ้าลูกเธอ  แม้ที่เป็นรุ่นใหญ่ก็ไม่มีในเพลงยาวหลายพระองค์  ถึงหากเป็นพระราชนิพนธ์ฯ ก็จะต้องเข้าใจว่าทรงเลือกพระนามแต่พระองค์ที่ทรงโปรดมาเข้าในเพลงยาว  ก็ไม่มีเค้าเงื่อนว่าจะเป็นเช่นนั้น  ดูน่าจะเป็นเพลงยาวเจ้านายหรือใครแต่งเล่นเมื่อภายหลังรัชกาลที่ ๑  และแต่งค้างเพียงเท่านั้นมิใช่เป็นตำรับตำราอย่างมักเข้าใจกัน

นามนั้นสำคัญไฉน
http://topicstock.pantip.com/library/topicstock/2006/10/K4772743/K4772743.html

"นายจ่าอัศวราช" นี้ มีหน้าที่อะไรหนอ

ผมสันนิษฐานเอาว่า  ข้าราชการกรมม้า  ถ้าไม่ดูแลเลี้ยงดูและฝึกม้าทรงแล้วจะไปทำอะไร
นอกจากนี้แล้วก็คงมีหน้าที่ดูแลตลอดไปจนรถพระที่นั่งเทียมม้าด้วย  ในเวลามีเสด็จพระราชดำเนิน
โดยม้าก็ต้องเตรียมม้าให้พร้อม  เวลามีแห่สระสนานก็ต้องจัดม้าเข้ากระบวนแห่

เดาต่อไปอีกว่า ข้าราชการกรมม้าเหล่านี้ รวมทั้งนายจ่าอัศวราช น่าจะมาจากมหาดเล็กเวรฤทธิ์นั่นเอง
เรื่องม้ากับมหาดเล็กนี่  ถ้าจะรู้ให้มากคงต้องไปอ่านหนังสือราชสกุลกุญชร  โดยเฉพาะหนังสืองานศพ"อ้ายอู๊ด"

เรื่องตั้งชื่อลูกยาวๆ นี่  ทำให้นึกถึงลูกเจ้าพระยารามราฆพ ทราบว่า
ชื่อลูกๆ ท่านเจ้าคุณ  ยาวและคล้องจองพิศดารมาก
อย่างกับชื่อป้อมประตูในพระบรมมหาราชวัง

เรื่องชื่อลูกๆ ของนายจ่าอัศวราช  สมเด็จกรมพระยาดำรงฯ
ยังได้ทรงเล่าไว้ในนิทานโบราณคดี เรื่องหนังสือหอหลวง
อันมีเนื้อความเกี่ยวข้องกับนายกุหลาบ  ที่คนนำไปอ้างอิงกันทั่วบ้านทั่วเมือง

ชื่อบุตรธิดาเจ้าพระยารามราฆพ  จัดให้

รุจิรา
มานน 
พัฒนา 
บุษบานงเยาว์ 
เชาว์ชาญบุรุษ 
พิสุทธิ์อาภรณ์ 
บทจรพยัพทิศ 
จักรกฤษณ์กุมารา 
วนิดาบุญวาส 
พรหมาศนารายณ์ 
เจ้าสายสุดที่รัก 
สุรางค์ 
โสภางค์พึงพิศ 
จิตอนงค์ 
บุษบงรำไพ 
อนงค์ในวัฒนา 
ปรียานงราม
ความจำนงค์ 
สิริโสภา 
ดวงสุดาผ่องศรี 
กุมารีหริลักษณ์ 
ทรงจักรวรพันธ์ 
รามจันทร์วรพงศ์ 
ภุชงค์บรรจถรณ์ 
จันทรรัศมี 
รฆุพงศ์ 
นีละพงศ์รำไพ 
ไกรกรีกูล 
ประยูรกาฬวรรณ 
นวลจันทร์ธิดาราม 
โสมยามส่องฟ้า 
สู่นคเรศ 
ทักขิณีเขตจรดล 
อำพลปนัดดา

 ;D

"อ้ายอู้ดไม่ได้ทำ  ม้ามันทำ"  นั้นหรือ


คุณหลวงแย้มเรื่อง หลวงนายเดชขึ้นมาก็ดีแล้ว  

เพราะเรื่องนี้ดิฉันก็โดนจุดธูปอัญเชิญไปเหมือนกัน

หลวงเดชนายเวร  เดิมท่านเป็นจ่าเรศ    ท่านเป็นหลวงเดชราว ร.ศ. ๑๑๗ - ๑๒๗
(มีหลักฐานดิ   ไม่มีได้อย่างไร  เรามิได้ไล่จับช้างมือเปล่านี่)

ท่านซื้อหนังสือ สยามประเภท ในนามสโมสร อ่านไม่ออก เพราะลายเซ็นท่านฉวัดเฉวียนเวียนวน

ท่านลวดลายพอตัว

เป็นธรรมดาอยู่แล้ว   หัวหน้าคนนั้นย่อมลึกกันทั้งนั้น

เรื่องมันเป็นอย่างนี้คุณหลวง...อะแฮ้ม       คุณหลวงท่านซื้อแล้วเก็บเรียบ  ไม่มีใครได้อ่านเลย

พิจารณาได้ด้วยสายตาของขุนแผนเมื่อมองดูนางแก้วกิริยาว่าไม่หมองนวล

คุณหลวงท่านก็ไม่ได้อ่านด้วยล่ะ  แต่ท่านเล่นเซ็นดักไว้หลายแห่ง  ประมาณ ๕ - ๗  แห่งในเล่ม

ชุดนี้ดูจะเป็นชุดเก็บลืม  และเก็บดีกว่าชุดอื่น ๆ  อีกหลายกล่องที่ต่างได้ดูกันโดยถ้วนหน้า แล้วมาส่ง

ความเสียใจให้ดิฉันว่าบ้านอยู่ไกลไม่ทันได้ดู


หนังสือของคุณหลวงเดชนี้   ก่อศึกสงครามราวกับสงครามเก้าทัพในเรื่องพระอภัยมณี

ที่มีพราหมณ์อยู่บนเชิงเทินนั่งภาวนาเรียกฝน  เชิงเทินอยู่หน้าอ่าว  กองเรือมุ่งหน้าเข้าอ่าวมา

ดาราก็ลงมาเล่นกันทั่ว

ชุดอื่น ๆ   โทรมมาก  กระดาษเน่า  ปกเยินเกินจับ

ณ คำ่คืนวันนั้น    ดาราได้ไปชุมนุมโดยไม่ได้นัดหมายกัน   ต่างยิ้มเยื้อนสนทนาปราศรัยด้วยไมตรี

ผู้ชำนาญท่านหนึ่ง  กระซิบบอกดิฉันว่า  เสียใจด้วยขอรับ  เมื่อคืนก่อนกระผมอยู่ปิดโกดังกันตีสอง

โธ่!     บีบคั้นกันเหลือเกิน   หนังสือชุดเดียว เจ็ดเล่มนี่นะ

กำลังจะเข้ามาเรียงลำดับชื่อบุตรธิดาเจ้าพระยารามราฆพ     นึกๆอยู่ว่าถ้าสะกดผิดก็จะวานคุณเพ็ญชมพูช่วยตรวจแก้ให้
ช้าไปสองวิ    พอจะโพสต์  คุณเพ็ญปาดเรียบร้อยแล้ว

ผ่านตาแล้วก็ต้องพยายามจำรายละเอียดเท่าที่เห็น

หนังสือชุดนี้ไม่ใช่ปกสวบ  แค่สันสีน้ำตาลเดินทอง  และปกสีดำ

ไม่เคยรู้เคยเห็นว่านักวิชาการไทยชอบกินแกงปลาไหล  ก็ได้เห็นในครั้งนี้

หัวกะไดร้านหนังสือไม่ว่างอยู่ ๒ เดือน

โรตีกรอบที่ร้่านข้างๆพลอยขายดีไปด้วย

กล้วยแขกข้างวังสมเด็จกรมพระยาดำรงก็มีคนสั่งตลอด

ดิฉันหิ้วเสบียงส่งจนเมื่อย

ขอแสดงความเห็นนิดนึงนะคับ ท่านผู้หญิงคนนี้ ท่านก้อ แก่กล้าในทางการเมืองพอสมควร
การที่ท่านจะเผยประวัติตัวเองซึ่งเป็นคนธรรมดาอย่างที่สุด ในขณะที่ตอนที่ท่านเล่านั้น  ท่านเป็นท่านผู้หญิงแล้ว
ท่านจำต้องดึงเอาบุคคลสำคัญมาให้เกี่ยวข้องและปรากฎ เพื่อวัตถุประสงค์อะไรบางอย่าง
ไม่ต่างอะไรกับการเขียนประวัติศาสตร์ใหม่ จากการชำระพงศาวดาร หรือตรวจแก้สมุดไทยเก่าๆคับ